هند به عنوان یکی از کشورهای شرق آسیا همواره تلاش داشته تا به عنوان بازیگری مهم در معادلات منطقهای و جهانی ایفای نقش کند، این هدف با توجه به قرار گرفتن هند در کنار چین، پاکستان، روسیه همواره با ابهاماتی همراه شده اما سران دهلینو به دنبال مولفههای جدید برای رسیدن به این هدف بر آمدهاند آنچه این روزها در تحولات هند مشاهده میشود از جمله آن سفرهای مقامات کشورهای منطقهای و فرامنطقهای به این کشور و نیز مواضع قابل توجه دهلینو در قبال تحولات منطقه و جهان است.
تیلرسون وزیر خارجه امریکا پس از سفر دوره ای به غرب آسیا راهی هند شده است همزمان اشرف غنی رئیسجمهوری افغانستان نیز دهلینو را محور سفر خود قرار داده است. این سفرها در حالی صورت گرفته که هند تاکید دارد در کنار امریکا و افغانستان برای مبارزه با تروریسم و امنیت منطقه اقدام خواهد کرد. آنها همچنین توسعه روابط با رژیم صهیونیستی و ژاپن را به عنوان یکی از راهبردهای کلیدی خود عنوان کردهاند حال این سوال مطرح میشود که چرا دهلینو چنین رویکردهایی را درپیش گرفته و در ورای ان چه اهدافی را پیگیری میکند؟!
برخی بر این عقیدهاند که از اهداف اصلی هند تامین منافع اقتصادی و تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی جهانی است. این امر زمانی آشکارتر میشود که بخش عمدهای از سیاست خارجی هند بر توافقات اقتصادی منطقهای و فرامنطقهای استوار شده است. نکتهای دیگر سیاستهای هند برای تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی معادلات سیاسی و امنیتی جهان است چنانچه از مهمترین خواستههای هند تغییر در ساختار شورای امنیت و معرفی آن به عنوان عضو دائم این شورا است. هند با رویکرد به قدرتهای بزرگ و نیز گسترش عملکرد خود در حوزه امنیت افغانستان سعی دارد تا چهره یک ابرقدرت نوین را به نمایش گذارد که نتیجه نهایی آن عضویت هند در شورای امنیت باشد.
اما مهمترین مولفه برای هند مقابله با دو رقیب منطقهای یعنی پاکستان و چین است. این روزها روابط میان اسلامآباد و امریکا رو به سردی نهاده به گونهای که تیلرسون وزیر خارجه امریکا در سفر به پاکستان چندان مورد استقبال قرار نگرفت، پکن نیز هر چند از هستهای شدن کره شمالی ابراز نارضایتی میکند اما با رفتارهای امریکا در شرق آسیا نیز به شدت مخالف بوده و آن را مغایر با امنیت ملی خود میداند مجموع تنشهای پاکستان و چین با امریکا این فرصت را برای هند ایجاد کرده تا به عنوان شریک منطقهای واشنگتن بتواند نقش آفرینی کند دهلینو با آگاهی از شرایط بحرانی امریکا در منطقه بویژه در افغانستان تلاش دارد تا خود را شریکی مطمئن برای واشنگتن نشان داده و در قبال آن امتیازات اقتصادی - سیاسی دریافت کند به عبارتی هند سعی دارد در عرصه یارگیری اردوگاه خود را در قبال پاکستان و چین تقویت و از این مساله برای امتیازگیری از این کشورها بهرهبرداری کند.
با تمام این تفاسیر دهلینو برای رسیدن به اهدافش با یک چالش مهم مواجه است و آن مخالفت افکار عمومی هند با وابستگی به امریکا و رفتارهای تنشآمیز با کشورهای منطقه است که موجب میشود سران هند با تامل بیشتر به سمت توسعه روابط با امریکا گام بردارند.
علی تتماج