هرچند که تحلیلهای مناسبی از دیدار مهم نخستوزیر ژاپن با رهبر انقلاب و بیانات پرمغز حضرت آیتالله خامنهای مطرح شده است، اما اگر بخواهیم بیانات مطرح شده توسط رهبرانقلاب را در یک چارچوب کلی قرار دهیم، خواهیم دید که ایشان در کلیت این دیدار چند دقیقه ای، چند فرض ذهنی نخستوزیر ژاپن را به چالش کشیدند و در حقیقت «آبه» نه تنها با دست خالی از ایران برگشت، بلکه بسیاری از تصورات ذهنی قبلی هم خود را از دست داد که امید است در اصلاح زندگی سیاسی وی و کشور تحت حکومتش موثر گردد.
۱- فرض صداقت امریکا: اولین فرضی که رهبر انقلاب آن را به چالش کشیدند «صداقت» آمریکاییها بود. اشاره رهبر انقلاب به دروغگویی ترامپ مبنی بر عدم بنای تغییر رژیم ایران و براندازی جمهوری اسلامی اولین مثال برای آبه شینزو بود. در ادامه دیدار هم ایشان تحریمهای تازه پتروشیمی علیه ایران که بعد از برگشت ترامپ از سفر به ژاپن تصویب شد را به عنوان مثالی دیگری از عدم صداقت سران آمریکا بیان کردند و در آخر هم گفتند: «صداقت در میان مقامات امریکایی بسیار کمیاب است».
۲- فرض قدرت آمریکا: دومین نکته که اتفاقا با بند اول هماهنگی دارد، خط بطلان بر باور قدرتمندی امریکاست. میتوان گفت برای ژاپنیهای تحقیر شده از آمریکا قدرت این کشور قلدر اصطلاحا جاافتاده است اما رهبرانقلاب با تلنگر به رئیس ژاپنیها که ترامپ اگر هم بخواهد نمیتواند رژیم ایران را تغییر دهد، این فرض قدرتمندی و توهم حکمرانی بلامنازع را به چالش کشیدند.
دومین مورد در بطلان فرض قدرت امریکا را رهبر انقلاب اینگونه مطرح کردند: «ما با سلاح هستهای مخالفیم و فتوای شرعی من حرام بودن ساخت سلاح هستهای است اما این را بدانید که اگر ما قصد ساخت سلاح هستهای داشتیم، امریکا هیچ کاری نمیتوانست بکند و اجازه ندادن امریکا، هیچ مانعی ایجاد نمیکرد.» جمله عزت مدارانهای که تصور قدرت مطلقه ایالات متحده برای مانع شدن از از اجرای امور خلاف علاقه اش را به خوبی خط میزند.
۳- فرض پیشرفت با آمریکا: فرضی که شاید برای بسیاری از مردم دنیا و خصوصا ژاپنیها به غلط جا افتاده، لزوم همراهی با امریکا و تامین نظرات و منافع این کشور برای پیشرفت است. رهبری معظم با بیان اینکه «ما به لطف خداوند، بدون مذاکره با امریکا و با وجود تحریم هم به پیشرفت خواهیم رسید» این باور ذهنی نخستوزیر ژاپن هم به چالش کشیدند.
اما درباره این دیدار که سه فرض ذهنی نخستوزیر ژاپن به چالش کشیده شد، یک نکته مهم دیگر هم وجود دارد. فرد کناردست آبه در این دیدار یعنی حسن روحانی هم تا همین چندی پیش برخی از تصورات ذهنی «آبه» را در ذهن خود داشت و با تصوراتی نظیر اعتماد به امریکا، قدرت آمریکا و پیشرفت در همراهی با آمریکا، کشورش را وارد چالشی به نام برجام کرد که امروز نتایج آن تجربه تلخ برای همه مردم ایران ملموس است. حتی اشاره رهبر انقلاب به روحیه عهدشکنی سران آمریکا مانند اوباما بعد از برجام و قبل از آنکه ترامپی سر کار بیاید برای روحانی، ملموستر از آبه است. محتوای این دیدار چند دقیقهای یک مرور سریع تذکرات شش سال گذشته بود که شاید برای آقای رئیسجمهور به دلیل سرزنش احتمالی خود، تلخ بوده باشد.
تفاوتی که در اینجا وجود دارد آن است که این تذکرات مهم رهبری به نخستوزیر ژاپن بارها به صورت خصوصی و علنی به رئیسجمهور ایران و دیپلماتهای مسئول اعلام شده بود اما تا تجربه عملی خباثت آمریکاییها اصرار بر این تصورات غلط ادامه داشت. فیالواقع درسهای این دیدار برای روحانی اگر بیشتر از آبه نباشد کمتر نبود.
نویسنده: حسین خان بابازاده