در اقتصاد جهانی، عنوان بزرگترین تولیدکننده طلای سرخ جهان تنها نامی است که سهم ایران از زعفران بود و امروز این نام هم در معرض تهدید قرار گرفته و افغانها جا پای زعفران ایرانی در تولید گذاشتهاند.
از دیرباز خراسان جنوبی را با نام سرزمین طلای سرخ میشناسند، سرزمینی که درد محرومیتها و شرایط ۱۸ سال خشکسالی هنوزهم نتوانسته مردمان سخت کوش آن را از پای درآورد و حالا عطر و بوی زعفران آن نه تنها در کشور بلکه در دنیا زبان زد خاص و عام است. خراسان جنوبی با تولید سالانه ۵۴ تن زعفران خشک رتبه دوم تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص داده با این وجود عطر، طعم و کیفیت بالای زعفران تولیدی آن، رتبه نخست کشور را از آن خود کرده است.
شرایط اقلیمی گرم و خشک کویر خراسان جنوبی سبب شده که این منطقه سازگاری خوبی با کشت زعفران داشته باشد و سال به سال شاهد افزایش سطح زیر کشت این محصول در استان باشیم. اما این صادرات هم سالهاست به صورت فلهای انجام میشود و سود آن را کشورهای دیگر مثل اسپانیا میبرند، کشورهایی که با برند شناخته شده خود زعفران ایرانی را به نام زعفران اسپانیا به کشورهای دیگر میفروشند و بازار سرخ این محصول را به تصاحب خود درآوردهاند. نداشتن بستهبندیهای جذاب و مناسب و نیز نبود متولی یکپارچه در یکسانسازی مدیریت زعفران از تولید تا مراحل فروش آن در داخل و خارج از کشور موجب شده تا نتوان به درستی از موهبات این صنعت بزرگ در جهت کمک به اقتصاد کشور بهره گرفت. امروز کشورهای بسیاری هستند که با داشتن شرایط بسیار پایینتر از ایران در حوزه زعفران با رویکرد اقتصادی و برنامهریزی مدون به مهم توانستهاند نام خود را در جهان برجسته سازند. با تمام این تفاسیر زعفران محصولی است که هم میتواند در داخل زمینه اشتغالزایی و تولید ثروت به کار گرفته شود و هم در عرصه جهانی نام ایران را پر آوازه سازد چنانکه نمونههای متعددی از این اشتغالزایی را در کشور میتوان مشاهده کرد.
بانوی زعفرانکار
یکی از افراد بهره گیرنده از زعفران برای اشتغالزایی خانم طاهره شهبازی است. طاهره شهبازی فعال اقتصاد مقاومتی در عرصه پرورش زعفران در روستای تازه کند شهرستان مشگینشهر درباره چگونگی فعالیتش در عرصه تولید زعفران میگوید: بنده تحصیلات خود را تا مقطع دیپلم در رشته کشاورزی ادامه داده و بعد از پایان تحصیلات مقدماتی به تولید فرش در این منطقه روی آوردم اما باتوجه به اینکه از کشاورزی براساس رشته تحصیلی آگاهی داشتم در سال ۹۳ وارد عرصه پرورش زعفران شده و در طول این سه سال فعالیت خود را گسترش دادم.
وی افزود: زعفران گياهي چند ساله است که به وسیله پیازچه تکثیر پیدا میکند مهمترين گياه زراعي موجود در كره زمين و تنها محصولي است كه بر خلاف سایر محصولات واحد خريد و فروش آن به جاي تن و كيلو گرم، مثقال و گرم است و مهمترین ویژگی پرورش این گیاه اين است كه با يك بار كاشت براي مدت ۱۰- ۵ سال عمليات برداشت صورت میگيرد.
وی خاطرنشان کرد: کشت زعفران سابقه هزار ساله دارد و با توجه به اينكه در شرايط آب و هوايي خشك و سرد رشد میکند لذا نياز آبي بسيار پايين دارد و يكي از جايگزينهاي بسيار مناسب جهت رشد و توسعه در مناطق روستایی است و میتواند جايگاه بالايي در اشتغال روستايي و كشاورزي داشته باشد.
وی تاکید کرد: ارزش يك كيلو زعفران برابر ۳-۲ تن گندم است كه به علت حجم بسيار كمي كه دارد حملونقل آن بسيار آسان و از جمله محصولات صادراتي به شمار میآيد.
خانم شهبازی درخصوص تکثیر زعفران گفت: تكثير این گیاه از طريق ايجاد پيازچههای جديد كه از پياز مادر توليــد میشود صورت میگيرد به طوری که پياز زعفران در ماههاي تابستان به صورت غيرفعال و راكد در زمين باقي میماند و رشد دوباره خود را در حدود پايان تابستان شروع میکند.
وی هدف از ورود به این عرصه اقتصادی را تغيير الگوي كشت به خاطر محدودیت منابع آبي عنوان کرد و گفت: توليد يك محصول با ارزش علاوه بر مصارف گوناگون باعث ارزآوري نیز میشود و در کنار آن موجب ايجاد اشتغال و درآمدزايي براي كشاورزان و همچنین این محصول به راحتی قابل حملونقل است بدون اینکه امکانات خاصی نیاز داشته باشد و هر بانوی ایرانی به راحتی میتوان وارد این عرصه شود.
این فعال اقتصاد مقاومتی گفت: بنا به توصیههای اطرافیان وارد این عرصه شده و در اجرای آن اعضای خانواده و سایر افراد مرا یاری و همکاری میکند و این امر موجب ایجاد انگیزه در بین خانواده برای توسعه آن شده است.
وی افزود: از جمله آسیبهای این عرصه هزینه بر بودن آن و نبود ادوات کشاورزی مناسب است که امید است در آینده این ادوات برای افزایش راندمان تولید پیشبینی و در اختیار کشاورزان قرار گیرد.
خانم شهبازی گفت: برای ورود به این عرصه ۵۰۰ میلیون ريال هزینه شده که بخشی از این هزینه از طریق بسیج سازندگی شهرستان مشگینشهر در قالب تسهیلات اقتصاد مقاومتی پرداخت شده است و در حال حاضر ۴ نفر به صورت مستقیم و ۱۲ نفر به صورت غیر مستقیم مشغول بکار شدهاند. وی خاطرنشان کرد: سالانه ۸۰۰ گرم زعفران تولید و در بازارهای شهرستان استان و استانهای هموار به فروش میرسد که از این مقدار سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیون ريال سود آوری دارد.
طلای ورامین
در نمودی دیگر از کارکردهای زعفران، شهرستان ورامین با تولید ۱۸ کیلوگرم طلای سرخ، سهمی را در بازار این محصول از آن خود کرده است. طی سالهای اخیر توجه به کشت طلای سرخ در ورامین از سوی تعدادی از زعفران کاران دنبال شده و موفقیتهای خوبی نیز در این عرصه به دست آمده است.
کیفیت زعفران تولیدی در شهرستان ورامین و شرایط آب و هوایی این منطقه نشان دهنده آن است که شهرستان ورامین میتواند در حوزه تولید زعفران قدمهای بزرگتری را بردارد. براساس آمارهای ارائه شده و با تلاش زعفران کاران ورامینی، بیش از ۱۸ کیلوگرم زعفران در این شهرستان تولید و روانه بازار میشود که هنوز تا رسیدن به آنچه که این منطقه استحقاق آن را دارد، فاصله وجود دارد.
امروز موضوع اقتصاد مقاومتی از موضوعات داغ در کشور محسوب میشود و بدون تردید بخش کشاورزی یکی از بازیگران اصلی این عرصه به حساب میآید. در این میان توجه به کشت محصولات کشاورزی که مورد نیاز کشور بوده و علاوه بر تأمین نیازهای مردم در داخل، در بازارهای بینالمللی و حوزه صادرات نیز بدرخشد یکی از ملزومات اقتصاد مقاومتی است. کشت زعفران و گسترش صادرات این محصول یکی از ظرفیتهایی است که در حوزه کشاورزی وجود داشته و شهرستان ورامین میتواند در آن موفقیتهای بسیار بزرگی را کسب کند.
رضا تاجیک از فعالان حوزه کشاورزی و اقتصادی شهرستان ورامین با تأکید بر استعداد این منطقه در تولید برخی محصولات سودآور در حوزه کشاورزی اظهار داشت: امروز زعفران ایران دارای آوازه جهانی بوده و در این میان، شهرستان ورامین با تولید ۱۸ کیلوگرم طلای سرخ، سهمی را در بازار این محصول از آن خود کرده است.
وی با اشاره به سودآوری محصول زعفران افزود: زعفران از جمله محصولات حوزه کشاورزی محسوب میشود که سودآوری مناسبی دارد و میتواند موجب رشد هر چه بیشتر کشاورزی ورامین و ارزآوری برای منطقه شود. تاجیک با تأکید بر ضرورت حمایت از زعفران کاران ورامینی ادامه داد: طی سالهای اخیر قدمهای خوبی برای کشت زعفران در ورامین برداشته شده و باید با حمایت و ارائه تشویقهای هر چه بیشتر، کشت این محصول در ورامین توسعه پیدا کند.
وی حمایت هر چه بیشتر در کنار تلاش مضاعف کشاورزان را بسیار مهم و ضروری قلمداد کرد و بیان داشت: شهرستان ورامین با توجه به شرائط محیطی میتواند در این حوزه درخشش بیشتری داشته باشد و بدون تردید در سایه حمایتهای بیشتر و همت و تلاش مضاعف کشاورزان، رشد اقتصادی ورامین دور از دسترس نخواهد بود.
محمدحسین تاجیک با اشاره به این نکته که این شهرستان طی سالهای اخیر در کشت محصول زعفران موفق عمل کرده است، اظهار داشت: شهرستان ورامین طی سالهای اخیر توانسته در حوزه کشت زعفران به موفقیتهای خوبی دست پیدا کند.
وی با تقدیر از تلاشهای فعالان تولید و کشت زعفران در شهرستان ورامین افزود: زعفران کاران و فعالان توانمندی در این عرصه مشغول به فعالیت هستند.
تاجیک با اشاره به این نکته که یکی از مهمترین رویکردهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی، توجه ویژه به ظرفیتهای مختلف تولیدی است، ادامه داد: شهرستان ورامین در حوزه کشت محصولات مختلف کشاورزی دارای توانمندی است که یکی از این محصولات، زعفران محسوب میشود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورامین با تشریح شرایط اقلیمی و جغرافیایی این منطقه برای توسعه بخش کشاورزی اضافه کرد: شرایط اقلیمی و جغرافیایی و محیط آب و هوایی شهرستان ورامین مستعد کشت محصولاتی نظیر زعفران بوده که در بازارهای داخلی و خارجی نیز دارای مشتری است. وی با اشاره به سطح زیرکشت محصول زعفران در شهرستان ورامین عنوان کرد: براساس برآوردهای به عمل آمده، بیش از شش هکتار از اراضی قابل کشت شهرستان ورامین به کشت زعفران اختصاص دارد و این شهرستان میتواند در این عرصه موفقیتهای بیشتری را کسب کند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورامین با تأکید بر این نکته که میانگین برداشت از هر هکتار از اراضی قابل کشت شهرستان، سه کیلوگرم زعفران است، یادآور شد: از هر هکتار از اراضی کشاورزی ورامین که به زیر کشت زعفران رفته، سه کیلوگرم طلای سرخ برداشت میشود. وی با اشاره به شروع برداشت محصول زعفران از اراضی زیرکشت رفته بیان داشت: کار برداشت زعفران در شهرستان ورامین از آبانماه آغاز شده و زعفران کاران منطقه در حال جمعآوری دسترنج خود هستند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورامین با ابراز امیدواری برای رسیدن به موفقیتهای بیشتر در این عرصه یادآور شد: زعفران تولید شده در شهرستان ورامین به بازارهای مختلف برای فروش ارسال میشود که امیدواریم در این عرصه به موفقیتهای بیشتری دست پیدا کنیم. به هر ترتیب شهرستان ورامین در تولید برخی محصولات مهم و سودآور حوزه کشاورزی از جمله زعفران، بسیار بااستعداد و توانمند است و میتواند در این عرصه به حضور در بازارهای بینالمللی نیز فکر کند.
بدون تردید توجه به بخشهای مختلف کشاورزی ورامین و استفاده هر چه مطلوب تر از ظرفیتها و استعدادهای موجود در این حوزه، یکی از مهم ترین اولویتهای شهرستان برای تحقق اقتصاد مقاومتی و رشد و توسعه منطقه محسوب میشود.
زینت لرستان
لرستان نیز از مناطقی است که چشم به زعفران دارد چنانکه عبدالرضا بازادار در کارگروه اقتصاد مقاومتی لرستان گفت: سطح زیر کشت زعفران در استان دو درصد است.
وی افزود: دو درصد تولید زعفران کشور مربوط به لرستان است اما زعفران لرستان ازنظر سه شاخص رنگ، طعم و عطر و بو حتی نسبت به زعفران خراسان باکیفیتتر است. رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان ادامه داد: بیشترین سطح زیر کشت زعفران استان مربوط به شهرستان خرمآباد است و با توجه به نرخ بیکاری موجود در روستاها و همچنین استفاده بیشتر از اراضی کشاورزی استان، توسعه کشت زعفران باید در دستور کار قرار بگیرد.
وی اضافه کرد: براساس برنامه باید چهار هزار هکتار از اراضی استان در برنامه هفتساله به کشت زعفران اختصاص پیدا کند و درصورتیکه ۱۰ درصد از اراضی مربوط به کشت گندم را به کشت زعفران اختصاص بدهیم، اقتصاد روستاها بهبود پیدا میکند. متوسط درآمد سالانه زعفران ۹ برابر گندم آبی، ۲۴ برابر گندم دیم و بهطور متوسط ۱۲ برابر گندم آبی و دیم است.
بازدار بابیان اینکه درآمد زعفران در یک هکتار پس از هفت سال حدود ۲۹۰ میلیون تومان است، گفت: هزینههای این محصول طی دوره هفتساله حدود ۴۳ یا ۴۴ میلیون تومان است و درآمدزایی آن حدود ۲۵۹ میلیون تومان است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود بر ضرورت کشت زعفران و گل محمدی در استان تأکید کرد و افزود: در حوزه حبوبات نیز لرستان از استانهای برتر کشور است ولی باید سهم بیشتری از اعتبارات استان به این حوزه اختصاص یابد.همچنین وضعیت کشت بادام و گردو در استان نیز بسیار مطلوب است و در صورتی که باغبانی ما از حالت اکولوژی به سمت مدرن بروند، هیچگونه نگرانی برای تولید و فروش آنها در بازار وجود ندارد.