رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با اعضاي مجلس خبرگان بر ضرورت بررسي برجام از سوي مجلس تاكيد كردند. ايشان فرمودند: «...خب، در مسئله برجام ما آنچه نظرمان بود و باید عرض بکنیم، در خلال این ایّام - چه پیش از اینکه این توافق انجام بگیرد، چه بعد از آنکه این توافق انجام گرفته است - عرض کرده‌ایم. یک بحثی که امروز وجود دارد بحث مجلس است؛ وضع حقوقی و قانونی و مانند اینها را کسانی که اهل این مسائل هستند باید بررسی کنند و ببینند که اقتضائات حقوقی و آنچه الزامات حقوقی این مسئله است چیست و طبق همان بایست عمل بشود؛ ما وارد آن نمی‌شویم. لکن آنچه از نگاه کلّی من عرض می‌کنم - که به آقای رئیس‌جمهور هم این را عرض کرده‌ام- [این است که] به نظر ما مصلحت نیست که ما مجلس را از این قضیّه برکنار بداریم؛ چون قضیّه‌ای است که بالاخره دو سال است که کشور به‌طور کلّی متوجّه به آن است و حالا هم به یک نتایجی رسیده؛ [پس] باید مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بکند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این چه‌جوری عمل بکند. اوّلاً نوع تصمیم‌گیری چه‌جوری باشد؟ به نحو تصویب یا رد باشد، یا به‌نحو دیگری تصمیم‌گیری کنند؟ آیا رد کنند، آیا تصویب کنند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم. نظر متَّبَع، نظر نمایندگان ملّت است در مجلس و اینکه [مجلس] چه بکند، چه نکند را ما عرض نمی‌کنیم. ما معتقدیم که بالاخره خوب است مجلس را برکنار نکنیم و نمایندگان ملّت باید تصمیم بگیرند...»
اين اظهارات در نگاه اول بيانگر تاكيد ايشان بر نقش‌آفريني مجلس شوراي اسلامي در مسئله برجام است و نشان مي‌دهد ايشان اعتماد خاصي به اعلام نظر و مشورت نمايندگان مجلس كه منتخبان ملت هستند دارند.
نگاه ايشان به اين موضوع نشان مي‌دهد كه مقام معظم رهبري باور عميقي بر ضرورت حفظ ساختار‌هاي قانوني كشور داشته و از منظر حقوقي نشان‌دهنده پايبندی حاکم اسلامی بر ضرورت حفظ ساختارهای قانونی حکومت است.
همچنين اين تاكيد نشان مي‌دهد كه ايشان بر اين عقيده هستند كه نبايد جايگاه نهادهاي قانوني چون مجلس و اعتبار آن مخدوش شود و فارغ از اينكه اين بررسي به چه نتيجه‌اي مي‌انجامد لازم است كه نقش اين نهاد در فرايند تصميم‌سازي ناديده گرفته نشود.
رهبر معظم انقلاب تلاش دارند تا در دنباله‌گیری عملی از سیره حکومتی بنیانگذار جمهوری اسلامی ضمن تأکید بر نقش قوه مقننه، حضور جدی و فعال این نهاد محوری را در فرایندهای حکومتی مطالبه و از به حاشیه راندن مجلس شورای اسلامی در جریان برخی رقابت‌های سیاسی جلوگیری نمایند
همچنين توجه به قضاوت تاریخی آیندگان در مورد نحوه حکومت در این مقطع از تاریخ انقلاب اسلامی و رعایت شدن همه فرایندهای قانونی نیز از جمله مسائلی است که در ثبت تاریخ انقلاب اسلامی در همه ادوار مورد توجه ايشان بوده است.
اما فراتر از اين نگاه نكته‌اي كه رهبر معظم انقلاب اسلامي در اين سخنان آن را مورد توجه قرار داده اند ضرورت مشارکت یکی از مهمترین قوای کشور در سرنوشت مهمترین پرونده ملی است، ابعاد حقیقی و حقوقی موضوعات مرتبط با مسئله هسته‌ای و بویژه چگونگی به سرانجام رساندن آن به قدری گسترده، چندلایه و حائز اهمیت است که یقیناً از این منظر رهبر انقلاب اسلامی تمایل ندارند که خلاء حضور یکی از مهمترین ارکان ملی در آن احساس شود.
از سوي ديگر فراهم آوردن فرصت برای مشارکت همه دیدگاه‌ها و سلایق سیاسی و تخصصی موضوعي است كه در اين توصيه رهبر معظم انقلاب اسلامي وجود دارد. مجلس شورای اسلامی ذاتاً محل حضور سلایق مختلف و تلاقی آراء و اندیشه‌های متنوع است، از این زاویه به نظر می‌رسد رهبر معظم انقلاب اسلامی تعمد دارند مهمترین پرونده ملی در دایره وسیع تری از تضارب آراء و عقاید بررسي شود و خروجی آن به عنوان سندی که ملت بر روی آن وفاق حاصل کرده‌اند ملاک عمل ملی قرار گیرد.
در عين حال وجود برخي ابهام در برجام اين ضرورت را ايجاب مي‌كند كه برای رفع ابهامها، برجام باید توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی بررسی شود. بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی ابعاد مختلف مثبت و منفی برجام را معلوم مي‌کند و از این طریق افکار عمومی و آحاد ملت ایران از احکام و پیام‌هاي برجام مطلع خواهند شد.
سخنان رهبري فصل‌الخطاب است
در اين زمينه یک عضو کمیسیون ویژه برجام گفت: سخنان رهبری فصل‌الخطاب است و هر گونه توافقی در زمینه هسته‌اي باید در داخل کشور مراحل قانونی خود را طی کند.
حسین نجابت، پیرامون صحبت‌هاي رهبری درباره جایگاه و وظیفه مجلس شورای اسلامی در بررسی برجام گفت: پیش از این نیز رهبری به این موضوع اشاره کرده بودند که هرگونه توافقی در زمینه هسته‌اي باید در داخل کشور مراحل قانونی خود را طی کند.
وی ادامه داد: کاملا مشخص است که دولت باید این موضوع را به صورت لایحه به مجلس ارائه دهد و این که مجلس چه تصمیمی در این‌باره می‌گیرد به مذاکرات و تعامل آتی دولت با نهادقانون‌گذاری بر مي‌گردد.
این عضو کمیسیون ویژه برجام افزود: همه به این موضوع اتفاق نظر دارند که باید تصمیمی گرفته شود که به صلاح مردم و کشور باشد و در این مسیر هرگونه تصمیم یک طرفه و تاکید بر این مسئله که ما خود صلاح مردم را مي‌دانیم؛ روال قانونی در کشور را زیر سوال مي‌برد.
نجابت خاطرنشان کرد: از این بعد مسئله کاملا روشن است، بنابراین، این موضوع نه تنها مبانی شرعی دارد بلکه مبانی قانونی نیز دارد، قانون نیز مشخص کرده است هرجا اختلافی باشد مرجع حل اختلاف رهبری است و همه برسر این موضوع متفق‌القول هستند که سخنان رهبری فصل الخطاب است.
نمایندۀ مردم تهران در مجلس شورای اسلامی افزود: با توجه به صحبت‌های رهبری حتما دولت نیز با این مسئله موافق خواهد بود که سخن رهبری فصل‌الخطاب است و ضرورتی ندارد هنگامی که هماهنگی خوبی بین قوا در کشور وجود دارد بخواهند زیر بار مسئله ارائه لایحه برجام نرود.
وی اضافه کرد: باید از همه قوا و نهادها در کشور بعنوان ابزار چانه‌زنی برای حفظ منافع کشور استفاده کنیم و با هماهنگی درباره آنچه به مصلحت کشور است تصمیم بگیرم.
از سوي ديگر سيد‌مهدي هاشمي عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس با تاکید بر جلوگیری از نفوذ دشمن در روند اجرای توافق گفت: رهبر معظم انقلاب با تاکید بر نقش مجلس در بررسی و تصویب برجام، قانون‌مداری را به همه مسئولان متذکر شدند.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب بر اهمیت جایگاه مجلس در بررسی متن برجام گفت: رهبر معظم انقلاب با تائید و تاکید بر نقش و جایگاه مجلس در بررسی متن برجام قانون‌مداری را به همه مسئولان متذکر شدند.
وی افزود: اقدام ارزشمند رهبر معظم انقلاب در ارتباط با جایگاه مجلس در بررسی برجام مسئولیت مجلس را در این‌باره سنگین‌تر کرد تا با دقت بیشتری کار در‌خصوص برجام در مجلس انجام شود.
عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس با اشاره به تلاش برخی افراد برای عدم بررسی و تصویب برجام در مجلس اظهار داشت: نمایندگان مجلس وکلای ملت هستند و احترام به نمایندگان مردم در مجلس احترام به خود ملت است؛ با شعار نمی‌شود شعور را حذف کرد ما باید شعور جمعی و خرد جمعی را در مجلس شاهد باشیم.
هاشمی خاطرنشان کرد: هر موفقیت و پیروزی در بحث توافق متعلق به مردم، رهبری و دولت جمهوری اسلامی خواهد بود و همه مسئولین در این موضوع شریک هستند و هرگونه اشکالی هم که در کار وجود داشته باشد همه مسئولان در آن مقصر هستند.
دلايل مخالفت ها چيست
با اين حال پيش از اين بيانات عده‌اي با بررسي برجام در مجلس مخالفت مي‌كردند از جمله سيد‌عباس عراقچي عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان كه در جلسه ديروز کمیسیون ویژه بررسی برجام، تصویب برجام در مجلس را به‌صلاح ندانست.
سیدحسین نقوی‌حسینی سخنگوی کمیسیون ویژه بررسی برجام با بیان اینکه ششمین نشست این کمیسیون ديروز برگزار شد، گفت: پس از توضیحات اولیه، عراقچی وارد بحث شد و با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری در ملاقات نمایندگان مجلس خبرگان با معظم‌له، تعبیر خودشان را از بیانات حضرت آقا بیان کردند و باز هم به‌‌عنوان نظر کارشناسی، تصویب برجام در مجلس را صلاح ندانستند.
نقوی‌حسینی با بیان اینکه عراقچی در ادامه به نقش مجلس اشاره کرد، گفت: وی بر این باور است که مجلس به برجام اگر به‌‌عنوان یک معاهده نگاه نکند، می‌تواند نقش قوی‌تری را ایفا کند؛ زیرا وقتی که معاهده سند شود و به تصویب مجلس برسد، قانون می‌شود و خودمان به‌دست خودمان، خودمان را ملزم کرده‌ایم.
پيشتر نيز عباس عراقچي در مقام بيان دلايل مخالفان خاطرنشان كرده بود كه اولا برجام به دلیل شکل تنظیم سند و با استناد به قصد و نیت طرف‌ها و به صراحت متن آن، تنها یک سند اجرایی مشتمل بر برخی اقدامات داوطلبانه از سوی دو طرف است که انجام هر کدام از این اقدامات منوط به اقدام طرف مقابل است و بنابراین نمی‌توان آن را یک عهدنامه، مقاوله‌نامه، قرارداد یا موافقتنامه بین‌المللی دانست. ثانیا برجام ضمیمه یک قطعنامه شورای امنیت (قطعنامه ۲۲۳۱) شده و توسط قطعنامه مزبور مورد تأیید واقع شده است، بنابراین مثل بقیه قطعنامه‌های شورای امنیت که به تصویب مجلس نمی‌رسند این قطعنامه و ضمیمه آن (برجام) هم نیاز به تأیید مجلس ندارد و بالاخره ثالثا این عده معتقدند که به دلیل ورود شورای عالی امنیت ملی به موضوع هسته‌ای از سال ۱۳۸۲ با تدبیر مقام معظم رهبری، این موضوع بر‌اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی در حوزه صلاحیت شورای عالی امنیت ملی قرار می‌گیرد و مجلس نمی‌تواند به موضوع ورود كند.
