طی هفتههای گذشته در دیدار مقام معظم رهبری با ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه؛ رونق اقتصادی در شرایط تحریم از جمله مباحثی بود که مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این دیدار در کنار بیانات معظمله مبنی بر مفید بودن همکاری برای مقابله مشترک با تحریمهای آمریکا بر ضد ایران و روسیه فرمودند: «بدون توجه به تبلیغات منفی دشمنان برای تضعیف روابط کشورها، میتوانیم تحریمهای آمریکاییها را با روشهایی از جمله حذف دلار و جایگزین کردن پول ملی در معاملات اقتصادیِ دو یا چندجانبه، بیاثر و آمریکا را منزوی کنیم.»
در این میان رئیسجمهور روسیه در تایید سخنان مقام معظم رهبری تکیه بر توان داخلی را سیاست اصلی این کشور در مقابله با تحریمهای آمریکا اعلام کرد و گفت: «برخی تولید کنندگان و صاحبان صنایع روسی دعا میکنند تحریمهای آمریکا پایان نیابد، زیرا موجب شده به ظرفیتهای آنها توجه شود.» وی افزود: «از سال ۲۰۱۴ یعنی آغاز تحریمهای آمریکا، منابع مالی را عمدتا به پیشرفت علمی و فناوری اختصاص دادیم و در زمینه بیوتکنولوژی، آیتی، کشاورزی و صنایع فضایی رشد قابل توجهی داشتهایم و اکنون برخلاف نگرانیهای اولیه فهمیدهایم که هرکاری را اراده کنیم، میتوانیم انجام دهیم.»
این گفته پوتین در حالی مطرح شد که مقام معظم رهبری در طول سالهای اخیر حتی قبل از آنکه تحریمها بر شدتش افزوده شود بر موضوع تکیه بر توان داخل به منظور رهایی از فشار تحریمها و بهبود شرایط اقتصادی کشور تاکید کردند و تمام نقشههای راه برای رسیدن به مرحله خودکفایی را برای متولیان و دستاندرکاران ترسیم کردند.
مصونیت در مقابل تحریمها
معظمله در دیدار خود با مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی فرمودند: «پس شما بیایید کاری کنید که کشور در مقابل تحریمها مصونیّت پیدا کند؛ اقتصاد مقاومتی یعنی این. فرض را بر این بگذارید که دشمن، برداشتن تحریم را متوقّف به چیزی میکند که شما حاضر نیستید آن را قبول کنید - اینجور فرض کنید قضیّه را - کاری کنید که تحریم بیاثر بشود. بارها ما گفتهایم کاری کنید که وابستگی مالی کشور به نفت کم و کم و کمتر بشود؛ خب، شما ملاحظه میکنید در ظرف مدّت کوتاهی قیمت نفت را به نصف میرسانند. وقتی ما وابسته به نفت باشیم، مشکل برای ما درست میشود؛ این فکر را باید کرد. ازجملهی بزرگترین مسئولیّتهای مسئولین کشور همین است که کاری کنند اگر دشمن دلش نخواست تحریم را بردارد، به رونق کشور و پیشرفت کشور و رفاه مردم ضربهای وارد نشود؛ راه آن چیست. راه آن این است که مراجعه کنیم به درون کشور، به درون ملّت، از نیروهای درونی کشور استفاده کنیم و راههایی وجود دارد؛ آدمهای صاحبنظر، آدمهای کارشناس و بااخلاص، گواهی میدهند که راههایی وجود دارد که انسان بتواند به خودش متّکی باشد. این وظیفهی مسئولین کشور و مسئولین دولتی است، چشم ندوزند به دست بیگانه؛ بیگانه یکوقت مایل است فشار وارد بیاورد، شما هرچه عقبنشینی کنید، میآیند جلو؛ هرچه شما یک قدم عقب بروید، آنها یک قدم میآیند جلو؛ دستگاه استکبار، دستگاه ترحّم و انصاف و انسانیّت و ملاحظه که نیست؛ هرچه شما عقب بروید، آنها جلو میآیند. فکر اساسی بکنید.»
اقتصاد عنصر قدرت
همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی؛ اقتصاد را از دیگر عناصر قدرت ایران برشمردند و تأکید کردند: «باید به کاهش وابستگی و افزایش قدرت درونزای اقتصادی اهتمام جدی کرد.رهبر انقلاب در همین زمینه یادآور شدند: بارها
گفته ایم که با سرمایه گذاری خارجی از جمله غربیها مشکلی نداریم اما نباید اقتصاد کشور به ستونی متکی باشد که با نعره شخصی مثل ترامپ بلرزد.ایشان افزودند: اقتصاد ایران باید به «ستونِ توان و ظرفیت داخلی» تکیه کند و سیاستهای اعلام شده اقتصاد مقاومتی، پیگیری و اجرا شود.»
انحراف از مسیر
هرچند مقام معظم رهبری برای نشان دادن نقشه راه؛ مسیر را به روشنی در مقابل متولیان و دستاندرکاران ترسیم کردند اما متاسفانه در طول این سالها نه تنها مساله اقتصاد مقاومتی و تکیه بر توان داخل آن طور که باید اجرایی نشده بلکه باز ماندن دروازههای واردات سبب شده تا تولیدکنندگان که تا امروز تلاش میکردند تا روی پای خود ایستاده و به هر قیمتی شده کسب و کار خود را سرپا نگه دارند؛ عطای تولید را بر لقای آن ببخشند و رغبت بیشتر به سمت واردات و مونتاژ از خود نشان دهند. اینکه چرا امروز به این مرحله و این جایگاه رسیدیم؛ سوالی است که پاسخ آن را باید از نحوه عملکرد دستاندرکاران و تحلیل اقدامات متولیان در زمینه حمایت از تولیدکنندگان باید جستوجو کرد.
رغبت تولیدکنندگان به مونتاژ و واردات کالا
در همین راستا بکی از اعضای انجمن نساجی در تشریح دلایل رونق مونتاژکاری در صنعت کشور و فاصله گرفتن از حلقههای اولیه تولید و نیز رغبت تولیدکنندگان به آن میگوید: وضعیت تولید در کشور روز به روز بیشتر از قبل به عقب بر میگردد و هیچکس رغبتی برای تولید ندارد. عرصه برای تولیدکنندگان تنگ شده و عامل اصلی این اتفاق، بانکها هستند که حمایتی از تولید نمیکنند. در حال حاضر نرخ سود تسهیلات به صورت اسمی ۱۵ درصد ولی در عمل بالای ۳۰ درصد است و در چنین شرایطی امکان رقابت وجود ندارد و تولیدکنندگان به واردات محصول نهایی فکر میکنند. به گفته وی این مسئله ناشی از عدم برنامهریزی و ساماندهی توسط دولت است.
کرمانی با بیان اینکه هزینه کارگر در ایران بالاتر از کشورهایی مانند چین و هند است، میگوید: در چین یک کارگر حقوق ۱۰۰ دلاری میگیرد اما در ایران حقوق کارگر حدود ۳۰۰ دلار است که البته با این رقم زندگی نمیگذرد اما در مقایسه با کارگران هندی و چینی، رقم بالاتری است و این در حالی است که نرخ سود تسهیلات در هند و چین حدود ۳ درصد است اما در ایران به ۳۰ درصد میرسد و با این وضعیت امکان رقابت با تولیدات خارجی را نداریم.
نگاه این عضو انجمن نساجی تنها برشی از وضعیت کنونی صنعت و تولید در کشور است و اگر بنا باشد سایر تولیدکنندگان و صنعتگران را مورد بررسی قرار دهیم قطعا؛ عمق فاجعه و مشکلات در این زمینه به مراتب بیشتر خواهد شد که همه آنها ریشه در یک مساله دارد و آن اینکه متولیان امر برخلاف آنچه عنوان میکنند؛ عزم جدی برای اجرای مساله اقتصاد مقاومتی در کشور ندارند.
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در تشریح تفاوت نوع نگاه تولیدکنندگان ایرانی و روسی در این زمینه میگویند: نکته اصلی در بروز چنین رویه ای به نوع نگاه متولیان دو کشور باز میگردد به این معنا که متولیان روس برای ایجاد رقابت در میان تولیدکنندگان خود؛ نسبت به باز کردن دروازههای تجاری خود اقدام نکردند بلکه با ایجاد فرهنگ درست رقابت این مساله را در میان تولیدکنندگان خود جا انداختند که باید در شرایط مساوی و برابر نسبت به تولید محصولی با کیفیت و خوب اقدام کنند و همین موجب شده تا تولیدکنندگان روسی به راحتی بتوانند نسبت به رقابت و بهبود تولیدات خود اقدام کنند.
مرغ همسایه
اما در مقابل این نوع نگاه در ایران با باز ماندن دروازههای واردات؛ متولیان همواره بر این اعتقادند که ورود کالاهای خارجی میتواند موجب رقابت بین تولیدکنندگان و ارایه محصولی با کیفیتتر و مطلوبتر میشود غافل از آنکه، کارگر خارجی دلاری حقوق میگیرد و کارگر ایرانی ریالی و در کنار این مساله ارزان بودن دلار منجر به آن شده که دستمزد واقعی که باید به کارگر ایرانی برسد؛ در جیب کارگر خارجی میشود. از طرف دیگر برابر نبودن شرایط تولید در داخل ایران با سایر کشورهایی که محصولات آنها سرازیر کشور شده؛ در کنار عدم حمایت دولت، منجر به آن شده تا تولیدکننده داخلی نتواند محصول با کیفیتتر و ارزانتری را در اختیار مصرفکنندگان قرار دهد.
با این وجود مسیر رقابت نه تنها برای تولیدکننده داخلی هموار نشده بلکه برآیند تمام این موارد منجر به آن شده تا تولیدکننده توان رقابت با تولیدکننده خارجی را نداشته باشد و در نهایت نتواند محصول مورد نظر را برای مصرف کننده داخلی تولید کرده و ترجیح دهد به جای یک تولیدکننده قوی درپی واردات کالاهایی باشد که متولیان برای ورود آنها مشتاق ترند و موانع را یک به یک از سر راه آنها بر میدارند و آن را پیش پای تولیدکننده داخلی میگذارند.
نویسنده: سارا علیاری