نتایج قطعی انتخابات پارلمانی ترکیه در آخرین ساعات روز یکشنبه ۱۷ خرداد ماه سال جاری اعلام شد. حزب حاکم عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در این انتخابات، شکست سنگینی را متحمل شد! تا پیش از اعلام نتایج، بیشتر تحلیل‌ها با این سمت و سو ارائه می‌شد که، حزب حاکم پس از پیروزی، برای تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی نیازمند همه‌پرسی خواهد شد یا بدون همه‌پرسی به این مهم دست خواهد یافت. اما اکنون دولت پس از ۱۳ سال یکه‌تازی باید به فکر تشکیل یک دولت ائتلافی لرزان یا حتی تجدید انتخابات باشد.
طبق قانون، اگر حزب عدالت و توسعه موفق به کسب ۳۳۰ کرسی از ۵۵۰ کرسی پارلمان می‌شد، می‌توانست با برگزاری همه‌پرسی و تغییر قانون اساسی، تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی را کلید بزند تا بدین ترتیب باز هم بر قدرت اردوغان افزوده شود! طبق همین قانون، اگر این حزب موفق می‌شد ۳۶۷ کرسی به دست آورد، می‌توانست حتی بدون برگزاری این همه‌پرسی بر بلند پروازی‌های خود در داخل و خارج این کشور بیفزاید. اما نتایج اعلام شده، تمام محاسبات اردوغان و دولتش را به هم ریخت. براساس نتایج اعلامی، حزب عدالت و توسعه حدود ۴۱ درصد آرا را به دست آورده و به پیروزی رسیده است، یعنی حدود ۲۵۸ کرسی که ۱۸ کرسی کمتر از حد نصاب لازم (۵۰ درصد کل آراء) برای تشکیل دولت است. لازم به ذکر است؛ این حزب تاقبل از برگزاری انتخابات روزیکشنبه ۳۱۲ کرسی در اختیار داشته و در جریان انتخابات پیشین در سال ۲۰۱۱ توانست ۴۹ درصد از آراء را بدست آورده بود.
اینک با توجه به نتایج قطعی اعلام شده ، نکاتی را درهمین ارتباط مورد اشاره قرار می دهیم :
۱- نخست وزیر در نظام پارلمانی ترکیه مهمترین سمت اجرایی کشور است. رئیس جمهوری مقامی نمادین دارد. نخست وزیر که برای چهار سال انتخاب می شود، رهبر حزبی است که اکثر ۵۵۰ کرسی پارلمان را بدست آورده است.در انتخابات سراسری روز یکشنبه ۱۷خردادماه ۱۳۹۴، ۲۰ حزب سیاسی و بیش از ۱۵۰ نامزد مستقل برای کسب کرسی های پارلمان تلاش نمودند . مشخص است که؛ تعداد کمی از آنها به هدف خود خواهند رسید زیرا برای حضور در پارلمان باید دست کم ۱۰ درصد آراء را بدست آورد و در غیر این صورت آرای نامزدانِ ناکام بین احزاب پیروز یعنی آنهایی که بیش از ۱۰ درصد رای داشته اند، تقسیم می شود. این نظام سیاسی بعد از کودتای نظامی سال ۱۹۸۰ میلادی بنا نهاده شد.
۲- مسئله مهم در انتخابات پارلمانی در ترکیه این است : حزبی که اردوغان آن را پایه‌گذاری کرد، در چند سال گذشته بیش از سه‌میلیون رأی خود را از دست داد و آرای کردها که پیش از‌این به سبد این حزب ریخته می‌شد، این‌بار به سبد حزب نوپای دموکراتیک خلق‌ها ریخته شد. رکود اقتصادی، بی‌کاری، فساد مالی، نقض حقوق‌بشر و بازداشت گسترده اصحاب رسانه، همچنین مسائل منطقه‌ای و کم‌توجهی به مناطق شرق و جنوب‌شرقی ترکیه، ازجمله مسائلی است که در نتیجه انتخابات ترکیه مؤثر بوده است و حالا این رجب‌طیب اردوغان است که سعی می‌کند چهره کاریزماتیک خدشه‌دار شده خود در نظام سیاسی ترکیه را بازسازی کند.
۳- تردیدی نیست که حزب «عدالت و توسعه» که رئیس آن اردوغان است، توانست در انتخابات ۱۷خرداد ماه سال جاری به پیروزی برسد ولی نظرسنجی‌ها نشان داد که جایگاه این حزب نسبت به گذشته به مراتب ضعیف‌تر شده و از ۴۷ درصد به ۴۱ تنزل نموده است. این رویداد برای اردوغان که برنامه‌های بلندپروازانه‌ای تدارک دیده بود می‌تواند تلخ و ضربه‌ای سنگین باشد. اردوغان با سیاست‌هایش در سوریه و حمایت‌های آشکار و پنهان از تروریست‌هایی که به هیچ معیار انسانی پایبند نیستند، در داخل مورد نفرت بسیاری از اقشار مردم ترکیه به خصوص احزاب سیاسی و قشر تحصیل کرده قرار گرفته است ولی اردوغان - به زعم کارشناسان- با تأکید بر شعارهای اقتصادی و مذهبی توانسته است براین نفرت داخلی غلبه کند .
۴- بزرگترین برنده این انتخابات حزب دموکراتیک خلق‌ها بود که با کسب ۱۳ درصد آرا توانست به پارلمان راه یابد. صلاح‌الدین دمیرتاش، یکی از دو رئیس حزب، روز یکشنبه و در حالی که هنوز شمارش آرا ادامه داشت هرگونه ائتلاف با عدالت و توسعه را رد کرد. با این حال، حزب عدالت بیش از دولت‌های قبلی ترکیه و یا گروه‌های مخالف در جهت برآورده ساختن درخواست‌های کردها فعالیت کرده است. احتمال همکاری بین حزب عدالت و توسعه و بزرگترین حزب مخالف یعنی خلق جمهوری‌خواه وجود ندارد. خصومت بین ملی‌گراها و کردها نیز امکان ایجاد ائتلافی سه‌گانه متشکل از احزاب مخالف را نیز کاملاً بعید می‌سازد.
۵- بامشخص شدن نتایج انتخابات ترکیه؛ صحنه سیاسی ترکیه با وضعیتی کاملاً جدید روبرو شده است که هر نوع ائتلافی از سوی اردوغان باید با تغییراتی در سیاست داخلی و خارجی او همراه شود. قطعا هیچ حزبی بدون اینکه اردوغان تغییری در سیاست هایش بدهد حاضر به ائتلاف با وی نخواهد شد و قطعا هر حزبی در چنین شرایطی سعی می کند وزارتخانه های مهم را از اردوغان بگیرد و به این ترتیب یک رشوه سیاسی را از وزارتخانه های کلیدی مانند وزارت خارجه، وزارت کشور یا وزارت دفاع و یا وزارت اقتصاد بگیرد تا دولت ائتلافی رنگ واقعیت ببیند.این، یک ضربه بسیار اساسی به اردوغان خواهد بود و او را مجبور خواهد کرد که در یک سری از سیاست هایش تجدید نظر کند. بنابراین اردوغان، بعد از سال ها حکومت بر ترکیه با وضعیتی کاملاً جدید روبرو گشته است، و می بینیم که اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در اولین واکنش به نتایج انتخابات پارلمانی کشورش و عدم موفقیت حزبش برای کسب اکثریت کرسی‌های پارلمانی گفته است که؛ "هیچ حزبی قادر نیست به تنهایی تشکیل کابینه دهد.
۶- به نظر می‌رسد بسیاری از مردم ترکیه با آگاهی از زیاده‌خواهی‌های رجب طیب اردوغان، که درصدد بود خود را به «سلطان» ترکیه تبدیل کند و به نوعی سلطنت یا امپراتوری عثمانی را باز تولید نماید، از رأی دادن به حزب او خودداری کردند تا او در این زیاده‌‌خواهی‌ها ناکام بماند. علاوه براین زیاده‌خواهی داخلی که می‌توانست خطر دیکتاتوری را متوجه مردم ترکیه کند. شکست رجب طیب اردوغان در انتخابات مجلس، آغاز افول حزب او و کنار رفتن تدریجی وی از قدرت خواهد بود. این واقعه، بسیاری از مردم ترکیه را که به عدم وفاداری اردوغان نسبت به شعارهایش اعتراض داشتند خوشحال کرد و روشن است که سیر نزولی رهبران حزب عدالت و توسعه و پائین آمدن تدریجی آنان از نردبان قدرت، ادامه خواهد یافت.
جان کلام:
تحلیل گران معتقدند که؛ با شکست حزب عدالت و توسعه، قطعاً معادلات سیاسی و نظامی در سوریه و عراق دچار تغییر خواهد شد کما اینکه وزن سیاسی دولت ترکیه نزد دولت‌ها از جمله دولت‌های غربی نیز کاهش خواهد یافت. این تغییر، علاوه بر اینکه مانع تبدیل شدن اردوغان به سلطان ترکیه خواهد شد، او را به عنوان یک شاه خیالی بی‌لشکر، مایه عبرت سران سایر کشورهايی که حیات خود را در آتش افروزی و حمایت از تروریست‌ها جست وجو می‌کنند قرار خواهد داد.
