حتما درباره تحولات واژه‌های کتاب زیست‌شناسی پایه دهم و به تبع آن اعتراضات معلمان زیست‌شناسی و دانش‌آموزان شنیده‌اید اما اینبار می‌خواهیم تبعات این تغییرات و فارسی‌سازی واژه‌های علمی را در کشور و سطح علمی دانش‌آموزان بسنجیم. تغییری که یکبار دیگر در دولت دهم توسط معاون اول احمدی‌نژاد پیشنهاد شده بود! آن موقع صحبت از فارسی‌نویسی نسخه‌ها و پاسخ آزمایشات بود که به دلایل علمی و تخصصی کاملا رد شد حالا اینبار صحبت از فارسی شدن واژه‌های علمی در کتاب‌های دانش‌آموزان به میان آمده است.
کتاب زیست‌شناسی در پایه دهم دچار تحول شد، تغییراتی که می‌توان گفت پس از ۷۰ سال رخ داد و این تغییرات نگرانی‌هایی را میان دانش‌آموزان و دبیران ایجاد کرده است.
واژه‌های خارجی از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل‌سازی می‌شوند تا مردم با زبان معیار کلمات را بیان کنند، گاهی این تغییرات از سوی مردم مورد استقبال، گاهی مورد تمسخر و گاهی نیز مورد انتقاد قرار می‌گیرد. اما برخی از تغییر واژگان به نوعی اجباری اعمال می‌شود و افراد مجبور به پذیرش این واژگان هستند و اگر این واژگان را نپذیرند متضرر می‌شوند.
قطع ارتباط علمی زیست با دنیا
در این‌باره یکی از دبیران باسابقه زیست‌شناسی با انتقاد از این تغییرات به عنوان دبیری که ۲۷ سال سابقه تدریس دارم و ۴ سال نیز تحصیل کرده‌ام مجموعا ۳۱ سال است که با کتاب زیست‌شناسی و اصطلاحات آن آشنا هستم و تدریس می‌کنم. این اصطلاحات در کتاب‌های دانشگاهی غلیظ‌تر می‌شود و به صورت لاتین بیان می‌شود، چگونه می‌توان دانش‌آموز را آماده ورود به دانشگاه کرد.
حسین حیدریان در گفت‌و‌گو با مهر ادامه می‌دهد: با تغییراتی که در کتاب زیست‌شناسی ایجاد شده، آنچه دانش‌آموز در مدرسه یاد می‌گیرد در دانشگاه دیگر به کارش نمی‌آید و فرد دچار تناقص و مشکل می‌شود چراکه در مدرسه دبیر از اصطلاحات فارسی زیست‌شناسی استفاده کرده و در دانشگاه استاد از اصطلاحات لاتین استفاده می‌کند، دانشجو یک ترم طول می‌کشد با کلمات جدید خود را تطبیق دهد و باعث اختلالات آموزشی می‌شود.
وی تاکید می‌کند: این تغییر واژگان آسیب آموزشی جدی در پیش دارد زیرا تجربه دبیرها نادیده گرفته شده است و دبیر حرفی برای گفتن ندارد. حیدریان می‌گوید: دانش‌آموز با چالش‌هایی در هنگام کنکور مواجه می‌شود چراکه دبیر باسابقه ممکن است بر اصطلاحات جدید تاکید نکرده باشد یا خیلی کم اشاره کند، دانش‌آموز اصطلاحات جدید را از یاد ببرد یا اشتباه کند. تلفظ اصطلاحات جدید برای دبیران زیست‌شناسی مشکل است چه برسد که دانش‌آموزان بتوانند این واژگان را تلفظ کنند.
وی ادامه می‌دهد: تجربه چندین ساله دبیران را با این اقدام از بین بردند و دبیران قدیمی و جدید اکنون دبیران نوسواد هستند. اگر به آخر کتاب‌ها مراجعه کنید همه رفرنس‌های آن خارجی است ما همین الان هم از دنیا عقب هستیم، اگر دانش‌آموز بخواهد واژه علمی را در سایت‌ها جست‌وجو کند دچار مشکل می‌شود و این اقدام موجب می‌شود تا ارتباط ما با دنیای علم زیست‌شناسی قطع شود.
در این میان مسئولان آموزش و پرورش برای تمام انتقادها پاسخ دارند، پاسخی که ممکن است برخی از دبیران و دانش‌آموزان را مجاب کند اما برخی دیگر هرگز.
پاسخ‌های مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی
محمود امانی‌طهرانی با تاکید بر اینکه زیست به لحاظ محتوایی جدید نیست و دبیران را نوسواد نمی‌کند، درباره مشکلاتی که دانش‌آموزان در المپیادهای بین‌المللی با آن روبه‌رو می‌شوند، گفت: نگرانی درباره المپیاد وجود ندارد چراکه دانش‌آموزان هر کشوری که به المپیاد می‌روند، سرپرست تیم نقش مترجم را برای آنان دارد و سوال و پاسخ به زبان مادری بیان می‌شود.
وی با اشاره به مشکلاتی که ممکن است در کنکور سراسری برای دانش‌آموزان پیش بیاید، بیان کرد: سازمان با تجربه و تدبیری هستیم، پیش از برگزاری کنکور، منابع آزمون را ذکر می‌کنیم و ملاحظات آن را نیز می‌گوییم. به محض اینکه دانش‌آموزان پایه دهم به پایه دوازدهم برسند با سازمان سنجش برای کنکور سال ۹۸ هماهنگ خواهیم کرد تا در جاهایی که لازم است در کنار واژگان مصوب، واژگان بیگانه نیز داخل پرانتز آورده شود تا حق افراد ضایع نشود.
مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی بیان کرد: در این جلسه به این نتیجه رسیدند که بیشتر واژگان مفهموم‌ساز و مقبولیت دارند البته در پاره‌ای از واژه‌ها ممکن است که نقدهایی وجود داشته باشد و فرهنگستان نیز بیان کرد ما پذیرای نقدهای احتمالی هستیم.
وی درباره مشکلاتی که ممکن است دانش‌آموزان در دانشگاه با آن رو به رو شوند گفت: در نظام آموزشی کشور دروس شیمی و فیزیک نیز تغییراتی داشتند که در دانشگاه‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، همانند خون گرم، خون سرد تاژکدارن و مژکداران. وی افزود: اگر واژه‌ای مورد مقبولیت قرار گیرد دیگر کسی حتی تاریخ تغییر آنها یادشان نمی‌آید.
وی با بیان اینکه دلبسته آرمانی زبان فارسی هستیم، تصریح کرد: تغییر واژگان در آموزش و پرورش سابقه دارد اما چون زیاد نبوده است، احساس نمی‌شد، تغییراتی در شیمی، زمین‌شناسی و فیزیک نیز وجود داشت که حساسیت چندانی برنینگیخت. اما در کتاب زیست‌شناسی چون اندامک‌ها زیاد بود این تغییرات موجب ایجاد حساسیت شد. همچنین در فضای مجازی هجمه‌ای نادرست نسبت به این موضوع شکل گرفت حتی واژگانی که فرهنگستان در ایجادشان نقشی نداشت نیز درست و در فضای مجازی منتشر شد. همین مسئله معلمان را در مقابل این روند قرار داد و موجب شد که آنان مقابله‌ای تعصبی با این تغییرات داشته باشند. البته جلسه صمیمی که برگزار کردیم در نهایت با آگاهی بخشی درباره این فضاهای ایجاد شده بر طرف شد.
به نظر می‌رسد که باید به دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان و حتی دبیرهای زیست‌شناسی حق داد که نگران باشند چراکه حتی یک نمونه از این اقدام را نمی‌توان در کشورهای پیشرفته دید. نگرانی‌های والدین، معلمان و البته دانش‌آموزان در مقابل تغییرهای کتاب زیست‌شناسی کامل قابل درک است و از سوی دیگر دفاع از حراست از زبان فارسی هم پذیرفتنی است؛ اما مسئولان آموزش و پرورش و فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید بدانند که در این راه جایی برای جبران وجود ندارد و هر اشتباه، تبعات سنگینی درپی خواهد داشت و پسندیده‌تر است که مسئولان وزارت آموزش و پرورش پیش از اجرای برنامه‌های خود اطلاع‌رسانی وسیعی انجام دهند نه پس از عملیاتی کردن برنامه‌ها هنگامی که با واکنش‌ها و انتقادها روبه‌رو می‌شوند شروع به اطلاع‌رسانی، آسیب‌شناسی و برگزاری جلسات با دبیران زیست‌شناسی کنند.
سوشیانت آسمانی
