فضاهاي معماري و شهري پديده هاي هستند كه همواره بازتاب خصوصيات فرهنگي، اجتماعي و تمدني يك جامعه است.
در دنياي امروز تفكر مبتني بر همگاني شدن حقوق اجتماعي و اجتناب از تبعيض هاي جنسيتي و نژادي جزو اصول اخلاق شهري محسوب مي شود و از سوي ديگر يكي از اهداف مهم توسعه پايدار بسط و توسعه اجتماعي است.
فضاي معماري و شهري بارزترين نمود فرهنگ هر ملتي است.
هويت مندي شهر از نقطه نظر جغرافياي رفتاري و رفتارزيست محيطي مردمي كه در شهر زندگي مي كنند به شهر شكل خاص زيستي مي دهد. به گونه اي كه جامعه شناسان شهري در بستر جغرافياي آن به صورت يك نظام پويا از نقشهاي كم و بيش منسجم زنان و مرداني تشكيل شده كه حاكم بر تفكرات، علايق و روابط واقعي انسانهاي درون شهر است.
درساختارمعماري و شهرسازي سكونت گاههاي شهري جوامع جهاني به طور عام و شهرهاي كشورهاي در حال توسعه به طور خاص اكثر معماران و شهرسازان از لحاظ جنسيتي مرد بوده و در ساختار اينگونه شهرها توجه كمتري به نقش زنان به عنوان يك اهرم موثر در هويت مندي شهرها گرديده است و اين بي توجه اي به زنان در حالي صورت مي گيرد كه نقش زنان در خانواده از شكل سنتي خود تغيير كرد و حضور زنان در جامعه از شكل انفعالي و درون خانگي به شكل فعالانه و برون خانگي تبديل شده است . با توجه به اين موضوع در كشور ما چندي است موضوعي تحت عنوان پارك بانوان مطرح شده . در جامعه ما نزديك به سي سال است كه موضوع تفكيك جنسيتي اعمال شده و البته هزينه هاي اداره كشور بر مبناي چنين رويكردي نيز به تناسب پرداخت شده است . پرسش اصلي كه اينجا مطرح مي شود اين است كه آيا اجرا و پيگري طرح تفكيك جنسيتي در هزاره سوم اصلا ضروري است .
مقررات و مصوبات بين المللي ، استراحت و تفريح را يكي از حقوق اعلام كرده است و پديده انقلاب صنعتي و آثار آن شرايطي را به وجود آورده كه فراغت از يك امر خصوصي به يك پديده عمومي و اجتماعي تبديل شده.
وضعيت كنوني اوقات فراغت در جامعه ما بخصوص براي زنان بسيار نامناسب است اين موضوع با بررسي ميزان بالاي افسردگي بخصوص در زنان خانه دار و دختران جوان كه بعلت فقر حركتي مشاهده مي شود. و نيز نبود سازوكار مناسب و تعريف نشده در حوزه اوقات فراغت فرايند جامعه پذيري و كسب تجارب نسل هاي پيشين براي دختران جوان همگي از تبعات بي برنامگي و كمبود شديد امكانات در زمينه اوقات فراغت است.
بنا به عقيده صاحبنظران در مسائل شهري ،شهر موجودي است زنده، بسيار پيچيده و در عين حال پويا و محور تمدن بشري ، موجودي كه هر روز و هر ساعت نسبت به روز و ساعت قبل متفاوت تر مي شود . با تمام اين تفاسير به وجود آوردن فضاهاي اختصاصي براي بانوان تحت عنوان پارك بانوان در قرن ۲۱ چه ضرورتي دارد .
آيا ايجاد يك چنين فضاهايي در شهر باعث به وجود آمدن شادي در بين زنان ما مي شود.
از بعد سياستگذاري اجتماعي شادي مسئله بسيار مهمي است چرا كه تعريف شادي و سياست خيلي به هم نزديك است . سياستگذاران اجتماعي و روشنفكراني كه به اين مسئله مي پردازند بين اين دو تفاوت قائلند اما به طور كلي شادي را نوعي احساس سعادت مي دانند چيزي كه از آن طريق انسان احساس لذت كرده و به منبع سعادت دست پيدا مي كند به نظر مي رسد هر قدر ملتي شادتر باشد ، احساس رفاه بيشتري دارد .
به نظر مي رسد زنان تهراني براي شاد زيستن و گذراندن اوقات فراغت هم بايد به دور از مردان خانواده خود باشند .
و دختران جوان جامعه ما چگونه بايد جامعه پذيري در مورد جنس مخالف را تجربه كنند . سيستم آموزشي كشور كه اين وظيفه را از خود سلب كرده و اين وظيفه مهم را به دوش خانواده گذاشته است . ظاهرا اين وظيفه كم كم از دوش خانواده نيز برداشته مي شود .
شايد اين تعبير در ذهن مخاطب ايجاد شود كه اختصاص فضاي تفريحي مختص بانوان نياز به سياه نمايي سياسي تا اين حد نداشته باشد اما واقعيت مطرح شده توسط جامعه شناسان مويد اين موضوع است كه ايجاد اينگونه فضاها مي تواند باعث يارگيري و جذب نيروهاي انساني براي اعمال خلاف قانون باشد اينگونه كه احتمال مراجعه باند هاي تبهكاري به علت جمع آوري زنان براي مراكز فساد ، قاچاق زنان ، توزيع مواد مخدر باشد. و اما ايجاد فضاي امنيتي و پليسي براي پيشگيري از چنين مسائلي باعث سلب رضايتمندي مراجعين مي شود.
پس چه پسنديده است مسئولين شهري قبل از انجام چنين پروژه هاي عظيم و پر هزينه از مشورت با صاحب نظران حوزه شهري و بخصوص متخصص در اين امر استفاده كنند. به نظر مي رسد افزايش تعداد مديران زن در شهر تا حدي مي تواند اين مشكل را حل كند چرا كه در حال حاضر نگاه مردانه مديريتي در شهر وجود دارد.
و همچنين براي از بين بردن افسردگي و بي تحركي زنان بهتر است مسئولين به فكر ايجاد فضاهاي مناسب ورزشي مخصوص بانوان و نيز فضاهاي تفريحي خانوادگي باشند تا هم در هزينه هاي كشور صرفه جويي كرده و باعث رضايت مندي هر چه بيشتر تمامي اعضاي جامعه باشد.
فائزه فاضلي - دانشجوي كارشناسي ارشد جامعه شناسي
