تمتع سال قبل، به معنای اهم کلمه "حج تلخ و خونین" برای زائران بیت‌الله‌الحرام بود، از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام گرفته تا کشته شدن زائرین در مراسم رمی که تعداد آن را بیش از ٤٧٠٠ نفر اعلام کردند. آنچه در وهله اول به ذهن هر انسانی تداعی می‌شود، بی‌نظمی، بی‌کفایتی و بی‌سامانی مسئولان برگزاری حج است، خاندانی که مدعی خادم‌الحرمین است، به جای تمرکز بر مدیریت هر ساله حج، به دنبال پرورش و حمایت مالی از جریان‌های تکفیری همچون داعش است و در اوج مراسم حج، به فکر بمباران مردم بی‌دفاع و مظلوم یمن، ظلم به مردم بحرین و کمک تسلیحاتی به جریان معارض در سوریه است اما در ادامه این ماجرا وقتی با گذشت ده ماه می‌بینی که آل‌سعود نه تنها از خانواده‌های قربانیان عذرخواهی نکرده و خسارتشان را پرداخت نکرده است بلکه به حجاج جدید هم توهین‌هایی روا داشته تا جایی که آنها عطای حج را به لقایش ببخشند بیشتر دلت می‌گیرد و یاد مظلومیت کسانی می‌افتی که بی‌صدا در لابه‌لای جمعیت نفسشان به شماره افتاد و پرکشیدند. اما وظیفه مسئولان در زنده نگاه داشتن یاد شهدا و پیگیری حقوق شهدا کجا رفته است!
امروز همه از لغو حج تمتع سال جدید می‌گویند و درهیاهوی کارشکنی‌های آل‌سعود استیفای حقوق شهدای منا در حاشیه قرار گرفته است.
۲۷ مهر ۹۴ تنها حدود یک ماه بعد از فاجعه‌ای که در منا اتفاق افتاد تا حدود ۴۰۰ تن از هموطنانمان در این واقعه شهید شوند حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با مسئولان و دست‌اندرکاران برگزاری حج فاجعه بسیار تلخ و حیرت‌انگیز منا را از جمله امتحانات الهی خواندند و با انتقاد از سکوت دولت‌ها و به خصوص دولت‌های غربی و سازمان‌های مدعی حقوق بشر در قبال این مصیبت بزرگ تأکید کردند: این حادثه به هیچ‌وجه نباید فراموش شود و دستگاه دیپلماسی و سازمان حج موظف هستند که این موضوع را به صورت قاطع دنبال کنند.
اما اکنون نزدیک به ده ماه از فاجعه‌ای که در منا رخ داد می‌گذرد، حالا این سوال مطرح است که چه کردیم که فاجعه منا فراموش نشود؟!
اقدام اهل رسانه و مردم
مردم عادی با برگزاری مراسم و تشکیل هیات و گروه‌هایی در فضای مجازی نگذاشتند یاد و خاطره شهدا از بین رود، مطبوعات برای دل خانواده‌هایی که عیدشان عزا شده بود دست به قلم بردند و روایاتی نقل کردند تا خانواده‌های قربانیان را آرام کنند و مسئولان هم به سهم خود تسلیتی گفتند و از آل‌سعود پاسخ خواستند اما به نظر می‌رسد اقدامات مسئولان ذی‌ربط علی‌الخصوص سازمان حج و زیارت و وزارت امور خارجه که رهبر معظم انقلاب در بیاناتشان به نقش این دو ارگان در زنده نگاه داشتن شهدای منا و پیگیری حقوقشان اشاره داشتند، آنطور که باید و شاید نتوانستند موفق عمل کنند و داد خانواده‌های شهدا را درآوردند.
خانواده شهدای منا این حدیث را خوب فرا گرفته‌اند و به هوای وعده‌ای که امام صادق(ع) از جانب خداوند داده است دل‌خوش کرده‌اند، آنها یادشان نمی‌رود که این امام بزرگوار فرمودند: «کسی که در راه زیارت خانه خدا در مکه، در حال رفتن یا برگشتن از دنیا برود، از ناله بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود، و اگر در حال احرام از دنیا رفته باشد، لبیک گویان در روز قیامت محشور می‌گردد.» اما در عین حال یادشان است که قرار بوده با مسببین این واقعه تلخ که کامشان را در روز عید تلخ کرد برخورد شود و یاد شهدایشان زده نگاه داشته شود.
درست است که اجر و پاداش کسانی که مظلومانه جان باختند محفوظ است و خداوند آنها را شهید می‌داند اما با رژیم آل‌سعود برای فجایع به وجود آمده چه کسی باید برخورد کند؟!
نامه خانواده شهدا به دستگاه دیپلماسی
سوم اسفندماه سال گذشته بود که پس از نتیجه نداشتن صحبت‌ها و پیگیری‌های صورت گرفته درخصوص استیفای حقوق خانواده شهدای منا جمعی از خانواده‌های شهدای فاجعه مکه و منا با انتشار نامه‌ای سرگشاده به وزیر امور خارجه، از وی خواستند "عاقلانه و محکم درپی استیفای حقوق" کودکان یتیم و زنان بیوه و خانواده‌های داغدار این مصیبت بزرگ باشد.
سیدمحمودرضا حسینی به نمایندگی از خانواده‌های شهدای منا نامه‌ای خطاب به وزیر امور خارجه بخشی از این نامه را قرائت کرد: «یادتان باشد هرجا درباره شهدای مکه و منا صحبت می‌کنید، این انتظار خانواده‌ها را به یاد و زبان خود بیاورید؛ که آکنده از خشم و نفرت هستند، و فرزندان این شهدا با این حس نفرت رشد می‌یابند و حق انتقام را در قلب خود پرورش می‌دهند، و پیگیری حقوق شرعی و قانونی خود و خانواده‌های داغدار را از کشور خود خواستار خواهند شد.»
جانباختگان حادثه منا «شهيد» محسوب می‌شوند
در خلال حمایت از جانباختگان فاجعه منا رئيس بنياد شهيد و امور ايثارگران با بيان اينكه جانباختگان فاجعه منا شهيد اعلام خواهند شد، گفت: خانواده اين عزيزان فقط از خدمات فرهنگي بنياد استفاده خواهند كرد و تنها همسر و فرزندان تحت تكفل بنياد خواهند بود و وقتي مراجعه كنند بنياد كارتي برايشان به عنوان خانواده شهدای منا صادر می‌كند.
حجت‌الاسلام والمسلمين شهيدی گفت: به تفاهم رسيديم كه از اين به بعد اين عزيزان شهيدند و در ابعادي تحت پوشش بنياد خواهند بود كه زمينه‌هاي اين خدمات را اعلام خواهيم كرد. فرزندانشان از مدارس شاهد و سهميه دانشگاه استفاده مي‌كنند و همه فرزندان از خدمت سربازي معاف خواهند شد.
رئیس بنياد شهید گفت: سازمان حج و زيارت هم در مورد بيمه تقبل كرد سالانه حق بيمه را بپردازد كه شامل افرادي مي شود كه بيمه ندارند. وی با بيان اينكه سالانه تعدادي از اين عزيزان را به سفرهاي زيارتي اعزام خواهيم كرد و سهميه برايشان قائل هستيم افزود: روي قبور اين عزيزان طبق بخشنامه‌اي كه خواهيم داد نام شهيد حك خواهد شد.
قول پیگیری دیه
اما ۷ فروردین امسال بود که سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت از پیگیری دیه شهدای منا گفت و عنوان کرد: وضعیت دیه شهدای فاجعه منا خود کشور عربستان نتوانسته است امنیت حجاج را تامین کند و مانند اتفاقاتی که سال‌های گذشته افتاده است، دیه تعلق گرفته، موضوع دیه شهدای منا نیز از جمله مطالباتی است که به صورت جدی مورد توجه ماست.
نماينده ولی فقيه و سرپرست حجاج ايرانی نیز در این زمینه بعدا اعلام کرد که مستندات و اطلاعات كافی درباره فاجعه منا جمع‌آوری شده است و در این گزارش به مباحث حقوقی، پیگیری امور مربوط به شهدای منا پرداخته شده است.
قاضی عسكر درباره پرداخت دیه به خانواده‌های شهدای منا گفت: عربستان پرداخت دیه را نفی نكرده است لیكن نحوه اجرای آن را باید توافق كرد كه دیه به خانواده‌های شهدا پرداخت شود. مسائل حقوقی این فاجعه را وزارت امور خارجه، دادستانی و سازمان حج و زیارت و بعثه پیگیری می‌كنند و نتایج آن به اطلاع مردم می‌رسد.
هنوز علیه عربستان در مجامع بین‌المللی اعلام جرم نکردیم!
اما جالب‌تر از همه اتفاقی بود که در ۲۲ خرداد امسال رخ داد، یعنی حدود نه ماه بعد از فاجعه و ۸ ماه بعد از سخنرانی رهبری در باب استیفای حقوق قربانیان منا، حجت‌الاسلام والمسلمین پورمحمدی گفت: پرونده شکایت فاجعه منا در مجامع بین‌المللی پیگیری می‌شود و در این زمینه علیه عربستان اعلام جرم می‌کنیم.!!
در این تاریخ خبری به نقل از روابط عمومی وزارت دادگستری، در رسانه‌ها مورد توجه واقع شد که آه از نهاد خانواده‌های شهدا بلند می‌کرد، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی گفته بود که پیگیری پرونده فاجعه منا ادامه دارد و ما هم‌اکنون مشغول بررسی راه‌های مختلف ارجاع این پرونده به مجامع بین‌المللی هستیم تا به نتایج مطلوب برسیم. از آنجایی که این پرونده علیه کشوری دیگر تشکیل شده است، محاکم ما نمی‌توانند علیه عربستان اعلام جرم و اقامه دعوا کنند.
وی افزود: پیگیری‌های حقوقی ادامه دارد؛ وکیل و مشاوران حقوقی گرفته‌ایم اما بیشترین بخش کار باید از طریق مراجع دیپلماتیک کشور پیگیری شود و قوه‌قضائیه هم برای تسریع در این پرونده کمک می‌کند. هم‌اکنون شکایات خانواده شهدای منا ثبت شده و ما علیه عربستان اعلام جرم خواهیم کرد. دولت عربستان به نظام حقوقی بین‌المللی پایبند نیست و محاکم داخلی این کشور هم استقلال لازم را ندارند و موانع بزرگی سر راه رسیدگی ماست.
به نظر می‌رسد علی‌رغم همه سختی‌هایی که پورمحمدی به پیگیری حقوق شهدای منا اشاره کرده است اما ۹ ماه زمان برای بررسی زیاد باشد ضمن اینکه راه حلهای دیپلماتیک هم عملا خبری نیست یا اگر خبری هست برای ریا نشدن منتشر نمی‌شود!!
پیگیری دفتر مقام معظم رهبری
آنچه مسلم است دفتر مقام معظم رهبری همچنان ماجرا را فراموش نکرده و اخیرا با افتتاح وبگاه دو زبانه فارسی - انگلیسی با قرار دادن نام شهدای منا و فیلم سقوط جرثقیل و تصاویری از فاجعه رمی جمرات می‌خواهند در میدان به صحبت‌هایی که مقام معظم رهبری فرمودند عمل کنند. اما باز هم می‌گوییم جای پیگیری‌های دولتی‌ها خصوصا دستگاه دیپلماسی برای حمایت از خانواده‌های شهدای مظلوم منا خالی است.
برخی دولتی‌ها از فتنه‌گران ۸۸ دلجویی می‌کنند اما از خانواده «شهدای منا» خیر
همسر دانشمند شهید حاتمی که سال گذشته در سقوط جرثقیل در مکه به شهادت رسید، گفت: برخی مسئولان دولتی از فتنه‌گران ۸۸ که از زندان آزاد می‌شوند، دلجویی می‌کنند اما رئیس‌جمهوری و هیئت دولت به‌سراغ هیچ‌کدام از خانواده شهدای منا و شهدای سال گذشته مکه نیامدند.
فرشته روح‌افزا در گفت‌وگو با تسنیم درباره لزوم پیگیری ابعاد و دلایل «فاجعه منا» توسط وزارت امور خارجه و سایر نهادهای مسئول که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب بوده است، اظهار داشت: مقایسه فجایعی همچون مکه و منا با وقایعی همچون ۱۱ سپتامبر نشان می‌دهد حقوق بشر نسبت به خون مسلمانان اعمال نمی‌شود و مدعیان حقوق انسان‌ها، سکوت می‌کنند.
وی ادامه داد: چرا بیش از ۷ هزار نفر در امن‌ترین نقطه زمین کشته می‌شوند و با اجساد آنان با توهین رفتار می‌شود اما هیچ پاسخی به این عملکرد عربستان سعودی داده نمی‌شود؟
همسر دانشمند شهید حاتمی تصریح کرد: رژیم آل‌سعود بعد از فجایع مکه و منا به‌جای اینکه بی‌‌عرضگی و نابخردی خود را قبول کند، انگشت توهین و اتهام را به‌سمت ایران نشانه رفت و این نوعی فرافکنی از سوی آنان بوده است.
همسر دانشمند شهید حاتمی یاد‌آور شد: اگر مسئولان کشورمان اقدامات به‌موقع و منطقی را انجام میدادند و دادخواهی‌های بین‌المللی را زودتر ترتیب میدادند، شاهد اثرگذاری بیشتری در این زمینه بودیم. چرا وزارت خارجه و رئیس‌جمهور دستور پیگیری فاجعه منا در دادگاه لاهه را ندادند.
روح‌افزا خاطرنشان کرد: مسئولان ما برای چند میلیارد سرمایه توقیف شده کشورمان توسط آمریکا به دادگاه لاهه می‌روند اما برای خانواده شهدای منا و مکه این کار را انجام ندادند؛ آیا نباید وزارت امور خارجه و رئیس‌جمهور دستور پیگیری این موضوع در دادگاه لاهه را میدادند؟
وی افزود: ما برای خیلی مسائل در جوامع بین‌المللی فریاد بر می‌آوریم اما صدای هیچ کس برای چند صد نفری که در مظلومیت به شهادت رسیده‌اند در نیامد و به دادخواهی نپرداخت. تنها فردی که بعد از این حوادث به دلسوزی، دلجویی و همراهی پرداخت رهبر معظم انقلاب بوده‌اند و ایشان بر زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهدای منا و مکه تأکید داشتند.
وی ضمن انتقاد از عملکرد وزارت امور خارجه در فاجعه منا تصریح کرد: مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نمایندگان مردم باید به این موضوع ورود پیدا کند و قوه قضاییه نیز باید دادخواهی را به‌صورت بین‌المللی پیگیری کند.
مائده شیرپور
