هشدار سازمان‌های بهداشت جهانی برای افزایش روز‌افزون تعداد مبتلایان به بیماری زیکا به صدا در آمده است و جالب است بدانید در پژوهش‌هایی که خطرات سال جدید میلادی را بیان کرده بود بدون نام بردن از این بیماری از بیماری مغزی خطرناک فراگیر به عنوان خطری برای جهان نام برده شده بود که همین موضوع با نگاهی به اقتصاد نسبتا بد اروپا و امریکا گمانه‌زنی‌های خودساخته بودن این بحران را بیشتر می‌کند. اما به هر حال این بیماری نیاز به شناسایی و بررسی دارد و با توجه به فراگیری بسیار بالا لازم است اوضاع آن را در کشورمان نیز شناسایی کنیم.
هر چند که ویروس زیکا کم‌کم هر روز در سر تیتر خبرهای روز قرار می‌گیرد اما رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت احتمال ورود ویروس زیکا به کشور را بسیار کم دانست والبته از وجود نظام مراقبت فعال در کشور برای کنترل حشره ناقل این بیماری خبر داد.
زیکا در ایران آری یا نه؟!
اما در همین ارتباط رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت احتمال ورود ویروس زیکا به کشور را بسیار کم دانست و از وجود نظام مراقبت فعال در کشور برای کنترل حشره ناقل این بیماری خبر داد.
محمدمهدی گویا در پاسخ به سوالی درباره اعلام وضعیت اضطراری بین‌المللی درباره بیماری "زیکا" و همچنین احتمال شیوع این ویروس در ایران گفت: خطر ورود و انتقال این بیماری به کشور ما پایین است؛ چراکه از چهار سال گذشته نظام مراقبت فعالی برای کنترل حشره ناقل این بیماری در کشور راه‌اندازی کرده‌ایم و رد پای این پشه را رصد می‌کنیم.
وی افزود: در طول این مدت تنها سال گذشته در مناطق بسیار کوچکی در کشور این حشره را یافتیم که بلافاصله اقدامات سرکوب گرایانه برای کنترل این عامل انجام شد و خوشبختانه دیگر موردی نداشتیم. اما در بعضی کشورهای همسایه این پشه وجود دارد و به همین دلیل ما با حساسیت بیشتری این موضوع را دنبال می‌کنیم.
گویا تاکید کرد: مناطقی که این پشه در آن مشاهده شده، تحت کنترل قرار دارند. موردی از این بیماری در ایران و کشورهای همسایه و به طور کلی در منطقه خاورمیانه در شمال آفریقا گزارش نشده است. اگر پشه "آئدس" که عامل انتقال این بیماری است، در کشور وجود داشته باشد، تعداد آن بسیار محدود است.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: انتظار داریم این پشه در مناطق گرمسیری و معتدل به خصوص مناطق ساحلی بیشتر باشد. احتمال انتقال انسان به انسان این بیماری بسیار ناچیز و در حد فرضیه است و هنوز اثبات نشده است.
وی راه‌های انتقال این بیماری را تماس جنسی، تزریق خون آلوده و انتقال از مادر به جنین اعلام کرد و در خصوص انتقال بیماری زیکا از طریق مادر به کودک در دوران بارداری گفت: خانمی که در دوران بارداری مبتلا به این بیماری شود، فرزندی به دنیا می‌آورد که مغز کوچکی دارد و در اصطلاح پزشکی به آن "میکرو سفالی" می‌گویند.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: انتقال بیماری از طریق سه راه مذکور در حد فرضیه است و بیشتر از آن نیست، البته از میان این موارد، فرضیه انتقال از طریق مادر به کودک قوی‌تر است. البته باید تاکید کنیم که خود بیماری نسبتا خفیف است که با تب، درد عضلات، مفاصل، ورم ملتحمه چشم و بثورات جلدی همراه است و معمولا بین دو تا هفت روز طول می‌کشد و خود به خود نیز بهبود می‌یابد.
وی افزود: اما آنچه که نگرانی ایجاد کرده است شدت گسترش آن در آمریکای جنوبی و ارتباط بین افزایش موارد این بیماری با افزایش موارد میکرو سفالی است. گویا از برنامه‌های مراقبتی برای کنترل حشره ناقل این بیماری در کشور خبر داد و تاکید کرد: تا به حال موردی از این بیماری مشاهده نشده است که در خصوص آن نگران شویم.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت خطاب به کسانی که قصد سفر به مناطق بروز این بیماری را دارند، گفت: کسانی که به این مناطق سفر می‌کنند اگر هنگام بازگشت دچار علایمی از این بیماری شدند حتما به مراکز بهداشتی و درمانی کشور مراجعه کنند. پرسنل مربوطه اقدامات لازم را برای این افراد انجام خواهند داد.
وی افزود: توصیه می‌کنیم خانم‌های باردار یا کسانی که هنوز از بارداری خود مطمئن نیستند از مسافرت غیر‌ضروری به این مناطق تا اطلاع ثانوی خودداری کنند.
زیکا چیست؟
اما با این وجود در‌پی هشدار سازمان بهداشت جهانی مبنی بر گسترش سریع ویروس «زیکا» در بسیاری از مناطق آمریکا، انتظار می‌رود بزودی شمار مبتلایان به آن به بیش از ۴ میلیون نفر برسد. شیوع این ویروس نگرانی‌هایی را در جهان ایجاد کرده و آگاهی از این ویروس و نحوه انتقال آن می‌تواند سبب کاهش استرس و پیشگیری از بیماری شود.
ویروس «زیکا» عفونت قابل انتقال از نوعی پشه موسوم به «آئدس» است که در انتقال تب دنگ، تب زرد و ویروس نیل غربی نیز نقش دارد. این ویروس نخستین‌بار در سال ۱۹۴۷ در جنگل «زیکا» واقع در اوگاندا مشاهده شد و در حالی که در برزیل شیوع یافته بود تا ماه «می» سال گذشته به صورت گسترده در نیمکره غربی دیده نشده بود.
در بیشترین موارد ابتلا به ویروس «زیکا»، هیچ علامتی از عفونت در فرد مشاهده نمی‌شود و آسیب درازمدتی نیز به جا نمی‌گذارد ولی بیشترین نگرانی دانشمندان، ابتلای زنان باردار به این ویروس است که می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری برای جنین داشته باشد؛ به طوری که با بروز اختلال میکروسفالی، این ویروس مانع از رشد کامل مغز جنین و در نتیجه، تولد نوزاد با ناهنجاری مادرزادی می‌شود.
«زیکا» از طریق پشه‌های «آئدس» منتقل می‌شود که قادر است در حوضچه آب کوچکی حتی به کوچکی یک درِ بطری تخم‌گذاری کند و معمولا در طول روز نیش می‌زند. بیشترین میزان شیوع این پشه در فلوریدا، ساحل خلیج و هاوایی آمریکاست و همچنین در آب و هوای گرم در واشنگتن و در تابستان، در نیویورک و شیکاگو هم یافت می‌شوند. اگرچه راه اصلی انتقال این ویروس از طریق گزش نیش پشه «آئدس» است ولی همچنین تزریق خون آلوده و تماس جنسی با فرد مبتلا نیز می‌تواند از جمله راه‌های انتقال ویروس باشد. این ویروس همچنین در ترشحات اندام تناسلی مردان نیز مشاهده شده است.
این بیماری نوعی عفونت خاموش است که به دلیل خفیف بودن علائم در بیشتر مبتلایان، تشخیص آن دشوار است. از هر ۵ فرد مبتلا به ویروس «زیکا» تنها یک نفر علائم بیماری را از خود نشان می‌دهد که با تب، جوش‌های پوستی، درد مفاصل و قرمزی چشم‌ها همراه است و بیماران غالبا نیازی به بستری در بیمارستان پیدا نمی‌کنند.
عفونت «زیکا» چون ارتباط زیادی به سایر بیماری‌های ویروسی مانند تب دنگ و تب زرد دارد، با آزمایش آنتی‌بادی می‌توان آن را شناسایی کرد. برای این کار، در هفته اول باید نمونه خون یا بافت بیمار به آزمایشگاه فرستاده شود. افراد بویژه زنان بارداری که به مناطق پرخطر مسافرت کرده و علائم ذکر شده را بروز داده باشند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند ولی تاکید می‌شود که حدود ۸۰ درصد مبتلایان فاقد هرگونه علامتی بوده‌اند.
خطرناک‌ترین زمان برای زنان باردار، در سه ماهه نخست بارداری است که طی این مدت معمولا بسیاری از زنان از بارداری خود مطلع نیستند. اهمیت موضوع همین‌جاست که عده‌ای بی‌خبر از اینکه باردارند ممکن است به کشورهایی سفر کنند که شیوع ویروس «زیکا» در آنها تأیید شده و به نوعی در تماس با ویروس قرار گرفته و آلوده شوند. در حال حاضر، محققان اطلاع دقیقی از چگونگی ورود ویروس به جفت و آسیب رساندن به مغز در حال رشد جنین ندارند.
محققان تاکنون درمان ضد ویروسی خاصی را برای مقابله با ویروس «زیکا» ابداع نکرده‌اند. علائم بیماری خفیف است و مبتلایان برای درمان فقط به استراحت و تغذیه مناسب نیاز دارند. تنها مسئله موجود، نگرانی از ابتلای زنان باردار به این ویروس است. در حال حاضر واکسنی نیز برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ویروسی وجود ندارد اما محققان به تازگی به ساخت واکسن روی آورده‌اند که ممکن است مدت‌ها زمان ببرد و صدها میلیون دلار هزینه دربرگیرد.
از آنجا که در امان ماندن کامل از نیش پشه‌ها کار دشواری است، محققان به افراد به ویژه زنان باردار توصیه می‌کنند تا حد امکان از مسافرت به کشورهای در معرض خطر خودداری کنند؛ همچنین زنانی که قصد بارداری دارند، پیش از سفر باید با پزشک مشورت کنند. در فضاهای باز، بهتر است از لباس‌های محافظ استفاده کنند و موقع خواب حتما زیر پشه‌بند بخوابند و از مواد دفع حشرات روی بدن استفاده کنند. در چنین شرایطی از لباس‌های آستین بلند، شلوار بلند و پوشیده همراه با کفش و کلاه باید استفاده شود.
