چند سالی است روابط ایران و تاجیکستان با فراز و نشیب‌هایی همراه است، به طوری که حتی این کشور با فعالیت‌های گروه‌های اسلام گرا برخورد می‌کند اما، به ریاض اجازه می‌دهد تا به منظور پرورش تفکر تکفیری وهابی برای ساخت مدارس سرمایه گذاری ۳۵ میلیون دلاری کند! به بیان دیگر دلارهای سعودی بیشتراز سیاست و رویکردهای صلح طلبانه ایران در منطقه و حتی مناسبات اقتصادی، به مذاق مقامات تاجیکستانی خوش آمده است که اجازه می‌دهد سران سعودی این کشور را نیز قربانی اهداف شوم خود و جولانگاه و پرورش تروریسم و تفکر تروریسمی کند؛ حالا برخی ناظران سیاسی با اشاره به سفر هفته گذشته رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان به این کشور معتقدند، گام‌های اساسی دوشنبه به سوی تهران حتی می‌تواند چالش امنیتی به سبب رشد تکفیری‌ها در این کشور را مرتفع نماید.
وزیر امور خارجه کشورمان هفته گذشته در صدر هیئتی سیاسی برای شرکت در اجلاس شورای وزیران سازمان همکاری اقتصادی(اکو) به تاجیکستان سفر کرد. ظریف در این سفر همچنین با امامعلی رحمان رئیس جمهور این کشور نیز دیدار و در خصوص توسعه مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دوجانبه گفت‌وگو کرد.
دیدار صمیمانه وزیر امور خارجه کشورمان و «امامعلی رحمان» و تمایل وی برای استفاده از خدمات مهندسین ایرانی و توسعه روابط حاکی از گشایش فصلی جدید در روابط دو کشور پس از تحولات و فراز و نشیب در سالهای گذشته است.
در سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که با توجه به اشتراکات فرهنگی فراوان، تاجیکستان را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در سال ۱۹۹۲ در دوشنبه افتتاح کرد. پس از آن، در جریان جنگ داخلی تاجیکستان در سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷، ایران تلاش‌های فراوانی را برای میانجی‌گری و پایان دادن به درگیری‌ها انجام داد ومذاکرات صلح دولت تاجیکستان با مخالفان را در تهران برگزار کرد.
با پایان جنگ داخلی تاجیکستان، جمهوری اسلامی ایران تلاش خود را برای فعال شدن در حوزه اقتصادی این کشور با مشارکت در پروژه‌های زیرساختی و عمرانی مانند سدسازی (سنگتوده۲) و راه‌سازی (تونل استقلال) آغاز کرد و بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در این پروژه‌ها سرمایه گذاری کرد. با این حال روابط تهران-دوشنبه رو به سردی رفت که در زیر به برخی از رویدادهایی که باعث سردی روابط ایران-تاجیکستان شده است، اشاره می‌کنیم: کشورهایی نظیر عربستان سعودی با سواستفاده از فضای سردی روابط ایران با تاجیکستان، به دنبال تنش آفرینی بیشتر هستند تا آنجا که «عبدالعزیز بن محمد البادی» سفیر سعودی در تاجیکستان کاهش روابط دیپلماتیک ایران و تاجیکستان و بسته شدن مراکز فرهنگی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در این کشور را پیروزی بزرگی برای عربستان و رهبران آن برشمرده است و با طرح این ادعا که سوء رفتار ایران باعث عدم اعتماد مقامات تاجیک نسبت به اقدامات آن کشور شده، گفته است: خوشحالیم که بگوئیم که ما در سفارت سعودی با همکاری نزدیک با دوستانمان در دولت تاجیکستان، توانستیم ایران و نمایندگان آنها را از این کشور فارسی زبان بیرون کنیم.
موضوع دیگری که در سالهای گذشته بر سردی روابط ایران و تاجیکستان تاثیرگذار بود، مسائل مربوط به پرونده فساد مالی بابک زنجانی است که به واسطه ارتباطات مالی و اقتصادی وی با تاجیکستان، به دولت دوشنبه نیز ارتباط پیدا می‌کرد. زنجانی اسنادی را منتشر کرد که نشان می‌داد در بانک ملی تاجیکستان دو میلیارد دلار سرمایه دارد، اما تمام دارایی‌های شرکت زنجانی به واسطه فعالیت‌های تجاری با تاجیک‌ها، به موقع توسط تاجیک‌ها مصادره شد و همین مسئله مورد انتقاد جمهوری اسلامی ایران است.
آنطور که برخی محافل رسانه‌ای می‌گویند سایت‌های گروه‌های اسلامی در تاجیکستان از سوی دولت این کشور فیلتر است و گروه‌های اسلامی نمی‌توانند در تاجیکستان فعالیت کنند. البته محدود کردن و برخورد با گروه‌های اسلام گرا در تاجیکستان مسبوق به سابقه هم هست و بر اساس همان سابقه است که دولت تاجیکستان اجازه فعالیت به گروه‌های اسلام گرا را در کشور خود نمی‌دهد. ممنوعیت فعالیت حزب
«نهضت اسلامی» به رهبری محی الدین کبیری و مسدود کردن رسانه‌های منتقد دولت در تاجیکستان از سوی امامعلی رحمان رئیس جمهور این کشور و سخنرانی کبیری در همایش وحدت اسلامی در تهران، از دیگر مواردی است که بر روابط دو کشور تاثیر گذاشته است. تاجیکستان با متهم کردن ایران به حمایت از کودتای خودساخته ۲۰۱۵ دولت تاجیکستان، مدعی شد حمایت جمهوری اسلامی ایران از اعضای حزب نهضت اسلامی، باعث سست شدن پایه‌های دولت خواهد شد.
پس از این رویداد، دولت تاجیکستان صدور ویزای فرودگاهی برای شهروندان ایرانی را ممنوع کرد و محدودیت‌هایی نیز در زمینه خدمات گمرکی برای کالاهای ایرانی اعمال شد که حاصل آن کاهش ۱۷۸ میلیون دلاری گردش کالا بین دو کشور و رسیدن آن به عدد ۱۱۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ بود. بسته شدن مراکز فرهنگی کشورمان و دفتر کمیته امداد امام خمینی(ره) در تاجیکستان از جمله دیگر مسائلی است که طی سالهای گذشته در روابط دو کشور به وجود آمد است.
در حالی که دولت تاجیکستان در سالهای گذشته عرصه را برای فعالیت گروه‌ها و احزاب اسلامی تنگ‌تر کرده است، ریاض که خود مرکز پرورش تفکر سلفی و تکفیری است اعلام کرده ۳۵ میلیون دلار برای ساخت مدارس در اختیار دوشنبه قرار خواهد داد.
این برنامه تلویزیونی که بلافاصله پس از بازگشت وزیر انرژی تاجیکستان از ایران پخش شد، تلاشی برای از بین بردن تأثیرات شرکت این مقام تاجیک در مراسم تحلیف رئیس جمهوری اسلامی ایران و توافق درباره تشکیل جلسه کمیسیون همکاری‌های دولتی ایران و تاجیکستان بود.
آنچه گفته شد، پیشینه‌ای از فراز و نشیب‌های روابط ایران و تاجیکستان در سالهای گذشته بود. سردی روابط دو کشور به عنوان کشورهایی با اشتراکات فرهنگی فراوان، زمینه را بیش از پیش برای عربستان سعودی و گروهک‌های تکفیری فراهم که قطعاً چالشی بزرگ امنیتی برای تاجیکستان به وجود می‌آورد.
