هنوز عرق رئیس کل بانک مرکزی و سایر متولیان بازارهای پولی و مالی در مورد فعالیت موسسات غیر مجاز خشک نشده بود که افسار بازار دلار از دست این متولیان رها شد و امروز ماههاست که بازارهای اقتصادی ایران درگیر ودار این اتفاقات در فراز وفرود به سر میبرد و هیچ یک از نسخههای پیچیده شده هم درد آنرا تاکنون درمان نکرده است. اما نکته قابل توجه ان است که روز گذشته وزیر ارتباطات از این موضوع پرده برداشت که در گیر و دار درگیریهای متولیان بانکی به بازار ارز و موسسات غیر مجاز رقمی در حدود ۴۲ میلیارد تومانی از حساب بانکی مردم در نیمه اول سال کلاهبرداری شده است.
جهرمی در سخنان خود به فراگیری بانکداری الکترونیک اشاره کرده و از همه بانکداران تقاضا کرد تا برای این مساله وقت ویژهای بگذارند چراکه اعتماد مردم بر نظام بانکداری الکترونیک یکی از پایههای رشد اقتصاد در این بخش است که باید برای ما حساس و مهم باشد.
محمد جواد جهرمی در هفتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت که در محل برج میلاد با اعلام این خبر این نکته را گوشزد کرد که لازم است در حوزه پولهای رمزی به مردم آگاهی بدهیم، حتی بسیاری از مسئولان نیز با این مفهوم آشنا نیستند که باید مسئولان مربوطه به گاهی پردازی در این حوزه بپردازند.
وی با اشاره به حضور بازیگران جدید در کسب و کارهای نوین، اعلام کرد: این کسب و کارها مانع بزرگی در نظام پرداخت دارند، به این دلیل که انحصارات این بخش، مانعی برای کسب و کارهای نوپاست.
چرا که امروز سهمی که به متولیان کسب و کارهای نوین میرسد بیش از ۱۵ درصد نیست وهمین موجب شده تا این افراد منتظر نظام بانکی نمانده و شیوه نامهای برای پرداخت از طریق اپراتورها تدوین و ابلاغ کنند تا همراستا با نظام بانکی کار پیش رود ولی هیچ چیزی اندازه نظام بانکی در این مهم اثرگذار نیست.
به گفته وی هرچند درآمدزایی از این محل باعث افزایش تراکنشهای بانکی میشود اما در مقابل انحصار در این بخش باعث عدم بزرگ شدن بازار میشود که ضرر بزرگی است که بر پیکره و رشد اقتصادی کشور وارد میشود.
جهرمی با تاکید براینکه شبکه بانکی نقش بسزایی در تامین مالی کسب و کارهای نوپا دارد، از ابلاغ دستورالعمل جلوگیری از حضور بانک ها در سرمایهگذاریهای خطر پذیر انتقاد کرد و گفت:"عدم حضور این بانکها شده برای سرمایهگذاریها موجب عقبماندن از اهداف میشود و این مساله مهمی است که باید مدنظر متولیان قرار گیرد.
وزیر ارتباطات با اشاره به آمارهای بالای کلاهبرداری در حوزه بانکی از تصویب بخشی از طرح رفع انحصار از نظامهای پرداخت خبر داد و اعلام کرد: با تکنولوژی کلاهبرداریهای نوین هم میآید امروز شاهد این هستیم که دستگاه انتظامی ما که ماموریت حفظ امنیت را در فضای مجازی با پلیس فتا دارد، آمارهای بسیار بالایی از کلاهبرداریها در حوزه بانکی خبر میدهد. به گفته وی طبق امار پلیس فتا؛ بیش از ۶۰ درصد ورودیهای فتا مربوط به برداشتهای غیرمجاز بانکی است، به طوریکه پلیس فتا با توجه به اینکه هزینهها زیاد بوده پروندهها در این بخش را برای رسیدگی به آگاهی ارجاع داده است.
تحول در مسیر فناوری
تایید صحبتهای جهرمی را باید درصحبتهای سیف جست وجو کرد که میگوید:"واگذاری امور مرتبط به فناوری به یک واحد جداگانه و تفویض تصمیمگیری برای عملیاتی شدن فناوری در یک بانک، باید به رویکردی همه جانبه برای بهرهبرداری از حداکثر منافع و مواجهه راهبردی با تاثیرات فناوری تحول یابد.
سیف با این باور که نباید از قابلیت فناوریهای زنجیره بلوک و دفاتر توزیع یافته و امکانات بینظیر آن در ایجاد زیرساخت اعتماد، رهگیری و انکار ناپذیری معاملات و مبادلات غافل شد معتقد است فضا برای نوآوریهایی در حوزههای قراردادهای هوشمند تسهیلاتی و سپردهای، تعاملات ترهینی، اعتبارات اسنادی و تضامین و وثایق هوشمند پدید آمده است و انشاالله و به فضل الهی گرههای مهمی را از کلاف نیازمندیهای اقتصاد از نظام بانکی خواهد گشود.
وی با بیان اینکه سامانههای پرداخت و تسویه که سالها در بسترها، استانداردها و ساختارهای جا افتاده مسیر تکاملی خود را طی میکرد، با امواج چندگانه فناوریهای نوین، مشتمل بر شبکههای اجتماعی، ابزارهای هوشمند، پردازش ابری، زنجیره بلوک و دفاتر توزیع شده روبرو شد.
سیف رییس کل بانک مرکزی در خصوص تاثیر تغییر شکلی امکانات فناوریهای نوین بر تغییرات ماهوی این امکانات با بیان اینکه رویکرد آغازین نظام پولی و بانکی به صورت شکلی تبلور یافت میگوید: بدین معنی که امکانات فناوریهای نوین در تحول مسیرهای خدمترسانی و دسترسپذیری بیشتر و آسانتر مشتریان به کار گرفته شد. اما تجربه نشان داده که ورود فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات هرگز به صورت تغییر شکلی ثبات نیافته و به سرعت تغییرات ماهوی را سبب میشود.
رییس کل بانک مرکزی خواستار انطباق سیاستگذار در تدوین الگوهای سیاست، مقررات و نظارت بر آنها با فضای فناوری محور شد و میافزاید: در عصری که ابداعات و نوآوریها تغییرات را به صورت روزانه در فضای اجتماعی و اقتصادی رقم میزنند، ایستایی، تکیه بر فرایندهای قدیمی بررسی و اظهارنظر و دیدگاههای قیاسی محلی از اعراب ندارد و ادامه این رویکرد، با انفعال سیاستگذار، نقش آن را به کنشگری بیتاثیر و تشریفاتی بدل میکند. بدیهی است با کنار ماندن سیاستگذار از سیر تحولات – چنانچه در پدیده موسسات غیر مجاز پولی مشاهده شد - هرج و مرج و آسیبهای ناشی از آن کلیت اقتصاد را با تهدیدات جدی روبرو میکند.
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه دو جنبه اساسی در فناوریهای مالی، نوآوری در کیفیت و دسترسپذیری خدمات و محصولات موجود و تحول در ماهیت خدمات و محصولاتی است که پیش از این به صورت سنتی در انحصار بانکها و موسسات مالی بزرگ بود. این دو جنبه، دو محور مختصاتی را تشکیل میدهند که نقشه تغییرات فناوری در سپهر صنعت مالی را ترسیم میکنند.
وی افزود: تغییر مهم دیگر، ادغام و ترکیب شدن بخشهای مختلف بازارهای مالی و ارایه محصولات و خدمات ترکیبی است. به گونهای که بازارهای پول، سرمایه، خدمات مالی نظیر بیمه و بازارهای مستقلات و ترهین در فرایندهای نوآورانه به یکدیگر اتصال یافته و نظم جدیدی را در بازارهای مالی ایجاد میکنند که سیاستگذاران را به لحاظ کیفیت و نگرش نظارت بر آن با چالش روبرو میسازند.
سیف با بیان اینکه بانک مرکزی با توجه به تحولات فناوریهای نوین، رویکرد نسبتا جدیدی را برای سیاستگذاری و ترسیم نقشه بازار پول در پیش گرفته گفت: الگوی جدید مبتنی بر چرخهای دایم از فرایند رصد، سیاست و مراقبت است که با تعامل و مشارکت ذینفعان بازار و فناوران مالی صورت میپذیرد.
رییس شورای پول و اعتبار به اقدام بانک مرکزی در خصوص تنظیم سیاست فناوری و فناوران مالی اشاره کرد و گفت: تنظیم و انتشار سیاست بانک مرکزی در قبال فناوری و فناوران مالی، اولین گام برای ترسیم چنین فضایی بود که در مهرماه سال جاری برداشته شد.
در این سیاست نامه که با رصد تحولات، نیاز بازار و الزامات کنترل پولی و با مشارکت فناوران مالی و بانکها تدوین شد، پنج بخش اولویت دار در مورد «پرداخت سازان»، «پرداخت یاران»، «پرداخت بانان»، «ضابطه یاران» و «رمزینهپولها» مد نظر قرار گرفتهاند که چارچوبهای پرداختسازان و پرداختیاران منتشر شده و سایر ضوابط نیز به تدریج تدوین و ابلاغ می شوند.
همچنین سیف با اشاره به اینکه سیاست بانک مرکزی در حوزه رمزینه پولها، فناوریهای زنجیره بلوک و دفاتر توزیع یافته است خاطرنشان کرد: اگرچه ظرفیتهای فناوری زنجیره بلوک - که برای اولین بار در رمزینهپولها تبلور یافت - افقهای نوینی را برای تحول در روشهای بانکداری گشود، اما تهدیداتی نظیر سفته بازی، ایجاد حباب محتمل در ارزش رمزینه پولها، نوسانات شدید قیمتی آنها و از دست رفتن تدریجی خواص آن به عنوان ابزار پرداخت قابل اتکا، تمامی بانکهای مرکزی و سیاستگذاران پولی جهان، از جمله بانک مرکزی را به حزم و احتیاط در خصوص پذیرش و یا به رسمیت شناختن آنها دعوت کرده است.