آثار علمي و ادبي در شکل‌دهی شخصیت و ارزش‌های اخلاقی کودکان و نوجوانان نقش اساسی ایفا می‌کنند. کتاب، همچون دریچه‌ای رو به جهانِ سرشار از خیال و حقیقت، خواننده را به سفری جذاب در میان دیدگاه‌های گوناگون علمي و فرهنگي می‌برد و در این میان، ترجمه مانند پلی میان نويسندگان و خوانندگان عمل مي‌کند. به بيان ديگر، ترجمه را می‌توان پنجره‌ای به دنیای ناشناخته‌هاي ساير تمدن‌ها دانست.
ترجمۀ آثار علمي و ادبی برای کودکان و نوجوانان، فراتر از برگرداندن صِرف واژه‌هاست و ازاین‌رو، مترجم با انتخاب دقیق کلمات و حفظ روح اثر، می‌تواند دنیایي از فرهنگ‌ها، آداب و رسوم، دانش و فناوري گوناگون را برای آنها به ارمغان بیاورد. هنگامی که کودک يا نوجوان با داستان‌ها و تجربياتی از سرزمین‌های دور و ناشناخته آشنا می‌شود، به طور طبیعی حس کنجکاوی او برانگیخته شده و تمايل پيدا مي‌کند تا اطلاعات بیشتری دربارة فرهنگ آن سرزمین و يا دستاوردهاي علمي آنها بدست آورد. این کنجکاوی می‌تواند به درک متقابل و احترام به تفاوت‌ها میان انسان‌ها و يا بالا بردن دانش او بينجامد.
مترجم را می‌توان يک سفیر علمي و فرهنگی دانست که وظیفه دارد با ترجمة آثار فاخر، فرهنگ و آداب و رسوم و يا تجربيات علمي و پژوهشي خالق اثر را به مخاطبان جدید معرفی کند. در واقع، مترجم به خواننده مي‌آموزد که جهان پیرامون آنها بسیار متنوع و جذاب است. با خواندن کتاب‌هايي از فرهنگ‌های گوناگون، کودک می‌تواند تفاوت‌ها را بشناسد، احترام به ديگران را بياموزد و با ناشناخته‌هاي علم و فناوري آشنا شود.
در نتیجه، ترجمه و به ويژه ترجمة کتاب‌هاي کودک و نوجوان، تنها فعالیتی مربوط به برگرداندن از يک زبان خارجي به زبان مادري نیست؛ بلکه مأموریتی است که می‌تواند گفتمان علمي و فرهنگي ميان ملت‌ها را براي نسل‌هاي آينده ترسيم کند. در این فرآیند، يک مترجم باتجربه و زبردست مي‌تواند مانند یک هنرمند، با انتخاب دقیق واژه‌ها و جمله‌ها، دنيايي از احساسات و مفاهيم را براي خواننده به تصوير بکشد و او را به سفری لذت‌بخش در دنیای داستان‌ها و مشاهدات علمي ببرد.
ترجمه کتاب‌هاي کودک و نوجوان می‌تواند بيش از ترجمة متون مربوط به ساير سنين با چالش‌هايي همراه باشد. حفظ سادگی زبان، بکارگيری واژه‌های ساده، رعایت هر چه بيشتر آهنگ روایت و بکار بردن معادل واژگان متناسب با فرهنگ و عرف و عدم استفاده از کلمات بيگانه از جمله این چالش‌ها به شمار می‌آید؛ هر چند، با آموزش، برنامه‌ریزی مناسب و همکاری هر چه نزدیکتر ناشران، مترجمان و نویسندگان می‌توان بر این موانع چيره شد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی برای مترجمان کودک و نوجوان، ترجمة آثار فاخر و متنوع از نویسندگان نامدار و همکاری بيش از پيش ميان کتابخانه‌ها و مدارس، از جمله راهکارهایی هستند که می‌تواند به تقویت نقش ترجمه در گسترش و درک متقابل و تبادل علم و دانش ميان فرهنگ‌ها کمک شایانی کند.
یکی از بزرگترین دشواری‌ها در ترجمه -به ویژه در حوزة کودک و نوجوان- یافتن معادل دقیق فارسی برای برخی واژه‌ها و مفاهیم است. این چالش، اغلب نادیده گرفته مي‌شود يا کم‌اهمیت به شمار مي‌آيد. از آنجا که مفاهيم و واژه‌ها از دوران کودکي در ذهن نقش مي‌بندند، مترجم باید با حوصله و دقت فراوان، واژة مناسب از حيث زبانی و معنایی را از میان گزینه‌های مختلف انتخاب کند. این کار، مستلزم رجوع به منابع معتبر مانند فرهنگستان زبان و ادب فارسي و گاهي پژوهش دقیق و بررسی ساير متون ترجمه‌شده توسط بزرگان ادبيات، هنر، علم و فرهنگ است. گاهی، براي اين منظور مترجم مجبور است ساعت‌ها وقت صرف کند تا بتواند به بهترین انتخاب برسد؛ اما متأسفانه، برخي از مترجمان به این موضوع اهمیت کافی نمی‌دهند و با استفاده از واژه‌های نامناسب و پیچیده، لذت خواندن را از کودکان و نوجوانان می‌گیرند.
با ترجمه آثار ارزشمند و معرفی آنها به کودکان، می‌توانیم نسلی پرورش دهیم که به تفاوت‌های فرهنگی احترام مي‌گذارند و با فراگيري علم و دانش، برای ساختن دنیایی بهتر تلاش مي‌کنند. در دنیای امروز که تنوع فرهنگی بسيار زياد است، ترجمه می‌تواند به عنوان پل ارتباطي ميان انسان‌ها عمل کند.
با توجه به تغییرات گسترده در تفکر و نگرش نسل جدید، مترجم مسئولیت سنگینی بر دوش دارد. او باید علاوه بر حفظ وفاداری به متن اصلی، واژه‌هایی را انتخاب کند که برای کودکان و نوجوانان قابل فهم و همچنین جذاب باشد. تنها در این صورت است که مترجم می‌تواند به‌طور مؤثر نقش خود را در تبادل علمي و فرهنگي دنياي امروز به خوبي ايفا کند.
ترجمۀ آثار علمي و ادبی برای کودکان و نوجوانان، فراتر از برگرداندن صِرف واژه‌هاست و ازاین‌رو، مترجم با انتخاب دقیق کلمات و حفظ روح اثر، می‌تواند دنیایي از فرهنگ‌ها، آداب و رسوم، دانش و فناوري گوناگون را برای آنها به ارمغان بیاورد. هنگامی که کودک يا نوجوان با داستان‌ها و تجربياتی از سرزمین‌های دور و ناشناخته آشنا می‌شود، به طور طبیعی حس کنجکاوی او برانگیخته شده و تمايل پيدا مي‌کند تا اطلاعات بیشتری دربارة فرهنگ آن سرزمین و يا دستاوردهاي علمي آنها بدست آورد. این کنجکاوی می‌تواند به درک متقابل و احترام به تفاوت‌ها میان انسان‌ها و يا بالا بردن دانش او بينجامد.
مترجم را می‌توان يک سفیر علمي و فرهنگی دانست که وظیفه دارد با ترجمة آثار فاخر، فرهنگ و آداب و رسوم و يا تجربيات علمي و پژوهشي خالق اثر را به مخاطبان جدید معرفی کند. در واقع، مترجم به خواننده مي‌آموزد که جهان پیرامون آنها بسیار متنوع و جذاب است. با خواندن کتاب‌هايي از فرهنگ‌های گوناگون، کودک می‌تواند تفاوت‌ها را بشناسد، احترام به ديگران را بياموزد و با ناشناخته‌هاي علم و فناوري آشنا شود.
در نتیجه، ترجمه و به ويژه ترجمة کتاب‌هاي کودک و نوجوان، تنها فعالیتی مربوط به برگرداندن از يک زبان خارجي به زبان مادري نیست؛ بلکه مأموریتی است که می‌تواند گفتمان علمي و فرهنگي ميان ملت‌ها را براي نسل‌هاي آينده ترسيم کند. در این فرآیند، يک مترجم باتجربه و زبردست مي‌تواند مانند یک هنرمند، با انتخاب دقیق واژه‌ها و جمله‌ها، دنيايي از احساسات و مفاهيم را براي خواننده به تصوير بکشد و او را به سفری لذت‌بخش در دنیای داستان‌ها و مشاهدات علمي ببرد.
ترجمه کتاب‌هاي کودک و نوجوان می‌تواند بيش از ترجمة متون مربوط به ساير سنين با چالش‌هايي همراه باشد. حفظ سادگی زبان، بکارگيری واژه‌های ساده، رعایت هر چه بيشتر آهنگ روایت و بکار بردن معادل واژگان متناسب با فرهنگ و عرف و عدم استفاده از کلمات بيگانه از جمله این چالش‌ها به شمار می‌آید؛ هر چند، با آموزش، برنامه‌ریزی مناسب و همکاری هر چه نزدیکتر ناشران، مترجمان و نویسندگان می‌توان بر این موانع چيره شد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی برای مترجمان کودک و نوجوان، ترجمة آثار فاخر و متنوع از نویسندگان نامدار و همکاری بيش از پيش ميان کتابخانه‌ها و مدارس، از جمله راهکارهایی هستند که می‌تواند به تقویت نقش ترجمه در گسترش و درک متقابل و تبادل علم و دانش ميان فرهنگ‌ها کمک شایانی کند.
یکی از بزرگترین دشواری‌ها در ترجمه -به ویژه در حوزة کودک و نوجوان- یافتن معادل دقیق فارسی برای برخی واژه‌ها و مفاهیم است. این چالش، اغلب نادیده گرفته مي‌شود يا کم‌اهمیت به شمار مي‌آيد. از آنجا که مفاهيم و واژه‌ها از دوران کودکي در ذهن نقش مي‌بندند، مترجم باید با حوصله و دقت فراوان، واژة مناسب از حيث زبانی و معنایی را از میان گزینه‌های مختلف انتخاب کند. این کار، مستلزم رجوع به منابع معتبر مانند فرهنگستان زبان و ادب فارسي و گاهي پژوهش دقیق و بررسی ساير متون ترجمه‌شده توسط بزرگان ادبيات، هنر، علم و فرهنگ است. گاهی، براي اين منظور مترجم مجبور است ساعت‌ها وقت صرف کند تا بتواند به بهترین انتخاب برسد؛ اما متأسفانه، برخي از مترجمان به این موضوع اهمیت کافی نمی‌دهند و با استفاده از واژه‌های نامناسب و پیچیده، لذت خواندن را از کودکان و نوجوانان می‌گیرند.
با ترجمه آثار ارزشمند و معرفی آنها به کودکان، می‌توانیم نسلی پرورش دهیم که به تفاوت‌های فرهنگی احترام مي‌گذارند و با فراگيري علم و دانش، برای ساختن دنیایی بهتر تلاش مي‌کنند. در دنیای امروز که تنوع فرهنگی بسيار زياد است، ترجمه می‌تواند به عنوان پل ارتباطي ميان انسان‌ها عمل کند.
با توجه به تغییرات گسترده در تفکر و نگرش نسل جدید، مترجم مسئولیت سنگینی بر دوش دارد. او باید علاوه بر حفظ وفاداری به متن اصلی، واژه‌هایی را انتخاب کند که برای کودکان و نوجوانان قابل فهم و همچنین جذاب باشد. تنها در این صورت است که مترجم می‌تواند به‌طور مؤثر نقش خود را در تبادل علمي و فرهنگي دنياي امروز به خوبي ايفا کند.
نويد کريم‌زاده