تركيه در دو سال اخير در قماري به پا شده از سوي دولتمردان اين كشور گرفتار شده كه دامنه آن كل منطقه را فراگرفته است در حالي كه به رغم تصورات دولتمردان تركيه ، بسياري از تحليلگران و آگاهان سياسي بر شكست آنكارا در روند و تخريب روابط آن با همسايگان تاكيد دارند.
تركيه در سالهاي اخير با رويكرد به همگرايي با همسايگان توانسته بود جايگاهي قابل توجه در منطقه كسب نمايد. از جمله نتايج آن نيز توسعه مناسبات ميان ايران و تركيه است كه در سالهاي اخير ابعاد گسترده‌اي داشته است. در اين چارچوب اوغلو وزیر خارجه ترکیه در جديدترين موضع‌گيري در قبال ايران با مستحکم دانستن روابط میان‌ایران و ترکیه، دو کشور را دارای پتانسیل بالا برای همکاری در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی دانست.
از سوي ديگر وزیر اقتصاد ترکیه از فشارهای اتحادیه اروپا به‌این کشور برای توقف تجارت طلا در ازای گاز با‌ایران انتقاد کرد و گفت که درخواست‌این اتحادیه "گوش شنوا نخواهد داشت". در نقطه مقابل مقامات تهران نيز بر روابط تاريخي دو كشور تاكيد و بر لزوم توسعه اين مناسبات اصرار دارند. به رغم تمام اين رويكردها مواضع سوال برانگيز تركيه در قبال تحولات منطقه موجب شده تا روابط آينده اين كشور با كل منطقه از جمله با ايران با ابهاماتي همراه شود.
تحولات سیاسی در خاورمیانه از دیدگاه‌های مختلفی ادامه دارد و تنش‌های اخیر میان‌ایران و ترکیه بر سر استقرار سامانه پاتریوت و مخالفت تهران با آن، به موازات ادامه اختلافات تهران و آنکارا بر سر سوریه از جمله‌این تحولات به شمار می‌رود. اما دلیل اصلی تفاوت رویکرد‌ها بین‌ایران و ترکیه در خصوص سوریه چیست ؟
به نظر می‌رسد که یکی از مهمترین دلایل، اهداف متفاوت‌این دو کشور و نحوه تعامل آنها با غرب در سه دهه گذشته است که انگیزه‌های و ریشه‌های تاریخی مخصوص به خود را دارد. بنابراین شناخت نقطه نظر‌ها و انگیزه‌های‌این بازیگران منطقه‌ای ؛ می‌تواند به درک مواضع آنها در خاورمیانه به خصوص در مورد تحولانی مانند سوریه، کمک کند.
به طور کلی، ترکیه به دنبال خاتمه جنگ سرد، مقاومت کمتری در مقابل مدیریت دیکته شده غرب برای تحولات منطقه‌ای در خاورمیانه دارد. اما در مقابل‌ایران، می‌کوشد از گزینه نظامی‌برای سوریه جلوگیری کند. تهران همچنین مخالف هرگونه مداخله خارجی در کشورهای عربی است و به مدیریت محلی برای بحران سوریه تاکید دارد.این دیدگاه‌ها بر مبنای موضع‌ایران به عنوان یک کشور عضو جنبش غیر متعهد‌هاست که می‌خواهد انحصار قدرت را از اختیار غرب خارج کند. در واقع، موضع‌ایران در مورد تحولات خاورمیانه به دنبال بهار عربی و مخالفت با مداخله کشورهای غربی در منطقه از اندیشه‌های انقلابی ۱۹۷۹ ناشی می‌شود. در مقابل، مواضع تاریخی و تدریجی ترکیه به توضیح بیشتری نیاز دارد.
برای ترکیه، درک موضع گیری‌ها در مورد سوريه به تحلیل تاریخی‌این کشور و شناخت سیاست خارجی کنونی آنکارا نیاز دارد. ترکیه هم به لحاظ تاریخی و هم در عرصه سیاست خارجی به دنبال جایگاهی معتبر در بین اروپاییان و‌ایجاد ائتلافی با غرب است که مبنای آن اصول کمال آتاتورک در سیاست خارجی است. اصولی که دیپلماسی ترکیه را تحت کنترل خود دارد.
هدف استراتژیک اصلی ترکیه در سیستم بین المللی کنونی، تشدید تلاش‌ها برای عضویت در اتحادیه اروپا و تقویت روابط با ناتو است.این کشور می‌خواهد با تکیه بر سرمایه‌های اجتماعی، منطقه‌ای و بین المللی و از طریق تعامل و مذاکره در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین المللی به‌این اهداف دست پیدا کند.
ترکیه بیشترین تلاش خود را انجام می‌دهد تا مدل حکومت خود را به منطقه معرفی کند. شاید هم ترکیه به دنبال احیای امپراتوری عثمانی باشد.
به طور کلی باید گفت رویکرد‌هایی که توسط‌ایران و ترکیه در سال‌های اخیر در عرصه سیاست خارجی دنبال شده ، ریشه در تفاوت‌های تاریخی و رفتار سیاستگذاران و انگیزه‌های دو کشور دارد. تفاوت بین اهداف استراتژیک‌ایران و ترکیه است که دیدگاه‌ها و سیاست‌های‌این دو کشور در قبال تحولات سوریه را تعیین می‌کند. در حالی که‌ایران با استقرار سامانه پاتریوت‌ها در خاک ترکیه مخالف است و از سوریه حمایت می‌کند، ترکیه از راهکاری‌های فرامنطقه‌ای و چارچوب‌هایی مانند ناتو و شورای امنیت سازمان ملل برای سوریه پشتیبانی می‌کند. به هر حال ميزان توانمندي ايران و سوريه و چگونگي ايفاي نقش آنها در منطقه نقشي اساسي در روند تحولات منطقه خواهد داشت. در اين ميان بسياري از ناظران سياسي با اشاره به دگرگوني در نگرش ملت‌هاي منطقه پس از بيداري اسلامي و نيز حضور تمام قد چين و روسيه در مقابله با تحركات غرب و متحدانشان در منطقه، تاكيد دارند تركيه در نهايت بازنده قماري است كه ميز آن را اردوغان چيده اما توان پيروزي در اين قمار را نخواهد داشت و در نهايت منافع كل تركيه را قرباني اشتباهات محاسباتي خود خواهد كرد.
سياست روز در گفت‌وگو با كارشناسان به بررسي روند عملكردهاي تركيه در منطقه و تاثير آن بر مناسبات تهران- آنكارا پرداخته است كه در ذيل مي‌آيد.
دولت تركيه فريب غرب را خورده است
حسن هاني زاده کارشناس مسائل سياسي با بيان اينکه جمهوري اسلامي ايران هميشه يک ديدگاه کاملا انساني و اسلامي نسبت به ملت‌هاي منطقه دارد گفت: دولت بشار اسد يکي از دولت‌هاي ضد اسرائيلي و از محورهاي مقاومت در برابر صهيونيست به شمار مي رود ، ايران با انگيزه احقاق حقوق ملت سوريه و نيز حفظ روابط استراتژيک تهران ـ دمشق و بيروت ازاين كشور و دولت قانوني دفاع و دربرابر دشمنان اين كشور حمايت خواهد كرد
وي افزود: دولت ترکيه با فريب خوردن از غرب نسبت به سوريه چشم داشت ارضي دارد ترکيه سعي مي‌کند با ايجاد ناامني و دامن زدن به بحران داخلي سوريه شرايط را براي حضور خود در اين کشور فراهم کند.
اين کارشناس مسائل سياسي گفت: ترکيه تلاش مي‌کند با تجزيه سوريه استان ادلب را جزء خاک کشور خود کند. هاني‌زاده با اشاره به اينکه ترکيه در ابتدا با يکسري اقدامات فريبنده در قالب شعارهاي اسلامي وارد عرصه سياسي منطقه شد تصريح کرد: از زماني که حزب توسعه و عدالت در ترکيه شکل گرفت دولت و ملت‌هاي اسلامي نسبت به اين حزب يکسري واکنش‌هاي عاطفي از خود بروز دادند بنابراين از آن زمان تلاش دولت ترکيه و اردوغان براي گسترش تنش در سوريه آغاز شد.وي خاطر نشان کرد: تلاش دولت اردوغان در به کار بردن طرح‌هاي رژيم صهيونيستي در قالب شعارهاي اسلامي پياده کردن استراتژيک صهيونيستي آمريکايي در منطقه است.
سودايي كه تركيه را به نابودي مي كشد
حسن قديري ابيانه ديگر کارشناس مسائل سياسي نيز در اين خصوص گفت: منافع واقعي ترکيه در رابطه با سوريه مخالفت با تروريست‌ها و نيز اسرائيل و گسترش همکاري‌ها با دولت سوريه است از اين جهت منافع واقعي ترکيه با منافع ايران منطبق است.
وي با اشاره به اينکه متاسفانه دولت اردوغان فريب غرب را خورده است تصريح کرد: رجب طيب اردوغان فکر مي‌کند مي‌تواند ترک‌هاي جهان را با حمايت غرب زير چتر خويش درآورد ،غرب نيز با سوء استفاده از اين طمع ورزي دولت اردوغان ترکيه را به وادي دشمني با عراق و سوريه کشانده است.اين کارشناس مسائل سياسي گفت: در آينده نزديک ممکن است چنين طمعي نسبت به آذري‌هاي ايران را رو نمايد که البته فعلا آثاري از آن در ارتباط با ايران بروز داده نمي‌شود.قديري ابيانه گفت: ترکيه غافل از اينکه سياست خارجي رژيم صهيونيستي که مورد حمايت آمريکا است سلطه از نيل تا فرات بود و سر چشمه فرات نيز در ترکيه است.وي خاطر نشان کرد: همان طور که آقاي مالکي نخست‌وزير عراق گفته اين سياست‌هاي احمقانه ترکيه با همسايگان وگسترش دوستي با اسرائيل و غرب در نهايت به تجربه ترکيه خواهد رسيد.
