معرفی گزارش
شناسنامه گزارش
عنوان: شرح مبسوط قانون اساسی: شرح اصل هفتاد و سوم قانون اساسی
مؤلف: محمدرضا اصغري شورستانی
زیر نظر: دکتر عباسعلی کدخدایی
معاونت: پژوهشی
شماره مسلسل: ۱۳۹۵۰۰۲۷
تاريخ انتشار: ۲/۶/۱۳۹۵
تعداد صفحات: ۶۰ صفحه
ناشر: پژوهشکده شورای نگهبان
منبع: درگاه الکترونیک پژوهشکده شورای نگهبان
در چکیده گزارش اینگونه آمده است: تفسير قانون مقوله اي مهم در هر نظام حقوقي به شمار مي رود، چرا كه قانونگذار عليرغم تلاش بسيار امكان تسلط به همه مسائل مبتلابه در اجراي قانون را ندارد. حتي اگر اين علم و اطلاع را داشته باشد، امكان بيان همه شقوق و فروض را در متن قانون نداشته و از سوي ديگر اين كار مغاير با اصل نگارش قانون به صورت كلي است. در ساختار حقوقي جمهوري اسلامي ايران شرح و تفسير قانون عادي به موجب اصل ۷۳ قانون اساسي به عهده مجلس شوراي اسلامي نهاده شده است. اين اصل همچنين صلاحيت دادرسان را در تفسير قوانين در مقام تميز حق به رسميت شناخته است. در اين مقاله با مبنا قرار دادن سؤالات قابل طرح در مورد اصل هفتاد و سوم به شرح اين اصل اقدام شده است و در نهايت اثبات شده است كه وجود اين اصل در زمره اصول قانون اساسي اقدامي قابل دفاع و البته متأثر از زمينه هاي تاريخي بوده است.
در مقدمه گزارش اینگونه آمده است: تفسير از مفاهيم كليدي و بنيادين در علم حقوق و عرصه اجراي قانون مي باشد. نگاهي به آثار متعددي كه در خصوص اهميت و ضرورت تفسير و نيز اصول و ضوابط آن به رشته تحرير درآمده، نشان دهنده اهميت اين مفهوم در علم حقوق است. قانونگذار اساسي جمهوري اسلامي ايران در اصل هفتاد و سوم به صلاحيت مجلس شوراي اسلامي در تفسير قوانين عادي اشاره كرده و ضمناً تأكيد كرده است كه مفاد اين اصل مانع از تفسيري كه دادرسان در مقام تميز حق از قوانين مي كنند، نيست. بخشي از سؤالات پيرامون اين اصل ناظر به كليت و در خصوص چرايي اين اصل است و بخشي ديگر ناظر به كيفيت تنظيم و جزئياتي كه در آن مقرر شده است.
در نتیجه گیری اینگونه آمده است: اين مقاله در راستاي شرح اصل ۷۳ به تبيين مبناي وجودي اين اصل و نيز مفاهيم آن و كيفيت تنظيم اصل پرداخت. بر اساس آنچه تبيين شد چند نتيجه مهم نيازمند تصريح و تأكيد است:
۱. نهاد واضع قانون، مقام صالح براي تفسير آن نيز مي باشد، اما براي تضمين حداكثر شفافيت در قانوننويسي و نيز جلوگيري از سوء استفاده هاي احتمالي، برخي از نظام هاي حقوقي مقام صالح را براي تفسير قانون اساسي كه بالاترين سند در يك نظام سياسي است و نيز قانون عادي كه در مرتبه بعد از آن جاي دارد، مشخص نموده اند. اقدام مقنن اساسي جمهوري اسلامي ايران در تعيين مجلس شوراي اسلامي به عنوان مرجع صالح براي تفسير قوانين عادي، در همين راستا و با توجه به تجربيات مربوط به دوره مشروطه و بعد از آن، قابل تحليل و بالتبع قابل دفاع و توجيه مي باشد.
۲. صلاحيت مجلس شوراي اسلامي در تفسير قوانين عادي، منحصر به قوانين مصوب نهاد قانونگذار- اعم از مجالس قبل و نيز جايگاه تقنيني شوراي انقلاب اسلامي ايران- مي باشد. ولي در خصوص مصوبات ساير نهادها بر اساس اين منطق حقوقي كه نهاد تصويب كننده بهترين نهاد براي تفسير و تغيير مصوبه خود است، بايد تفسير و اصلاح به عهده خود ايشان نهاده شود ولو اين كه در حكم قانون قلمداد شده باشد.
۳. اقدام مجلس شوراي اسلامي در تفسير قوانين عادي نبايد به گونه اي باشد كه منجر تقنين جديد گردد و در هر صورت از آنجايي كه تفسير يك گزاره قانوني به تصويب مجلس ميرسد، به استناد اصل ۹۴ قانون اساسي بايد براي اظهار نظر در خصوص مغايرت يا عدم مغايرت با شرع يا قانون اساسي به شوراي نگهبان ارسال گردد.
۴. اين اصل در مقام تثبيت صلاحيت مجلس شوراي اسلامي در تفسير قانون بوده و از آنجايي كه از ميان ساير انواع تفاسير تفسير قضايي از جايگاه ويژه اي برخوردار است، قانونگذار از باب ذكر اهم مصاديق به تفسير قضايي اشاره نموده و تصريح كرده است كه صلاحيت مجلس در تفسير قوانين مانع از صلاحيتي كه دادرسان يا قضات در محاكم براي تفسير قانون دارند، نيست.
۵. با استناد به برخي از قوانين موضوعه- همچون قانون تشكيلات و آيين دادرسي ديوان عدالت اداري مصوب ۱۳۹۲- و نيز اصول مختلف قانون اساسي نظير اصل ۱۶۶ و ۱۶۷ و همچنين استدلال هايي كه وجود دارد، مي توان صلاحيت قضات دادگاه ها- چه دادگاه هاي اداري و چه غيراداري- را در استناد مستقل به قانون اساسي در راستاي تميز حق در صورت فقدان قوانين عادي پذيرفت.
ارزیابی بخش های گزارش
الف) عنوان
- آیا عنوان گزارش بیان گر اهمیت موضوع آن است؟ بله
- آیا محتوای گزارش در راستای بحث و بررسی پیرامون عنوان تهیه و ارائه شده است؟ خیر
- آیا نام دست اندرکاران تهیه و انتشار گزارش بطور کامل شامل نام و نام خانوادگی، رتبه علمی، محل کار و نشانی پست الکترونیک در گزارش قید شده است؟ خیر
الف) چکیده
- آیا چکیده دقیقا آینه تمام نمای مطالعه است؟ بله
- اگر چکیده به تنهایی مورد بررسی قرار گیرد، آیا به اندازه کافی خلاصه و چکیده کل مقاله است؟ بله
- آیا چکیده گزارش دارای بخش واژگان کلیدی است؟ بله
ب) فهرست
- آیا گزارش دارای فهرست اجمالی و تفصیلی است؟ گزارش دارای فهرست اجمالی است.
- آیا جدول ها، نمودارها و تصاویر دارای فهرست جداگانه اند؟ خیر
- آیا گزارش دارای فهرست اعلام و اشخاص، مکان ها و ... است؟ خیر
پ) مقدمه
- آیا مقدمه، توجیه منطقی از مطالعه و یا هدف از مقاله (بیانی از مشکل موجود و بررسی متون) را شامل می شود؟ خیر
- آیا اهداف مطالعه به وضوح شرح داده شده است؟ خیر
- آیا از واژگان کلیدی و اصطلاحات مهم گزارش تعاریف مشخص ارائه شده است؟ خیر
- آیا پیشینه تاریخی بحث مورد نظر در منابع معتبر داخلی و خارجی در گزارش مطرح شده است؟ خیر
ت) روش کار
- آیا از روش های معتبر و قابل اعتماد استفاده شده است؟ روش گزارش توصیفی و اقتباسی است.
- آیا روش های انتخاب شده توسط نویسندگان قادر به پاسخ به سوالات تحقیق می باشد؟ خیر
- آیا روش های مورد استفاده به وضوح شرح داده شده اند؟ خیر
- اگر یک مطالعه تحقیقاتی مشابه توسط محققین دیگری انجام شود، می تواند همین نتایج را در پی داشته باشد؟ خیر
ث) یافته ها
- آیا یافته ها به خوبی سازماندهی شده است؟ خیر
- آیا نتایج به وضوح شرح داده شده است؟ خیر
- آیا روش های آماری مناسب انتخاب شده است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
- راستی آزمایی نتایج گزارش از طریق کدام آزمون انجام شده است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
- آیا نتایج گزارش از روایی و پایایی قابل قبول برخوردار است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
ج) بحث
- آیا نتایج مهم به اختصار بیان شده است؟ خیر
- آیا نویسندگان مشخصا بیان کرده اند که فرضیه آنها در این مطالعه ثابت شده یا نه؟ خیر
- آیا یافته