پس از آنكه علي لاريجاني در كسوت رياست مجلس شوراي اسلامي انتقادات شديدي نسبت به مواضع تركيه در قبال مسائل جهاني از جمله ايران و سوريه مطرح كرد، ديدگاه‌هايي در رابطه ايران و تركيه مطرح شد.
علت اظهارات تند رئيس قوه مقننه در قبال تركيه، رفتار مسئولان ارشد اين كشور و سخنان آنها به ويژه درباره پرونده هسته‌اي ايران و مسائل رخ داده در سوريه است.
پس از اظهارات علي لاريجاني و حمله به كنفرانس دوستان سوريه كه در تركيه برگزار شد، وزارت خارجه ترکیه، سفیر ایران در این کشور را به دلیل اظهارات مقامات ارشد ایرانی در نکوهش کنفرانس بین‌المللی مخالفان حکومت سوریه در استانبول، احضار کرد.
از سوي ديگر خبرهايي رسيد كه ایران اعلام کرده است، دیگر نمی‌خواهد مذاکرات این کشور با غرب در استانبول برگزار شود؛ افزون بر این، علی لاریجانی رئیس مجلس ایران هم انتقادات شدیدی را علیه کنفرانس مخالفان سوریه که در استانبول برگزار شد، وارد کرده است.
داود اغلو، وزیر خارجه ترکیه نيز بدون اینکه نامی از علی لاریجانی ببرد، در بیانیه ای مطبوعاتی اعلام کرد که سفیر ایران را فراخوانده است تا درباره اظهارات مقام‌های ایرانی از وی توضیح بخواهند. رئیس مجلس ایران، «کنفرانس دوستان سوریه» را که در استانبول ترکیه برگزار شده بود، اجلاس کشورهای رشوه‌دهنده به اسرائیل نامیده بود.
بلافاصله پس از واكنش ترك‌ها به سخنان علي لاريجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي كشورمان، وزیر خارجه ایران نيز اعلام كرد كه اظهارات رئیس قوه مقننه، موضع رسمی دستگاه سیاست خارجی نیست.
همين اظهار نظر وزير خارجه منجر شد كه روز گذشته نمايندگان مجلس شوراي اسلامي از واكنش وزارت خارجه، به مواضع رئيس مجلس انتقاد كنند چرا كه صالحي از مسئولان كشور خواسته بود كه در سخنان خود احتياط كرده و تنش ايجاد نكنند.
وزارت خارجه در جهت دفاع از منافع ملی اعلام موضع کند
از جمله آنكه علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس ادبیات رئیس مجلس را مبتنی بر حفظ منافع ملی خواند و تاکید کرد: شخصی همچون آقای لاریجانی که سال ها در شورای عالی امنیت ملی حضور داشته و امروز در جایگاه ریاست مجلس قرار دارد و در گذشته هم در سمت دبیر عالی شورای عالی امنیت ملی بوده است، اشراف کامل بر موضوعات بین المللی داشته و اظهارنظر وی به هیچ عنوان عاملی تنش‌زا نیست.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اصل ۸۴ قانون اساسی، افزود: وزیر امور خارجه به خوبی آگاه است که طبق اصل ۸۴ قانون اساسی هر نماینده و به صورت اولی‌تر رئیس مجلس حق دارد در ارتباط با مسائل مهم مرتبط با نظام چه در عرصه سیاست داخلی و چه سیاست خارجی اظهار نظر کند.
وی با بیان اینکه وزیر امور خارجه باید در راستای دفاع از منافع ملی حرکت کند، ادامه داد: زمانی که نخست وزیر ترکیه به ایران سفر کرده و مذاکرات و توافقهایی با مسئولان ایران درباره مسائل مختلف مطرح می‌شود اما در نهایت بر خلاف توافقات عمل می شود طبیعی است که نمایندگان عکس‌العمل نشان دهند. وی یادآور شد: بر همین اساس از وزارت خارجه انتظار می رود در جهت دفاع از منافع ملی مطالب خود را بیان کند.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با بیان اینکه اظهارات رئیس مجلس در جهت پیشبرد مصالح نظام است، افزود: دنیا بر جایگاه مستقل و مقتدر مجلس آگاه بوده و بر همین اساس بر نظرات ریاست مجلس توجه جدی دارند بنابراین وزرات امور خارجه اگر هم عکس العملی نشان می دهد نباید در جهت نفی اظهار نظر نمایندگان و به صورت اولی تر رئیس مجلس باشد زیرا طبق قانون اساسی وکلای ملت حق اظهار نظر دارند.
دستگاه دیپلماسی در برابر ترکیه منفعل عمل می‌کند
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نيز موضع‌گیری دستگاه دیپلماسی در برابر اظهارات رئیس مجلس درباره اقدامات ترکیه را ناشی از انفعال دستگاه دیپلماسی خواند و گفت: دستگاه دیپلماسی به‌جای موضع‌گیری در مقابل اعلام‌نظر رئیس مجلس از نظرات وی برای گرفتن امتیاز از طرف مقابل بهره بگیرد.
حسین ابراهیمی با بیان اینکه اظهارات رئیس مجلس در موضوعات مربوط به سیاست خارجه کشورمان همان مواضع نظام است، ادامه داد: مواضع رئیس مجلس در دیپلماسی خارجی در راستای تامین مصالح نظام بوده و وی به عنوان رئیس قوه قانونگذاری حق دارد در حوزه سیاست خارجی به صورت شفاف اعلام نظر کند.
نماینده مردم بیرجند در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر حق ریاست مجلس در اعلام نظر صریح خود، گفت: اظهارنظر رئیس مجلس که هم در جایگاه ریاست مجلس و هم نمایندگی قرار دارد نه تنها آزاد بوده بلکه منجر به فعال سازی دستگاه دیپلماسی کشور می شود، واقعیت این است که وزارت خارجه با فرصت سازی باید این اظهارنظرها را پایه ای برای چانه زنی قرار داده و از کشور مقابل امتیاز بگیرد.
این نماینده مردم در مجلس هشتم اظهارنظر دستگاه دیپلماسی مبنی بر تنش‌زا خواندن اظهارات بعضی از مسئولان را ناشی از انفعال دستگاه دیپلماسی کشور خواند و افزود: اگر دیپلماسی وزارت خارجه دیپلماسی فعال، زیرک و با هدف بهره‌گیری از فرصت‌ها بود به طور قطع چنین موضعی گرفته نمی‌شد، بلکه از آن در جهت ایجاد فرصت استفاده می‌شد.
وی با اشاره به مجالس کشورهای دنیا، گفت: شما در غرب می‌بینید که مجالس آنها به راحتی اعلام نظر کرده و دولت بر اساس موضع مجلس مذاکرات را در مسیر مورد نظر هدایت کرده و راهی برای خود باز می کند.
وی ادامه داد: اما در ایران دستگاه دیپلماسی در برابر هر اظهار نظری از سوی نمایندگان و رئیس مجلس موضع گیری کرده و خود را ناچار به عقب نشینی در مقابل دیگران می بیند این در حالی است که دستگاه دیپلماسی با انتقال مواضع مجلس می تواند کشور مقابل را به تغییر موضع مجبور کند.
وی با بیان اینکه وزارت خارجه هیچ مسئولیتی در برابر اظهارنظر نمایندگان ندارد، تأکید کرد: دستگاه دیپلماسی به جای اینکه اعلام کند نمایندگان یا رئیس مجلس حق اظهارنظر ندارند بهتر است از نظرات آنان استفاده کرده و از طرف مقابل امتیاز بگیرد.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه در مجموعه دیپلماسی کشور با دو اظهارنظر رسمی و غیررسمی روبرو هستیم، افزود: اگر در سیاست خارجی کشور اظهارنظر رسمی در اختیار وزارت خارجه است اما این موضوع به معنای زیر سؤال بردن حق رئیس مجلس و نمایندگان در بیان اظهارات خود نیست.
رئیس مجلس جایگاهی دیپلماتیک دارد
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، جایگاه رئیس مجلس را بسیار فراتر از جایگاه وزرا خواند و گفت: اظهارنظر ریاست قوه مقننه که شخصیتی شناخته شده در سطح ملی و بین‌المللی بوده فرصتی مغتنم برای بهره‌گیری دستگاه دیپلماسی است.
علی بنایی ، با تاکید بر جایگاه برتر رئیس مجلس در حوزه سیاست داخلی و خارجی، ادامه داد: اظهارنظر شخصیتی در تراز آقای لاریجانی که هم در مسائل داخلی صاحب‌نظر بوده و هم در سطح بین‌المللی شخصیتی کاملاً شناخته شده است قطعاً بر سیاستمداران منطقه تأثیر گذاشته و اثرات راهبردی خواهد داشت.
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر راهگشا بودن نظرات رئیس مجلس در سطح ملی و فراملی گفت: وی چه زمانی که در سمت ریاست شورای عالی امنیت ملی بود و چه اکنون که در سمت رئیس قوه مقننه کشور قرار دارد همواره با اظهار نظرهای سنجیده مسائل کشور را پیش برده است.
وی اظهارنظر رئیس مجلس را نوعی فرصت‌سازی برای دستگاه دیپلماسی خواند و گفت: وزیر خارجه و دستگاه دیپلماسی می‌تواند با استناد به نظرات رئیس مجلس در مذاکرات آینده ایران با سایر کشورها شرکت کرده و دست پر از مذاکرات بیرون آید.
عضو فراکسیون روحانیون در مجلس هشتم تأکید کرد: ورود رئیس مجلس چه در موضوعات داخلی و چه مباحث خارجی همواره برای کشور فرصتی مغتنم بوده که دستگاه دیپلماسی می تواند از آن به بهترین نحو بهره بگیرد. این نماینده مردم در مجلس هشتم، با تأکید بر جایگاه برتر رؤسای قوا، افزود: رؤسای قوا به دلیل قرار گرفتن در جایگاه بالاترین صلاحیت برای اداره کشور و تنظیم کننده روابط ، از این حق برخوردارند که راجع به نحوه ارتباط ایران با سایر کشورها اظهارنظر کنند.
عضو کمیسیون برنامه بودجه ومحاسبات مجلس، با تأکید بر جایگاه مجلس شورای اسلامی ادامه داد: به دلیل جایگاه مردمی مجلس و نگاه ویژه ای که در دنیا به تصمیمات مجلس وجود دارد به طور طبیعی هر اظهارنظری از سوی رئیس مجلس به عنوان برآیند تفکر آحاد ملت از جایگاه قابل قبولی برخوردار بوده و می‌تواند برای دستگاه دیپلماسی نقشی تعیین کننده داشته باشد.
نظرات مجلس کارگشای سیاست خارجی است
عضو هیئت رئیسه مجلس نيز در اظهارات ديگري با بیان اینکه نمایندگان و ریاست مجلس مواضع مستقل خود را در مقابل ترکیه مطرح می‌کنند، گفت: وزیر خارجه از نظرات نمایندگان به عنوان فرصت برای پیشبرد سیاست خارجی بهره بگیرد.
محمد دهقان با تاکید بر اینکه جهت‌گیری سیاست خارجی و تصمیم گیری درباره مسائل کلان کشور مبتنی بر تدابیر مقام معظم رهبری است، افزود: طبق قانون اساسی سیاست‌های کلی نظام هم در داخل و هم خارج کشور از سوی رهبر معظم انقلاب تعیین شده اما قوای سه گانه نیز هر کدام درباره مسائل کشور وظایف خود را بر عهده دارند.
نماینده مردم چناران و طرقبه در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: در همه دنیا مرسوم است که مقامات دیپلماتیک و مسئولان سیاست خارجی هر کشوری وظایفی رسمی برعهده داشته و نمایندگان مجلس و گروه‌های غیررسمی نیز وظایف خود را بر عهده دارند.
این نماینده مردم در مجلس هشتم، با تاکید بر موضع‌گیری نمایندگان مجلس در مقابل رفتارهای ترکیه، گفت: اخیرا رفتارهای مقامات ترکیه باعث شده سوریه به عنوان یکی از هم پیمانان اصلی در جبهه مقاومت مورد فشار قرار گرفته و حتی از مرزهای خود اقدام به کمک رسانی به معارضان سوری کرده است.
عضو کمیسیون قضایی در مجلس هشتم، همچنین بر دیدار مقامات کشور ترکیه با مسئولان ایران تاکید کرد و گفت: بعد از این دیدار هم شاهد اقدام مقامات ترکیه مبنی بر برگزاری کنفرانس استانبول با عنوان دوستان سوریه بودیم که در آن جلسات هم طراحی‌هایی علیه دولت سوریه انجام شد، به همین دلیل ما به عنوان نمایندگان مجلس حق طبیعی خود می‌دانیم که در مقابل رفتارهای غیرصادقانه ترکیه موضع‌گیری کرده و نسبت به آن اعتراض داشته باشیم.
دهقان با بیان اینکه نمایندگان مجلس در این زمینه به وظیفه خود عمل می کنند، یادآور شد: نمایندگان ملت هر جا که رفتار کشوری هر چند دوست را به دور از صداقت و شایسته نقد ببینند حق خود می‌دانند از تریبون‌هایی که در اختیار دارند به آن رفتار اعتراض داشته باشند.
وی با بیان اینکه وزیر خارجه در قبال ترکیه در چارچوب وظایف خود عمل کند، تاکید کرد: در این زمینه نمایندگان و ریاست مجلس در مقابل این اقدامات ترکیه نظرات خود را دارند، از این رو مقامات رسمی کشور مثل وزرات خارجه نه تنها نباید از چنین اظهارنظرهایی دلگیر شوند بلکه باید آن را فرصت تلقی کنند.
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی در مجلس هشتم، با بیان اینکه وزیر خارجه در این زمینه باید به وظیفه خود عمل کند، افزود: وی نه تنها نباید موضع گیری مجلس را نفی کرده و یا به آن اعتراض کند بلکه باید از نظرات نمایندگان به عنوان فرصت برای پیشبرد سیاست خارجی بهره بگیرد.
نماینده مردم چناران در مجلس هشتم، با تاکید بر اینکه نمایندگان نظراتی مستقل دارند، افزود: ما به عنوان نمایندگان مجلس دیدگاه ملت را در قالب مواضع مستقل بیان کرده و در این زمینه گله‌هایی از مقامات کشور ترکیه داریم اما این موضوع به معنای مخدوش شدن روابط استراتژیک ما با ترکیه نیست، بلکه همچنان معتقدیم باید با ترکیه روابط پایدار داشته باشیم به شرط اینکه ترکیه اشتباهات فاحش نداشته باشد. عضو هیئت رئیسه مجلس، ادامه داد: ترکیه به عنوان کشوری مسلمان نباید بر خلاف خواست ملت خود در پازل آمریکا و رژیم صهیونیستی بازی کند زیرا دشمنی با سوریه خواست و هدف اصلی آنهاست.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در خصوص روابط ایران و ترکیه گفته است که اظهارات اشخاص مختلف در دو کشور نباید بر روابط راهبردی ایران و ترکیه تاثیر منفی بگذارد و مواضع رسمی مسئولان ذیربط باید ملاک ارزیابی و عمل قرار گیرد.
