اشتیاق جهان اسلام برای تماشای سریال های تاریخی بویژه دوران صدر اسلام که ایران آغازگر ساخت آنها بود، در سال‌های اخیر به اوج رسیده و اکنون رقبای سرسختی برای به تصویر کشیدن قرائت‌های مختلف از این برهه تاریخی در برابر شبکه‌های ایرانی ایجاد شده‌ است.
روند تولید مجموعه‌های فاخر دینی از دهه ۷۰ خورشیدی چهره جدی به خود گرفت؛ هرچند تا پیش از آن سریال‌هایی چون روایت عشق با موضوع واقعه کربلا تولید و چندین بار از تلویزیون پخش شده بود، اما در نهایت سریال تاریخی امام علی(ع) ساخته داود میرباقری را می‌توان آغاز این راه دانست.
ساخت چنین سریالی علاوه بر استقبال مخاطبان وطنی، مسلمانان دیگر کشورها را نیز علاقه‌مند به تماشای آن کرد و به همین خاطر بود که مجموعه‌های دیگری چون تنهاترین سردار، معصومیت از دست رفته، اصحاب کهف و یوسف پیامبر(ع) در قالب مجموعه‌های تلویزیونی الف ویژه با بودجه‌های میلیاردی تولید و راهی آنتن شدند.
آخرین نمونه این روند سریال سازی تلویزیون ایران، مجموعه تلویزیونی مختارنامه است که پخش دوبله آن به زبان عربی از شبکه‌های برون مرزی سبب شد تا خیابان‌ها در ساعت پخش آن در کشورهای مختلف و بویژه عراق خلوت شود و همه با اشتیاق داستان را دنبال کنند.
بی شک آغاز این مسیر، هموار و بدون حاشیه نبود؛ همان زمان که سریال امام علی(ع) از شبکه‌های داخلی ایران پخش می‌شد، برخی در داخل و خارج از کشور به آن واکنش نشان دادند و بازخوانی نمایشی تاریخ اسلام را امری مذموم برشمردند؛ این هجمه‌ها در سال‌های اخیر به اوج رسید و برخی آنان در واکنش‌های تندی اعلام کردند که شخصیت‌های تاریخی جهان اسلام به جهان عرب اختصاص دارند و ایران نباید درباره آنها فیلم و سریال بسازد.
با وجود این مخالفت‌ها و بعضا کارشکنی‌هایی که برای پخش این آثار از دیگر شبکه‌های عربی منطقه روی داد، موج توجه به این شیوه سریال‌سازی سبب شد تا شبکه‌هایی که تا دیروز معترض سریال سازی از تاریخ اسلام بودند، این سیاست را در دستور کار خود قرار دهند و خود به سریال سازی با موضوع شخصیت‌های برجسته اسلام روی آورند.
برای نمونه می‌توان به عملکرد شبکه تلویزیونی ام.بی.سی در دو سال اخیر اشاره کرد. این شبکه که به خاندان سعوی تعلق دارد سال گذشته برای ماه مبارک رمضان سریالی را با مضمون امام حسن(ع) و امام حسین(ع) روانه آنتن خود کرد که ابتدا با نام الاسباط برای مخاطبان معرفی اما در نهایت با عنوان الحسن و الحسین و معاویه پخش شد.
تولید و پخش این سریال که برای نخستین بار چهره امامان شیعه بدون ملاحظات مذهبی از تلویزیون پخش شد و بازیگران عرب این نقش‌ها در قاب تلویزیون ظاهر شدند، مخالفت‌های بسیاری را در بین علمای شیعه و حتی در بین بزرگان اهل سنت بدنبال داشت اما این موضوع پایان راه نبود.
این شبکه تلویزیونی امسال نیز در شب‌های ماه رمضان سریالی را با نام عمر با موضوع زندگی خلیفه دوم مسلمانان روی آنتن فرستاد که در ۳۰ قسمت، رویدادهای مهم دوران صدر اسلام را روایت می‌کرد که بخش‌هایی از آن به جنگ مسلمانان با امپراطوری ایران و کشورگشایی مسلمانان در دوران این خلیفه اختصاص داشت و در بخش های از آن نیز چهره امام علی(ع) به تصویر کشیده شد.
این سریال نیز حواشی بسیاری در بین اهل سنت بدنبال داشت زیرا با وجود مخالفت علمای اهل سنت مبنی بر ممنوعیت نمایش چهره خلیفه دوم، این اثر نمایشی ساخته و در یکی از بهترین ماه‌های مسلمانان پخش شد.
فارغ از رویکردی که سریال عمر در به تصویر کشیدن قرائت جریان وهابیت از دوران صدر اسلام داشت، پخش این سریال با وجود مخالفت‌هایی که در مجامع مذهبی و دینی دنیای اسلام به آن صورت گرفت، نشان می‌دهد که بازوی رسانه‌ای جریان وهابیت (گروه شبکه های تلویزیونی ام.بی.سی) قصد دارد این رویکرد خود را به رغم مخالفت‌هایی که به آن می‌شود، در سال‌های آتی نیز ادامه دهد.
این گروه تلویزیونی که در گذشته تلاش داشت با پخش جدیدترین آثار هالیوودی و بالیوودی و سینمای جهان به زبان عربی بر تعداد مخاطبان خود در جهان عرب بیافزاید، اکنون به ساخت سریال‌های تاریخی و اسلامی نیز علاقه‌مند شده و باید از این پس انتظار داشت که این شبکه و دیگر شبکه‌های پر مخاطب عربی برای ساخت سریال های دینی پیش قدم شوند.
هرچند این رویکرد را نمی توان دلیلی بر تغییر سیاست‌های کلان گروه شبکه تلویزیونی ام. بی.سی مبنی بر ترویج شیوه زیست و فرهنگ غربی در جهان عرب دانست اما برای مقابله با تحریفی که آنان می توانند از طریق تولید این آثار در تاریخ اسلام رقم بزنند، انجام برنامه‌ریزی گسترده از سوی مسوولان صدا وسیما ضروری است.
اما مشکل اصلی که در مسیر تولید آثاری با مضامین تاریخ اسلام در شبکه‌های تلویزیونی وطنی وجود دارد، هزینه بر بودن تولید این آثار و زمان بر بودن فرایند تولید است.
بسیاری از این آثار که در گروه سریال های الف ویژه تلویزیونی رتبه بندی می‌شوند، نیازمند بودجه‌های میلیاردی و صرف وقت و هزینه فراوان هستند، بگونه‌ای که در نمونه نهایی این نوع سریال‌ها مردم شاهد بودند که مختارنامه در مدت هشت سال به نتیجه رسید.
چندی پیش فهرستی از سریال‌های فاخر تلویزیون که قرار است تا سال ۱۴۰۰ تولید شوند، منتشر شد که ‌باید طی ۹ سال آینده در موضوعاتی از جمله تاریخ انبیا، تاریخ اسلام، تاریخ ایران، تاریخ معاصر، دفاع مقدس(شهدا و فرماندهان) و انقلاب اسلامی ساخته شوند.
از میان این آثار می‌توان به پروژه حضرت موسی(ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت ابوطالب(ع)، حضرت خدیجه(س)، حضرت امام صادق(ع)، حضرت امام موسی کاظم(ع)، حضرت زینب(س)، حضرت نرجس خاتون(س)، حضرت معصومه(س)، عمار یاسر، میثم تمار و حبیب ابن مظاهر اشاره کرد که در اولویت تولید قرار دارند و بسیاری مراحل نگارش فیلمنامه را پشت سر می‌گذارند.
از بین ۸۰ سریالی که در گروه سریال‌های الف ویژه تلویزیون تعریف شده است، اگر بنا باشد همین سریال‌های تاریخ اسلام در اولویت قرار گیرند، تولید هر یک از این سریال‌ها علاوه بر اختصاص بودجه‌های هنگفت از سوی معاونت سیما، نیازمند هزاران بازیگر و عوامل پشت دوربین است که برای چند سال در خدمت هر یک از این پروژه‌ها باشند که با توجه به ظرفیت‌های کنونی صنعت سینما وتلویزیون در ایران، نمی‌توان در موعد مقرر این آثار را تولید و به نتیجه رساند.
به نظر می‌رسد که تولید سریال‌های فاخر دینی برای مقابله با شبهه افکنی رسانه‌‌های رقیب منطقه‌ای در سال‌های اخیر اهمیت چندبرابری نسبت به گذشته یافته و به عقیده کارشناسان فقط از این طریق است که می‌توان تحریف‌ها و شبهاتی که در زمینه تاریخ ایران و اسلام مطرح می‌شود، پاسخ داد.
از این رو ضروریست که متولیان تلویزیونی در ایران برنامه ریزی گسترده‌تری را برای به ثمر رساندن مجموعه‌های تاریخی داشته باشند.
یکی از این راه‌ها می‌تواند طراحی مینی سریال‌هایی باشد که در برش های کوتاه تاریخی، حقایق را برای بیننده مطرح می کند که نمونه موفق آن را در سریال معصومیت از دست رفته دیدیم که برای ایام سوگواری ماه محرم تولید و با وجود آنکه یک اثر مناسبتی بود، اثرگذاری لازم را بر مخاطب داشت و بینندگان بسیاری را با خود همراه کرد.
ماه مبارک رمضان نیز می‌تواند برای ساخت این گونه سریال‌ها مناسب باشد و بودجه قابل توجه سریال های متعدد شبکه‌های مختلف سیما تجمیع و صرف ساخت سریالی شود که بتواند با در رقابت با دیگر رسانه‌ها از قافله عقب نماند.