فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی را شاید بتوان یکی از فرهنگهای غنی دنیا نامید که در آن احترام به بزرگتر علیالخصوص سالمند مورد تاکید و تایید بوده است اما این روند رفتهرفته شکلی دولتی یا حکومتی به خود گرفته و سعی شد با تشکیل صندوق بازنشستگی و امثالهم در دوران سالمندی کمی هوای افراد را داشت این روند در چند سال گذشته به شکل ارائه کارت منزلت به افراد مسن توسط شهرداری با درنظر گرفتن حداقل سن ۶۵ سال و در سازمانهای دولتی با درنظر گرفتن بازنشستگی افراد شکل گرفته است کارتی که باید به سالمند مذکور خدماتی را ارائه دهد که موجب احترام به وی شود. در این زمینه اما با وجود پایهگذاری درست شاید نیازمند اصلاح رفتارهایی باشیم که باعث میشود سالمند تصور کند که اعتمادی به او وجود ندارد.
در همین زمینه میتوان با پرداختن به اوضاع این کارتها نگاهی داشت به خدماتی که در ازای گذر زمان به سالمند ارائه میشود مثلا سالمند بعد از مصرف کارت منزلت در گیتهای بلیت الکترونیکی مترو حدود نیم ساعت نمیتواند مجددا از کارت استفاده کند که باعث میشود او در استفاده از خدمات مسافرتی درونشهری بعدی مثلا استفاده از اتوبوس بیست دقیقه بعد از استفاده از کارت در گیت مترو محروم بماند.
شرایط صدور کارت منزلت شهری
کارت منزلت و به تمامی افرادی که ۶۵ سال و بیشتر سن دارند، اختصاص مییابد و برخی خدمات شهری را برای این سنین رایگان یا تقریبا رایگان میکند از جمله استفاده از خدمات شهری مانند اتوبوس و مترو.
فرهنگسرای امید به عنوان نهاد متولی صدور کارت منزلت شهروندان با بیان اینکه کارت منزلت صادر شده از طریق سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران با کارت منزلت بازنشستگان کشوری متفاوت است اعلام کرده که کارت منزلت بازنشستگی کشوری ویژه بازنشستگان کشوری است البته بدون شرایط سنی در حالیکه کارت منزلت صادر شده از سوی سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران نیازمند احراز شرط سنی است و تنها به افرادی تعلق میگیرد که دارای ۶۵ سال سن و بیشتر باشند. بنابراین تمامی متولدین سال ۱۳۲۸ و به قبل میتوانند به منظور دریافت این نوع کارت منزلت برای بهرهمندی از تخفیف ۹۰ درصدی کارتهای الکترونیک مدتدار مترو و اتوبوس و نیز سایر خدمات آموزشی و رفاهی در نظر گرفته شده اقدام کند.
درباره چگونگی مراجعه تمامی افراد با ۶۵ سال سن و به بالا برای دریافت کارت منزلت هم باید گفت که این افراد با مراجعه به دفاتر پست منطقه خود و با تکمیل فرم ارائه شده به آنها ثبتنام خود را انجام داده و پس از آن فرم تکمیلی از طریق دفاتر پستی مربوطه به ترتیب تاریخ فرهنگسرای امید شهرداری تهران واقع در منطقه ۱۳ ارسال میشود. این در حالی است که در نهایت کارت منزلت صادر شده به ترتیب تاریخ از طریق دفاتر پستی به درب منازل افراد ارسال خواهد شد.
شهروندان حائز شرایط میتوانند از این نوع کارت منزلت که توسط سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران صادر میشود به منظور استفاده از خدمات مترو و اتوبوس طبق ضوابط معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تهران و از خدمات ورزشی طبق ضوابط سازمان ورزش شهرداری تهران استفاده کنند.
معضلات کارت منزلت بازنشستگان
اما همانطور که عنوان شد نوعی دیگری از این کارتها موجود است به نام کارت منزلت بازنشستگی.از آنجاکه بازنشستگان قشري از جامعه را تشکيل میدهند که پس از سالها کار و فعاليت با رسيدن به سن بازنشستگي و سنوات کاري معين از ادامه کار معاف میشوند بدیهی است که فراهم آوردن امکانات بهتر براي زندگي مطلوب و بيدغدغه براي اين افراد که عمر خود را در راه خدمت به مردم سپري کردهاند جز اولویتهای هر دولتی باشد، دغدغه مالي بيشتر افراد پس از رسيدن به دوره بازنشستگي براي تأمين آتيه فرزندان دو چندان میشود. از اينرو بعضي سازمانها با در نظر گرفتن بعضي از امکانات رفاهي مانند امکان استفاده از سوئيتها و اقامتگاهها در شهرهاي زيارتي و سياحتي، پرداخت تسهيلات با سود پايين و برگزاري اردوهاي تفريحي و زيارتي سعي میکنند از اين افراد قدرداني کنند. صدور کارت منزلت بازنشستگان هم اقدام ديگري است که در سالهای اخير براي بازنشستگان دستگاههای مختلف صادر شد.
اما در اين ميان عده زيادي از بازنشستگان دستگاههای مختلف به دليل اطلاعرساني نامناسب در اين زمينه تاکنون کارت منزلت خود را دريافت نکردهاند و يا آن هايي که کارت خود را دريافت کردهاند از مزايا و چگونگي استفاده از آن اطلاع چنداني ندارند. يکي از بازنشستگان دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي و درماني خراسان شمالي در اينباره گفته که ۲ سال است که کارتي به عنوان کارت منزلت بازنشستگان به ما داده شده است ولي درباره کارايي و مزاياي آن اطلاعي ندارم. يک بازنشسته فرهنگي نيز عنوان میکند: به تازگي از يکي از همکارانم شنيدهام که از کارت منزلت بازنشستگان میتوان هنگام سوار شدن به اتوبوس خط واحد استفاده کرد به گونهای که به جاي ارائه بليت خط واحد، با نشان دادن اين کارت میتوان از خدمات رايگان اتوبوس حملونقل درون شهري بهرهمند شد.
يک بازنشسته با بيان اين که از کارت منزلت بازنشستگان میتوان در موزه ها، مکانهای تاريخي و پارکهای تفريحي استفاده کرد میافزايد: با نشان دادن اين کارت به متصديان مربوطه میتوان بدون پرداخت ورودي از امکانات مکانهای ياد شده، استفاده کرد.
تکریم منزلت سالمندان با اعتبار محدود!
طرح تکریم از سالمندان که با واگذاری کارت ویژه استفاده از خدمات شهری توسط شهرداری تهران، چند سالی است به اجرا درآمده و پس از دریافت تأیید و تمجیدهای فراوان، به چند کلانشهر دیگر کشورمان سرایت کرده، مدتی است با حاشیههایی روبهرو شده و ناراحتیهایی به همراه آورده است.
بر پایه این طرح که به نوعی سعی در یادآوری پیشینه احترام به کهنسالان در کشورمان داشت، کارتهایی برای سالمندان بالای ۶۵ سال در کشور صادر میشد تا استفاده از حملونقل عمومی، از کتابخانهها و برخی دیگر از خدمات شهری برای این گنجینههای جامعه رایگان شده و فرصت برای حضور سالمندان در شهر، فراهم آید؛ اما در ادامه مشکلاتی پیش آمد که همه چیز را تحتالشعاع خود قرار داد.
از یکسو به افراد واجد شرایط برای دریافت کارت منزلت اعلام شد. همین تصمیمات موجب شد که از یکسو روند دریافت و تمدید این کارتها با دشواریهایی مانند لزوم نامنویسی اینترنتی مواجه شده و سالمندان بسیاری را به مشکلات جدید روبهرو کند و از سوی دیگر، عملا سقف در نظر گرفته شده اصل رایگان بودن خدمات شهری برای سالمندان را زیر سؤال ببرد!
البته در این میان،گاه توقف خدمت رسانی به افراد دارای کارت منزلت هم چنین شائبههایی را پدید آورده بود که ایده کارت منزلت، ایدهای زماندار و برای بهرهبرداریهای خاص است؛ شائبهای که برخی بالا بودن سن در نظر گرفته شده برای دریافت این کارت را با توجه به کوتاه شدن عمر ایرانیان، مهر تأییدی بر آن میدانسته و میدانند.
جدای این موارد، برخی گیر کردن طرح تکریم منزلت سالمندان در ارائه رایگان برخی خدمات و سکوت مسئولان در قبال الزامات دیگر تکریم از این افراد، مثلا مجهز کردن همه ایستگاههای مترو به پله برقی و آسانسور، تعبیه صندلی ویژه این افراد در ناوگان حمل و نقل شهری، مناسب سازی معابر برای رفت و آمد این افراد و... را دستمایه شعاری خواندن صدور کارت منزلت میخوانند.
این در حالی است که البته نمیتوان توجه مسئولان را به زحمتکشان دیروز جامعه قابل تقدیر ندانست اما باید بعد از چند سالی که این طرح اجرایی شده است تلاش برای شناسایی نقاط ضعف و برطرف کردن این مشکلات داشت تا خدایی نکرده اینطور تصور نشود که مسئولان اعتمادی به اندازه استفاده از کارتهای مترو و اتوبوس به سالمندی که در راه آبادانی این کشور تلاش کرده است ندارند.
مائده شیرپور