جشنواره فیلم فجر به عنوان یکی از معتبرترین و مهم‌ترین رویدادهای سینمایی در ایران، همواره مورد توجه سینماگران، منتقدان و علاقه‌مندان به سینما بوده است. این جشنواره نه تنها فرصتی برای نمایش آثار جدید و معاصر سینماگران ایرانی فراهم می‌آورد، بلکه به عنوان یک بستر رقابتی برای ارزیابی و نقد آثار سینمایی نیز عمل می‌کند. با این حال، یکی از بندهای جنجالی آیین‌نامه جشنواره چهل و سوم، یعنی «محدود کردن فیلم‌های معرفی شده به جشنواره به آثار تولید شده در یک سال گذشته»، موضوعی است که نیازمند بررسی دقیق و انتقادی است.
این بند از آیین‌نامه، به‌طور خاص موجب حذف تعدادی از آثار برجسته سینماگران معروف از جشنواره می‌شود. به عنوان مثال، فیلم‌هایی چون «پیر پسر» به کارگردانی اکتای براهنی، «رکسانا» ساخته پرویز شهبازی و «غریزه» به کارگردانی سیاوش اسعدی، که به ترتیب در سال‌های 1401 و 1400 تولید شده‌اند، از جمله آثاری هستند که به دلیل این محدودیت از حضور در جشنواره محروم خواهند ماند. این موضوع نه تنها به معنای از دست رفتن فرصت نمایش آثار باکیفیت و محبوب است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر فضای جشنواره و انگیزه سینماگران جوان داشته باشد. گفتنی است که نام این فیلم ها در چند روز گذشته در فضای مجازی باعث شده بود که بارقه ای از امید در فعالان سینمایی به وجود بیاید و تمامی افکار به سمتی پیش برود که جشنواره امسال را بسیار متفاوت از جشنواره دو سال اخیر ارزیابی کنند ولی ظاهرا تصمیم مدیران سینمایی به این سمت و سو پیش می رود که همچنان از اکران فیلم هایی که در سال های قبل آماده اکران بوده اند جلوگیری کنند و به فیلم هایی با قدمت یکسال تولید اجازه شرکت در جشنواره فیلم فجر را بدهند.
یکی از نکات کلیدی در برگزاری جشنواره‌های سینمایی، ایجاد فضایی رقابتی و پویا است که در آن سینماگران جوان بتوانند با بزرگان سینما به رقابت بپردازند. حضور کارگردان‌های بزرگ و شناخته‌شده در جشنواره، نه تنها باعث افزایش سطح کیفی آثار می‌شود، بلکه می‌تواند انگیزه‌ای برای جوانان باشد تا آثار خود را با دقت بیشتری تولید کنند و در پی ارتقاء سطح کار خود باشند. در واقع، وجود چنین رقابتی می‌تواند موجب شکوفایی استعدادها و ظهور نسل جدیدی از سینماگران شود. در سال های نه چندان دور، جشنواره فیلم فجر علاوه بر اینکه محلی برای عرض اندام کارگردان های بزرگ و بازیگران به نام بود، بلکه به عرصه ای برای خودنمایی کارگردان های فیلم اولی نیز بود. سعید روستایی برای اولین بار با فیلم «ابد و یک روز» در جشنواره فیلم فجر در کنار بزرگانی همچون ابراهیم حاتمی کیا و کمال تبریزی و امثالهم دیده شد و زمینه رشد آن در سینمای کنونی کشور فراهم آمد.
از سوی دیگر باید اضافه کنیم علاوه بر محدود شد رقابت ، محدود کردن فیلم‌ها به آثار یک سال گذشته می‌تواند به نوعی به انزوای برخی از کارگردان‌ها منجر شود. بسیاری از فیلم‌های باکیفیت ممکن است به دلیل عدم تطابق با این بند، از چرخه نمایش خارج شوند و این امر می‌تواند به کاهش تنوع و غنای جشنواره منجر گردد. در واقع، جشنواره فیلم فجر باید محلی برای گردهمایی انواع مختلف آثار سینمایی باشد؛ آثاری که ممکن است در زمان‌های مختلف تولید شده باشند اما هنوز قابلیت تأثیرگذاری و جذابیت برای مخاطب را دارند.
علاوه بر این، باید توجه داشت که سینما یک هنر پویا و متغیر است که تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قرار دارد. برخی از آثار ممکن است به دلیل شرایط خاص اجتماعی یا مشکلات مالی به تعویق بیفتند و این موضوع نباید باعث حذف آن‌ها از جشنواره شود. همچنین، بسیاری از کارگردانان ممکن است بخواهند آثار خود را در زمان خاصی عرضه کنند تا بتوانند پیام‌هایی را که در نظر دارند، بهتر منتقل کنند. بنابراین، این محدودیت زمانی می‌تواند مانع از انتقال تجربیات و پیام‌های مهم سینماگران به جامعه شود.
می‌توان گفت که بند محدودکننده آیین‌نامه جشنواره فیلم فجر در زمینه زمان تولید فیلم‌ها، نه تنها به نفع سینماگران نیست بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به فضای جشنواره وارد کند. این تصمیم باید مورد بازنگری قرار گیرد تا جشنواره بتواند به عنوان یک بستر مناسب برای نمایش آثار متنوع و باکیفیت عمل کند. حضور کارگردان‌های بزرگ و آثار شناخته‌شده نه تنها موجب افزایش کیفیت جشنواره می‌شود بلکه می‌تواند انگیزه‌ای برای جوانان باشد تا در مسیر خلاقیت و نوآوری گام بردارند.
در نتیجه، لازم است که مسئولان برگزاری جشنواره با دیدی جامع‌تر به این موضوع نگاه کنند و شرایط را برای حضور تمامی آثار باکیفیت فراهم آورند. این امر نه تنها به نفع سینماگران خواهد بود بلکه می‌تواند باعث غنای بیشتر جشنواره فیلم فجر و افزایش جذابیت آن برای مخاطبان شود.
این بند از آیین‌نامه، به‌طور خاص موجب حذف تعدادی از آثار برجسته سینماگران معروف از جشنواره می‌شود. به عنوان مثال، فیلم‌هایی چون «پیر پسر» به کارگردانی اکتای براهنی، «رکسانا» ساخته پرویز شهبازی و «غریزه» به کارگردانی سیاوش اسعدی، که به ترتیب در سال‌های 1401 و 1400 تولید شده‌اند، از جمله آثاری هستند که به دلیل این محدودیت از حضور در جشنواره محروم خواهند ماند. این موضوع نه تنها به معنای از دست رفتن فرصت نمایش آثار باکیفیت و محبوب است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر فضای جشنواره و انگیزه سینماگران جوان داشته باشد. گفتنی است که نام این فیلم ها در چند روز گذشته در فضای مجازی باعث شده بود که بارقه ای از امید در فعالان سینمایی به وجود بیاید و تمامی افکار به سمتی پیش برود که جشنواره امسال را بسیار متفاوت از جشنواره دو سال اخیر ارزیابی کنند ولی ظاهرا تصمیم مدیران سینمایی به این سمت و سو پیش می رود که همچنان از اکران فیلم هایی که در سال های قبل آماده اکران بوده اند جلوگیری کنند و به فیلم هایی با قدمت یکسال تولید اجازه شرکت در جشنواره فیلم فجر را بدهند.
یکی از نکات کلیدی در برگزاری جشنواره‌های سینمایی، ایجاد فضایی رقابتی و پویا است که در آن سینماگران جوان بتوانند با بزرگان سینما به رقابت بپردازند. حضور کارگردان‌های بزرگ و شناخته‌شده در جشنواره، نه تنها باعث افزایش سطح کیفی آثار می‌شود، بلکه می‌تواند انگیزه‌ای برای جوانان باشد تا آثار خود را با دقت بیشتری تولید کنند و در پی ارتقاء سطح کار خود باشند. در واقع، وجود چنین رقابتی می‌تواند موجب شکوفایی استعدادها و ظهور نسل جدیدی از سینماگران شود. در سال های نه چندان دور، جشنواره فیلم فجر علاوه بر اینکه محلی برای عرض اندام کارگردان های بزرگ و بازیگران به نام بود، بلکه به عرصه ای برای خودنمایی کارگردان های فیلم اولی نیز بود. سعید روستایی برای اولین بار با فیلم «ابد و یک روز» در جشنواره فیلم فجر در کنار بزرگانی همچون ابراهیم حاتمی کیا و کمال تبریزی و امثالهم دیده شد و زمینه رشد آن در سینمای کنونی کشور فراهم آمد.
از سوی دیگر باید اضافه کنیم علاوه بر محدود شد رقابت ، محدود کردن فیلم‌ها به آثار یک سال گذشته می‌تواند به نوعی به انزوای برخی از کارگردان‌ها منجر شود. بسیاری از فیلم‌های باکیفیت ممکن است به دلیل عدم تطابق با این بند، از چرخه نمایش خارج شوند و این امر می‌تواند به کاهش تنوع و غنای جشنواره منجر گردد. در واقع، جشنواره فیلم فجر باید محلی برای گردهمایی انواع مختلف آثار سینمایی باشد؛ آثاری که ممکن است در زمان‌های مختلف تولید شده باشند اما هنوز قابلیت تأثیرگذاری و جذابیت برای مخاطب را دارند.
علاوه بر این، باید توجه داشت که سینما یک هنر پویا و متغیر است که تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قرار دارد. برخی از آثار ممکن است به دلیل شرایط خاص اجتماعی یا مشکلات مالی به تعویق بیفتند و این موضوع نباید باعث حذف آن‌ها از جشنواره شود. همچنین، بسیاری از کارگردانان ممکن است بخواهند آثار خود را در زمان خاصی عرضه کنند تا بتوانند پیام‌هایی را که در نظر دارند، بهتر منتقل کنند. بنابراین، این محدودیت زمانی می‌تواند مانع از انتقال تجربیات و پیام‌های مهم سینماگران به جامعه شود.
می‌توان گفت که بند محدودکننده آیین‌نامه جشنواره فیلم فجر در زمینه زمان تولید فیلم‌ها، نه تنها به نفع سینماگران نیست بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به فضای جشنواره وارد کند. این تصمیم باید مورد بازنگری قرار گیرد تا جشنواره بتواند به عنوان یک بستر مناسب برای نمایش آثار متنوع و باکیفیت عمل کند. حضور کارگردان‌های بزرگ و آثار شناخته‌شده نه تنها موجب افزایش کیفیت جشنواره می‌شود بلکه می‌تواند انگیزه‌ای برای جوانان باشد تا در مسیر خلاقیت و نوآوری گام بردارند.
در نتیجه، لازم است که مسئولان برگزاری جشنواره با دیدی جامع‌تر به این موضوع نگاه کنند و شرایط را برای حضور تمامی آثار باکیفیت فراهم آورند. این امر نه تنها به نفع سینماگران خواهد بود بلکه می‌تواند باعث غنای بیشتر جشنواره فیلم فجر و افزایش جذابیت آن برای مخاطبان شود.
علی کلانتری