نا آرامي هاي اخير در تركيه در حالي ابعاد جديدي گرفته است كه برخي از كارشناسان سياسي با احتمال تغيير ساختار سياسي روابط آنكارا تهران را در هاله اي از ابهام وبرخي ديگر نيز به منافع مشترك اين دو كشور اشاره كرده اند كه با هر تغيير سياسي اين منافع از بين نخواهد رفت
ماجرای پرونده فساد آقازاده ها و پسران وزرای کابینه اردوغان خبر مهم رسانه های ترکیه و منطقه است. پرونده ای که بزرگترین رسوایی تاریخ جمهوری ترکیه لقب گرفته است. طی یک هفته اخیر دستگاه مبارزه با فساد در ترکیه، فرزندان برخی از وزرای دولت و ده ها تن دیگر را به اتهام فساد مالی و پولشویی دستگیر کرد. پرونده فساد در ترکیه ابعاد گوناگونی داشته و هم مربوط به حزب عدالت توسعه و هم احزاب مخالف است. بیشتر کسانی که بازداشت شده اند از هواداران یا اعضای حزب عدالت و توسعه و یا از اعضای دولت به شمار می روند.
از دیدگاه سیاسی هم اگر به این مساله جدا از مباحث مالی آن (که موضوعی حقوقی و کیفری محسوب می شود) توجه کنیم مهم ترین وجه تاثیرگذار در این پرونده انتخابات ۲۰۱۴ ترکیه است.
به نظر می رسد هدف کنونی مخالفان حزب عدالت و توسعه آن است که با مخدوش کردن چهره آک پارتی و متهم کردن آنها به فساد، بتوانند نوعی موج در جامعه ترکیه ایجاد کنند تا اقتدار این حزب را در انتخابات پیش رو از بین ببرند
در واقع از نگاه دولت این پرونده نوعی بحران آفرینی برای دولت آک پارتی محسوب می شود تا نوع واکنش دولت ترکیه را نسبت به دستگاه قضا (دستگاهی که به طور سنتی تحت تاثیر لائیک ها و سکولارها بوده است) محک زنند، یا ببینند وی به آراي دستگاه قضا تمکین می کند یا نه. در این بین واکنش دولت اردوغان، سخنان او و فرافکنی وی تا حدی قابل پیش بینی بود و باید منتظر بود تا ابعاد مختلف این پرونده آشکارتر گردد. در واقع پرونده هر چند که به جلوتر رود، ابعاد مشخص تری از آن روشن می شود.
در رقابت های داخلی احزاب (به ویژه حزب جمهوری خواه خلق و حزب حرکت ملی) در ترکیه همواره تلاش کرده اند تا به روش های مختلف دولت اردوغان را دولتی ناکارآمد جلوه دهند. احزاب مخالف تقریبا نوعی نفوذ سنتی در ارکان قضایی، دادگستری و نظامی ترکیه داشته اند.
به عبارتی دیگر هر چند در طول یک دهه گذشته دولت اردوغان تلاش کرده تا به تاثیر این احزاب در دستگاه های قضایی و ارتش پایان دهد و نفوذ آنها را کاهش دهد، ولی هنوز جای پایی از آنها در حوزه و دستگاه قضاوت ترکیه باقی مانده و وجود دارد.
همچنین احزاب مخالف نقشی سنتی در دستگاه پلیس ترکیه داشته اند. اکنون هم اردوغان با انتقادات شدید نمایندگان مجلس و واکنش تند احزاب مخالف دولت مواجه بوده و حزب مردم جمهوریخواه، دولت را مسئول این رسوایی می‌داند. دراین بین احزاب مخالف (که همواره در پی بهانه ها و فرصتهایی برای حمله به اردوغان بوده اند) در نگاه نخست درخواستی حداکثری داشتند.
احزاب مخالف به دنبال آنند که دولت را در آستانه انتخابات از مهره های تاثیر گذار خالی کرده و یا مثلا نفرات دوم و سوم حزب را محروم کنند. سپس این محرومیت را ابزاری قرار دهند تا در دادگاه قانون اساسی بر ضد حزب آک پارتی اقدام به شکایت کنند. در این حال با توجه به نفوذ نسبی آنها در دادگاه قانون اساسی ترکیه، در نظر دارند با حمایت هایی از ارتش، یا حزب عدالت و توسعه را منحل و یا به عنوان حزبی ناکارآمد و بدون شانس در انتخابات پیش رو جلوه دهند. حال در چنين شرايطی كه احتمال تغيير ساختار سياسي در تركيه بيش از گذشته احساس مي شود، آينده روابط ايران وتركيه بعد از تغيير قدرت نيز حائز اهميت است. بسياري از كارشناسان عقيده دارند ايران وتركيه كه در چند سال گذشته از روبط تقريبا مستحكمي در بيشتر زمينه هاي سياسي و اقتصادي با يكديگر برخوردار بودند با تغيير دولت و افتادن قدرت به دست احزاب ديگر اين كشور احتمال تغيير در روابط اين دوكشور وحتي تنزل روابط با آمدن احزابي كه با سياست هاي امريكايي- اسرائيلي نزديك هستند وجود دارد
در اين راستا سياست روز در گفت وگو باكارشناسان به تبيين آينده روابط ايران و تركيه در پي تغيير دولت احتمالي پرداخته كه به شرح ذيل است
ايران و تركيه منافع مشتركي دارند
حسن قديري ابيانه كارشناس مسائل بين الملل در اين خصوص گفت : تحولات اخير در ترکيه و حمله به دولت اردوغان بخاطر مساله فساد در اين کشور نيست، برنامه هدايت شده از سوي آمريکا عليه ترکيه بخاطر رعايت نشدن تحريم‌هاي تحميلي آمريکا است اين در حالي است که آمريکا خود محور فساد و فسادآفريني است.
وي افزود آمريکايي‌ها در حقيقت بخاطر عدم همسويي ترکيه با تحريم‌هاي ايران آنها را مورد هجوم قرار داده. دخالت سفارت و سفير آمريکا در اين طراحي‌ها به وضوح مشهود است و رسانه‌هاي ما نبايد از آنچه غرب فساد در ترکيه بخاطر عدم همسويي در تحريم ايران است همراهي کند.
اين كارشناس مسائل بين الملل گفت :هر کس يا فردي که به هر دليلي در شکستن تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران نقش داشته اين اقدام او بايد مثبت ارزيابي شود البته در شرايط فعلي دامن نزدن به اين قضيه و عدم همسويي با تبليغات غربي به مصلحت مي‌باشد.
وي در مورد آينده روابط ايران و تركيه نيز گفت :ايران و ترکيه در دولت‌هاي مختلف که گرايشات متفاوتي داشتند همواره از روابط گسترده‌اي برخوردار بودند زيرا دو کشور همسايه با منافع مشترک هستند، نه ايران مي‌تواند ترکيه را ناديده بگيرد و نه ترکيه ايران را اين علي‌رغم تفاوت‌هايي است که ايران با سياست‌هاي هر دولتي با هر گرايشي داشته است. مثل تفاوت نگاه ما و دولت اردوغان به مسائل سوري البته اميدوار هستيم هر نوع تغيير احتمالي در ترکيه در راستاي همسويي با آمريکا و اسرائيل نباشد.
احتمال تنزل روابط ايران وتركيه وجود دارد
حسن هاني‌زاده ديگر کارشناس مسائل سياسي در اين خصوص گفت: با توجه به فشارهاي داخلي و خارجي و اتهام‌زني‌هاي گسترده عليه دولت رجب طيب اردوغان و نيزوجود احزاب لاييک و چپ و ملي که به صورت مقتدرانه وارد صحنه سياسي شده‌انداحتمال تنزل روابط وجود دارد.
وي افزود: دولت رجب طيب اردوغان با يک مشکل جدي براي ادامه حضور مواجه است هم‌اکنون احزاب مختلفي در مورد بزرگ‌نمايي شبکه فساد در دولت وي هستند در اين حال آمريکا!؟ هم به دنبال تضعيف دولت اردوغان است.
اين کارشناس مسائل سياسي تصريح کرد: با توجه به شرايط فشارهاي داخلي و خارجي و نيز توطئه‌چيني‌هاي اخير به نظر نمي‌رسد که اردوغان تا پايان عمر دولت بتواند در خدمت باقي بماند. ضمن اينکه انتخابات محلي هم در پيش است.
هاني‌زاده با اشاره با احتمال تغيير آرايش سياسي دولت ترکيه در خصوص آينده روابط اين کشور با ايران گفت: به طور حتم تغيير در ساختار سياسي و قدرت ترکيه تاثير مستقيمي بر روابط ايران و ترکيه خواهد گذاشت به ويژه اينکه اگر احزاب چپ و لائيک وارد عرصه شوند روابط تهران آنکارا دچار مشکل خواهد شد و اين روابط را تا حد زيادي دچار تنزل خواهد کرد.
وي با اشاره به همکاري‌هاي يازده سال گذشته ايران و ترکيه خاطر نشان کرد: ايران و ترکيه همکاري‌هاي اقتصادي مستحکمي با يکديگر داشتند که تغيير در ساختار سياسي روابط سياسي و اقتصادي ايران با ترکيه را نيز دچار تغيير خواهد کرد.
وي همچنين گفت در تحولات منطقه‌اي نيز اردوغان ممکن است سياست‌هاي خود را در منطقه تعديل و اين امر موجب مي‌شود که احزاب لائيك و سکولار به آمريکا نزديک و اثرات تخريبي براي منطقه به همراه آورد.
هدي دهقان بذرافشان
