کمبود برق یا ناترازی تولید و مصرف در تابستان به یکی از بزرگترین معضلات اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. کمبود برق منجر به قطع برق واحدهای صنعتی و تجاری و خانگی می شود. قطع برق واحدی فولادی، آلومینیم و سیمان و غیره خسارت های بسیار سنگینی به اقتصاد ملی وارد نموده و خواهد نمود. قطع برق در تابستان سالانه میلیاردها دلار خسارت کشور وارد می نماید. این معضل باید بهر طریق ممکن حل شود.
راه حل های زیر به دلیل اینکه در کوتاه مدت قابل انجام است و نیاز به حجم سرمایه گذاری سنگین ندارد و اجرای آنها منجر به کاهش مصرف انرژی می گردد از اولویت و اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند، هر چند در کنار این اقدامات می بایست سرمایه گذاری داخلی و خارجی جهت احداث نیروگاه های سیکل ترکیبی و خورشیدی و بادی و تلمبه ای ذخیره ای نیز با جدیت مورد توجه و پیگیری قرار گیرند. البته در نوشته های قبلی بارها تاکید نموده ام که نیروگاه های سیکل ترکیبی می بایست در سواحل دریا احداث شوند.
برای حل این معضل راهکارهای عملیاتی زیر را پیشنهاد می نمایم:
1-هوشمند کردن کنتورهای برق
با نصب کنتورهای هوشمند، می‌توان هزینه‌های بهره برداری از برق را در ساعات اوج مصرف و عادی، به شیوه متفاوتی محاسبه کرد، یعنی مشترک متوجه می‌شود که اگر در ساعت اوج مصرف، استفاده غیرضروری از برق داشته باشد، باید هزینه بیشتری بپردازد و به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هم ترغیب می‌شود.مزیت دیگر نصب کنتورهای هوشمند، افزایش سرعت و دقت در صدور صورتحساب‌های برق است؛ هر ۱۵ دقیقه یکبار، امکان مشاهده مصرف مشترک در مراکز مدیریت مصرف وجود خواهد داشت.مشترک هر دو ساعت یکبار می‌تواند از میزان مصرف خود مطلع شود و اطمینان پیدا کند که ولتاژ مناسبی را دریافت می‌کند.اهمیت دیگر کنتورهای هوشمند برق این است که ولتاژ تحویلی به مشترکان پرمصرف محدود می‌شود تا برق را درست مصرف کنند. با هوشمند سازی کنتور می توان مصرف برق در ساعت های پیک را مدیریت نمود و با ابزار قیمتی برای همه این فرهنگ سازی انجام شود که در ساعت های پیک مصرف برق اتو، لباسشویی، ظرف شویی، سشوار و تلوزیون و سایر وسایل برقی پر مصرف را روشن نکنند و در صورت نیاز حتی لمقدور از ساعت 10 شب تا 10 صبح از وسایل برقی پر مصرف استفاده نمایند.
2-آزاد سازی قیمت برق برای مصارف بیش از الگوی مصرف
در حد الگوی مصرف همه مردم از برق یارانه ای استفاده کنند اما افرادی که بیش از معیار برق مصرف می کنند می بایست هزینه مصرف برق اضافه را پرداخت نمایند. به این ترتیب مردم عادی، سرمایه گذاران و واحدهای تجاری و عمومی و دولتی در همه برنامه ریزی های خود قیمت برق آزاد برای مصارف بالا را لحاظ خواهند نمود و تلاش می کنند از ابزار و تجهیزات و لوازم کم مصرف استفاده نمایند. از زمان تصویب طرح فوق می بایست به عموم مردم اطلاع رسانی شود تا فرصت لازم برای اصلاح یا جایگزینی کولر و سایر اقدامات را داشته باشند. عدم استفاده از وسایل برقی پر مصرف در ساعات پیک منجر به رفع مشکل کمبود برق و ناترازی تولید و مصرف برق خواهد شد.
3-جایگزینی کولرهای آبی با گازی در مناطق غیر شرجی با استفاده از ابزارهای قیمتی و...
کولرهای گازی حدود 25درصد برق تولید کشور را مصرف می نمایند مصرف برق کولرهای گازی حدود 5تا 6 برابر کولرهای آبی است. خصوصا کولرهای آبی BLDC مصرف برق کمتری نسبت به کولرهای آبی معمولی دارند. با اجرای بند 2 مردم تشویق و ترقیب می شوند حتی المقدور از کولرهای آبی کم مصرف استفاده نمایند. در مجموع حدود 40درصد برق تولیدی کشور در ماه های گرم سال در کولرها استفاده می شود که 25 درصد این مصرف در کولرهای گازی است. کولرهای آبی مصرف برق بسیار کمتری نسبت به کولرهای گازی دارند(تا حدود یک ششم)
4-جایگزینی کولرهای گازی پر مصرف با کولرهای گرید A
کولرهای گازی حدود 25درصد برق کشور یعنی 20هزار مگاوات ساعت برق تولیدی را مصرف می کنند. اجرای بند 2 مشوق خوبی برای تشویق و ترقیب مردم به استفاده از کولرهای آبی کم مصرف یا سیستم سرمایش گازی کم مصرف خواهد شد. البته افرادی که بتوانند میزان مصرف برق را بهینه نمایند بابت هزینه هایی که انجام داده اند تا حد معینی جایزه به آنها تعلق می گیرد این جایزه شامل درصدی از برق صرفه جویی شده به قیمت صادر شده می باشد مثلا اگر خانواده ای قبلا در تابستان ماهیانه هزار کیلو وات مصرف می نمود و در سال محاسبه آن را به 500 کیلو وات کاهش داده باشد امکان پرداخت دو میلیون تومان پاداش در آن ماه برای این خانواده وجود دارد. البته این کاهش مصرف می بایست توسط توانیر تائید شده باشد و اینگونه کاهش مصرف ها می بایست در سرجمع برق مصرفی آن استان یا شهرستان قابل مشاهده باشد.
5-سفرکارت خوزستان، بوشهر و هرمزگان
هزینه سفرکارت 25میلیون تومانی برای 200هزار خانواده چهار نفره معادل 5هزار میلیارد تومان معادل 100میلیون دلار می شود در حالی که با این سفرکارتهای یکماهه مصرف برق بیش از دو هزارمگاوات ساعت کاهش می یابد که با لحاظ قیمت برق صادراتی درآمد این میزان صادرات برق در سه ماه حدود 500 میلیون دلار خواهد گردید. دولت می بایست سازمانی را متولی این امر نماید و آن سازمان برنامه ریزی لازم را انجام دهد که با استفاده از این سفرکارت ها مسافرین بتوانند بلیط قطار و اتوبوس و هواپیما تهیه نمایند، در هتل ها و مهمانسراهای متعدد تحت قرارداد سازمان اقامت نمایند، در فروشگاه های زنجیره ای از جمله کورش، اتکا، رفاه، شهروند استان های دیگر تا سقف معینی و غیره بتوانند خریدانجام دهند. افرادی که سفرکارت دریافت می نمایند می بایست حداقل یک ماه تابستان مصرف برق آنها صرفا در حد یک یا دو یخچال باشد و چنانچه برق بیشتری مصرف شود به قیمت آزاد برای آنها محاسبه گردد. البته اقدام فوق، ضمن اینکه بر روی زندگی خانوادگی و آرامش و نشاط روحی خانواده های ساکن در مناطق گرم جنوب تاثیر مثبت دارد منجر به بهبود و توسعه مناطق گردشگری و تفریحی و رونق سنعت توریسم داخلی نیز خواهد گردید.
6-اعلام زمان آزاد سازی قیمت برق برای ساختمان ها و صنایع جدید
چنانچه از هم اکنون به سرمایه گذاران حوزه صنعت و ساختمان سازی و غیره رسما اعلام شود که از فلان سال قیمت برق بر اساس میانگین قیمت های جهانی و منطقه ای محاسبه می شود این عامل در محاسبه خرید تجهیزات و مصالح و طراحی و ... مورد محاسبه قرار می گیرد مثلا اگر سرمایه گذاری می خواهد سیستم سرمایش نصب کند بین چیلر تراکمی و جذبی و کولینگ تاور تجهیزات و سیستمی را انتخاب می کند که کمترین مصرف انرژی را دارا می باشد.
7-استفاده از انواع ابزارهای تبلیغی و فرهنگ سازی مصرف بهینه برق
در کنار ابزار قیمتی لازم است فرهنگ سازی گسترده ای با استفاده از همه ابزارهای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی جهت تشویق مردم به بهینه سازی مصرف برق انجام پذیرد مردم تشویق و ترقیب شوند که در ساعات پیک مصرف برق وسایل برقی پر مصرف استفاده نکنند. ادارات دولتی و خصوصی ترقیب شوند از ابزار و وسایلی با راندمان انرژی بالا استفاده کنند و مصرف برق را به بهینه ترین حد ممکن برسانند. از جمله روش ها و ابزارهایی که با استفاده از آنها می توان این فرهنگ سازی و آموزش و جو اجتماعی را فراهم نمود عبارتند از:
1-انواع شبکه‌های مجازی 2-مهدکودک ها 3-مدارس 4-دانشگاه‌ها 5- حوزه‌های علمیه،6-پادگان ها،7-صدا و سیما،8-ائمه جمعه و جماعات، 9-افراد دارای پایگاه اجتماعی بالا از جمله اندیشمندان، فرهیختگان، ورزشکاران، هنرمندان، مدیران سازمان‌ها، شرکتها و نهادها و...
راه حل های زیر به دلیل اینکه در کوتاه مدت قابل انجام است و نیاز به حجم سرمایه گذاری سنگین ندارد و اجرای آنها منجر به کاهش مصرف انرژی می گردد از اولویت و اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند، هر چند در کنار این اقدامات می بایست سرمایه گذاری داخلی و خارجی جهت احداث نیروگاه های سیکل ترکیبی و خورشیدی و بادی و تلمبه ای ذخیره ای نیز با جدیت مورد توجه و پیگیری قرار گیرند. البته در نوشته های قبلی بارها تاکید نموده ام که نیروگاه های سیکل ترکیبی می بایست در سواحل دریا احداث شوند.
برای حل این معضل راهکارهای عملیاتی زیر را پیشنهاد می نمایم:
1-هوشمند کردن کنتورهای برق
با نصب کنتورهای هوشمند، می‌توان هزینه‌های بهره برداری از برق را در ساعات اوج مصرف و عادی، به شیوه متفاوتی محاسبه کرد، یعنی مشترک متوجه می‌شود که اگر در ساعت اوج مصرف، استفاده غیرضروری از برق داشته باشد، باید هزینه بیشتری بپردازد و به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هم ترغیب می‌شود.مزیت دیگر نصب کنتورهای هوشمند، افزایش سرعت و دقت در صدور صورتحساب‌های برق است؛ هر ۱۵ دقیقه یکبار، امکان مشاهده مصرف مشترک در مراکز مدیریت مصرف وجود خواهد داشت.مشترک هر دو ساعت یکبار می‌تواند از میزان مصرف خود مطلع شود و اطمینان پیدا کند که ولتاژ مناسبی را دریافت می‌کند.اهمیت دیگر کنتورهای هوشمند برق این است که ولتاژ تحویلی به مشترکان پرمصرف محدود می‌شود تا برق را درست مصرف کنند. با هوشمند سازی کنتور می توان مصرف برق در ساعت های پیک را مدیریت نمود و با ابزار قیمتی برای همه این فرهنگ سازی انجام شود که در ساعت های پیک مصرف برق اتو، لباسشویی، ظرف شویی، سشوار و تلوزیون و سایر وسایل برقی پر مصرف را روشن نکنند و در صورت نیاز حتی لمقدور از ساعت 10 شب تا 10 صبح از وسایل برقی پر مصرف استفاده نمایند.
2-آزاد سازی قیمت برق برای مصارف بیش از الگوی مصرف
در حد الگوی مصرف همه مردم از برق یارانه ای استفاده کنند اما افرادی که بیش از معیار برق مصرف می کنند می بایست هزینه مصرف برق اضافه را پرداخت نمایند. به این ترتیب مردم عادی، سرمایه گذاران و واحدهای تجاری و عمومی و دولتی در همه برنامه ریزی های خود قیمت برق آزاد برای مصارف بالا را لحاظ خواهند نمود و تلاش می کنند از ابزار و تجهیزات و لوازم کم مصرف استفاده نمایند. از زمان تصویب طرح فوق می بایست به عموم مردم اطلاع رسانی شود تا فرصت لازم برای اصلاح یا جایگزینی کولر و سایر اقدامات را داشته باشند. عدم استفاده از وسایل برقی پر مصرف در ساعات پیک منجر به رفع مشکل کمبود برق و ناترازی تولید و مصرف برق خواهد شد.
3-جایگزینی کولرهای آبی با گازی در مناطق غیر شرجی با استفاده از ابزارهای قیمتی و...
کولرهای گازی حدود 25درصد برق تولید کشور را مصرف می نمایند مصرف برق کولرهای گازی حدود 5تا 6 برابر کولرهای آبی است. خصوصا کولرهای آبی BLDC مصرف برق کمتری نسبت به کولرهای آبی معمولی دارند. با اجرای بند 2 مردم تشویق و ترقیب می شوند حتی المقدور از کولرهای آبی کم مصرف استفاده نمایند. در مجموع حدود 40درصد برق تولیدی کشور در ماه های گرم سال در کولرها استفاده می شود که 25 درصد این مصرف در کولرهای گازی است. کولرهای آبی مصرف برق بسیار کمتری نسبت به کولرهای گازی دارند(تا حدود یک ششم)
4-جایگزینی کولرهای گازی پر مصرف با کولرهای گرید A
کولرهای گازی حدود 25درصد برق کشور یعنی 20هزار مگاوات ساعت برق تولیدی را مصرف می کنند. اجرای بند 2 مشوق خوبی برای تشویق و ترقیب مردم به استفاده از کولرهای آبی کم مصرف یا سیستم سرمایش گازی کم مصرف خواهد شد. البته افرادی که بتوانند میزان مصرف برق را بهینه نمایند بابت هزینه هایی که انجام داده اند تا حد معینی جایزه به آنها تعلق می گیرد این جایزه شامل درصدی از برق صرفه جویی شده به قیمت صادر شده می باشد مثلا اگر خانواده ای قبلا در تابستان ماهیانه هزار کیلو وات مصرف می نمود و در سال محاسبه آن را به 500 کیلو وات کاهش داده باشد امکان پرداخت دو میلیون تومان پاداش در آن ماه برای این خانواده وجود دارد. البته این کاهش مصرف می بایست توسط توانیر تائید شده باشد و اینگونه کاهش مصرف ها می بایست در سرجمع برق مصرفی آن استان یا شهرستان قابل مشاهده باشد.
5-سفرکارت خوزستان، بوشهر و هرمزگان
هزینه سفرکارت 25میلیون تومانی برای 200هزار خانواده چهار نفره معادل 5هزار میلیارد تومان معادل 100میلیون دلار می شود در حالی که با این سفرکارتهای یکماهه مصرف برق بیش از دو هزارمگاوات ساعت کاهش می یابد که با لحاظ قیمت برق صادراتی درآمد این میزان صادرات برق در سه ماه حدود 500 میلیون دلار خواهد گردید. دولت می بایست سازمانی را متولی این امر نماید و آن سازمان برنامه ریزی لازم را انجام دهد که با استفاده از این سفرکارت ها مسافرین بتوانند بلیط قطار و اتوبوس و هواپیما تهیه نمایند، در هتل ها و مهمانسراهای متعدد تحت قرارداد سازمان اقامت نمایند، در فروشگاه های زنجیره ای از جمله کورش، اتکا، رفاه، شهروند استان های دیگر تا سقف معینی و غیره بتوانند خریدانجام دهند. افرادی که سفرکارت دریافت می نمایند می بایست حداقل یک ماه تابستان مصرف برق آنها صرفا در حد یک یا دو یخچال باشد و چنانچه برق بیشتری مصرف شود به قیمت آزاد برای آنها محاسبه گردد. البته اقدام فوق، ضمن اینکه بر روی زندگی خانوادگی و آرامش و نشاط روحی خانواده های ساکن در مناطق گرم جنوب تاثیر مثبت دارد منجر به بهبود و توسعه مناطق گردشگری و تفریحی و رونق سنعت توریسم داخلی نیز خواهد گردید.
6-اعلام زمان آزاد سازی قیمت برق برای ساختمان ها و صنایع جدید
چنانچه از هم اکنون به سرمایه گذاران حوزه صنعت و ساختمان سازی و غیره رسما اعلام شود که از فلان سال قیمت برق بر اساس میانگین قیمت های جهانی و منطقه ای محاسبه می شود این عامل در محاسبه خرید تجهیزات و مصالح و طراحی و ... مورد محاسبه قرار می گیرد مثلا اگر سرمایه گذاری می خواهد سیستم سرمایش نصب کند بین چیلر تراکمی و جذبی و کولینگ تاور تجهیزات و سیستمی را انتخاب می کند که کمترین مصرف انرژی را دارا می باشد.
7-استفاده از انواع ابزارهای تبلیغی و فرهنگ سازی مصرف بهینه برق
در کنار ابزار قیمتی لازم است فرهنگ سازی گسترده ای با استفاده از همه ابزارهای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی جهت تشویق مردم به بهینه سازی مصرف برق انجام پذیرد مردم تشویق و ترقیب شوند که در ساعات پیک مصرف برق وسایل برقی پر مصرف استفاده نکنند. ادارات دولتی و خصوصی ترقیب شوند از ابزار و وسایلی با راندمان انرژی بالا استفاده کنند و مصرف برق را به بهینه ترین حد ممکن برسانند. از جمله روش ها و ابزارهایی که با استفاده از آنها می توان این فرهنگ سازی و آموزش و جو اجتماعی را فراهم نمود عبارتند از:
1-انواع شبکه‌های مجازی 2-مهدکودک ها 3-مدارس 4-دانشگاه‌ها 5- حوزه‌های علمیه،6-پادگان ها،7-صدا و سیما،8-ائمه جمعه و جماعات، 9-افراد دارای پایگاه اجتماعی بالا از جمله اندیشمندان، فرهیختگان، ورزشکاران، هنرمندان، مدیران سازمان‌ها، شرکتها و نهادها و...
سیدحسین میرافضلی