درحالی انتخابات امریکا سوم نوامبر برگزار میشود که برخی کارشناسان سیاسی و محافل بر این باورند که این انتخابات نقش بسیار مؤثری بر سیاستها و فضای داخلی ایران داشته و برگزیدن هرکدام از کاندیداهای این انتخابات میتواند اثرات مختلفی بر شرایط فعلی و انتخابات آتی ریاست جمهوری در ایران بگذارد.
حالا بحث بر سر دو نامزد اصلی این انتخابات و تأثیر پیروزی هر کدام از آنها بر آینده ایران، بیش از هر زمانی داغ است و گروهی انتخاب دونالد ترامپ را موجب افزایش و ادامه فشارهای بیشتر بر مردم کشور میدانند و گروهی با اشاره به خط مشی دموکراتها دل به پیروزی بایدن و ایجاد تغییری مثبت در زندگی و معاش ایرانیان بستهاند.
حتی کار به جایی رسیده که برخی میگویند نتیجه انتخابات امریکا چنان برای ایران اهمیت دارد که گویا مردم ایران بیش از مردم امریکا حق شرکت در این انتخابات را دارند!
در حالی که تفاوتی میان دموکرات و جمهوری خواه وجود ندارد. برای پاسخ به این سئوال که رئیس جمهور وابسته به کدامین حزب آمریکا برای ایران بهتر و تحولات سیاسی سرنوشتساز در دهههای اخیر ایران عمدتا در دوران کدام رئیس جمهور وابسته به کدام حزب آمریکا روی داده است؟ کافی است به گذشته نگاهی داشته باشیم .
این نگاه احتمالا به وعدههایی بر میگردد که دو نامزد انتخابات آمریکا در مورد ایران عنوان کردهاند. جو بایدن، نامزد دموکرات، برای عدهای که ارتباط قوی میان این انتخابات بر ایران را مطرح میکنند، نماد تغییر وضع موجود است و دست برداشتن از سیاست فشار حداکثری است. از سوی دیگر برخی نیز دونالد ترامپ را نماد ادامه و حتی بدتر شدن وضع موجود دانسته و بر این باورند که ماندن ترامپ در کاخ سفید به معنای تنگتر شدن حلقه تحریمها، جهش بیشتر نرخ ارز و بسته ماندن ارتباط اقتصاد ایران با دنیا است.
در ۱۰ سال اخیر افت تنش میان دو کشور را تنها در دوران کوتاه امضای توافق هستهای ایران با قدرتهای جهان، تا روی کار آمدن دونالد ترامپ می توان دید. دورانی که بسیاری از صاحبنظران سیاسی و اقتصادی پیش بینی کرده بودند با هماهنگی ایران و ۶ قدرت بزرگ جهان، گشایشی در کار اقتصاد ناپایدار و درمانده کشور حاصل شود، اما این امر به نتیجه نرسید.
در این میان اگر نگاهی به رابطۀ ایران با رؤسای جمهور امریکا نیز داشته باشیم، این باور تقویت میشود که گویا رابطه واشنگتن با تهران در ادوار مختلف، فارغ از آنکه قدرت اجرایی آن کشور در دست چه حزبی بوده، همواره از یک خط مشی روشن پیروی میکرده که حفظ منافع آمریکا در منطقه بوده است.
خوش بینی و ربط بی ربط
در این میان میتوان خوشبینی پنهان برخی از چریانهای سیاسی، مسئولان و البته رسانههای وابسته به آنها را نسبت به شکست ترامپ و پیروزی بایدن را در اظهار نظرات آنها دید. خیلیها گمان میکنند که با پیروزی بایدن، مشکلات حل خواهد شد.جالب آنجاست این ادعایی است که ترامپ هم با زیرکی آن را مطرح کرده و مدعی شده بلافاصله بعد از به ریاستجمهوری رسیدنش، ایران خواهان مذاکره با او خواهد شد.
اما کافی است که اندکی با دقت به سخنان بایدن در رقابتهای انتخاباتی توجه کنیم. اگرجو بایدن از زمان ورودش به عرصه انتخابات ، از بازگشت به برجام سخن به میان آورده اما از طرفی نیز همواره به این نکته تأکید دارد که بنا نیست این برجام به معنای همان برجامی باشد که پیش از این در دوران اوباما به ثمر نشسته بود.
برجامی که بایدن از آن سخن میگوید حکایتی است که بر این نکته توجه دارد که راه سود بردن ایران از برجام مورد نظر بایدن، مذاکرات بعدی و محدودیتهای بیشتر برای ایران است. عده ای دیگر نیز اینگونه مطرح میکنند که بازگشت بایدن به معنای قطع تحریمهای ظالمانه علیه کشورمان است. جالب اینجاست گویا این عده رفتار اوبامای دموکرات را درست در زمان امضای برجام و تمدید تحریمها علیه ایران فراموش کردهاند. درحقیقت امریکاییها که با حیله گری در طی برجام موجب توقف صنعت صلح آمیز هستهای کشورمان شدند، حالا نیز به دنبال آن هستند که با گفتگوهای تازه بر سر مسائل موشکی که نامی از آنها در هیچ کجای برجام برده نشده است، این بار توانمندی موشکی کشورمان را بر روی میز مذاکره قرار دهند.
بنابراین سیاست ترامپ و بایدن هر دو اعمال فشار بر کشورمان و القای این است که اهداف ایران دستیابی به بمب اتمی است. چنین هدفی به این معناست که هر دو نمیتوانند تهران را به حال خود و روند کنونی برجام بگذارند و مجدداً شرایط برجام را قبول کنند.
بایدن مذاکره بیشتری میخواهد تا حرکت در مسیر متفاوت با برجام را هموار کند و بدون پیششرط هرگز به برجام برنمیگردد و سعی میکند تا ایران را به تعهدات جدیدی وادارد. حال ممکن است که روش وی نرمتر از ترامپ و به دور از هر تنش نظامی باشد، اما نتیجهای که او میخواهد در قبال ایران بگیرد با نتیجه ترامپ یکی است.
کارشناسان چه می گویند
در این میان نظرات متفاوتی نیز از سوی کارشناسان مطرح میشود.
دکتر علی بیگدلی کارشناس مسائل سیاسی و استاد دانشگاه در این باره در گفتگو با سیاست روز گفت: از آنجا که امریکا قدرتی مطرح در جهان محسوب میشود انتخابات امریکا نه تنها بر ایران بلکه بر تمام کشورهای دنیا مؤثر است و هر گونه تغییر و تحولاتی در این زمینه اثرات خود را در رابطه کشورها با امریکا به دنبال دارد.
وی افزود: در این میان از آنجا که ایران و امریکا با یکدیگر درگیر هستند، بنابراین انتخابات آمریکا اثری همه جانبه بر روی شرایط ایران دارد.
با این حال این استاد دانشگاه تاکید کرد: اگر کاندیداهای ریاست جمهوری امریکا سیاستهای متفاوتی دارند اما اگر ایران بخواهد با هریک از آنها کنار بیاید باید استراتژیهای داخلی، بین المللی و منطقهای خود را تغییر دهد و اگر ایران این تغییرات را قبول کند دیگر فرقی ندارد ترامپ رئیس جمهور شود یا بایدن، ترامپ هم با روش خود برجام را میپذیرد . بیگدلی با یادآوری اینکه موضوعاتی چون حقوق بشر ، کنترل فعالیتهای موشکی ایران و ... در میان این نوع تغییرات قرار دارد، در ارتباط با انتخابات ایران و امریکا میگوید: با توجه به تحریمهای گسترده اقتصادی، ایران دچار گسستگی شده و بعید به نظر میرسد که امریکایی ها تا انتخابات کشورمان تن به مذاکره دهند. بنابراین، این دسته گل از گردن روحانی خارج و اصلاح طلبان نمی توانند با استفاده از آن آرایی را به خود جلب کنند. از سوی دیگر احمد بخشایش اردستانی کارشناس مسائل سیاسی و استاد دانشگاه در گفتگو با روزنامه سیاست روز در این باره نظرمتفاوتی دارد و بر این باور است که این دو انتخابات به هیچ وجه ربطی به هم ندارند. وی گفت: مردم امریکا نسبت به درخواستهای خود و بهتر شدن شرایطشان رأی میدهند.
کارشناس مسائل سیاسی افزود: با این حال از آنجا که معاملات جهانی بر مبنای دلار صورت میگیرد، این تصور وجود که دموکراتها طراح مذاکرات بودند و با روی کار آمدن بایدن، مذاکره با امریکا استمرار خواهد یافت و این امر موجب افزایش ارزش ریال و کاهش فشارهای اقتصادی خواهد شد. بخشایش اردستانی با بیان اینکه درحال حاضر فضای اقتصادی ایران رها شده و سیاست فشار حداکثری بر کشورمان اعمال میشود، افزود: با این حال حتی اگر ترامپ هم به پیروزی دست یابد، این سیاست تنها یک سال دیگر دوام میآورد و ترامپ هم مجبور است که از این سیاست ناموفق دست بکشد و رو به مذاکره کند. وی با اشاره به اینکه شاید انتخاب بایدن اندکی شانس اصلاح طلبان را افزایش دهد، افزود: در انتخابات کشورمان بیشتر فضا هیجانی بوده و اگر مردم به کاندیدایی احساس مثبت داشته باشند این فضا میتواند به برنده شدن وی در کشور کمک کند، اما این به شرطی است که کاندیداها بتوانند مشارکت مردم را جلب و با ایجاد هیجان دو قطبی از فضایی که ایجاد میشود به نفع خود استفاده کنند.
حفظ منافع حرف اول را می زند
اولویت نخست هر یک از رؤسای جمهور امریکا فارغ از وابستگی حزبی او، منافع کشوراست. واقعیتی که ماهیت موضوع مطرح شده را زیر سوال میبرد. لذا روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ یا به قدرت رسیدن جوبایدن قاعدتا دربرگیرنده چرخش صد و هشتاد درجهای در سیاست خارجی امریکا نسبت به ایران نیست. شاید برخی همه چیز را مشروط به نتیجه انتخابات آمریکا میدانند، اما نتیجه این انتخابات تنها در کوتاه مدت روند بازار ارز، سکه و طلا و بورس را تحت تأثیر قرار میدهد، اما در میانمدت و بلندمدت، تغییری در شرایط اقتصادی کشور ایجاد نمیکند. مشکلات اقتصاد ایران از عوامل بسیاری تأثیر میگیرد و انتخابات آمریکا در انتهای لیست عوامل موثر قرار دارد و نه در صدر آن.
نویسنده: کتایون مافی