آژانس بينالمللي اتمي در گزارش ماهانه خود در حالي بار ديگر به صداقت رفتاري كشورمان در قبال تعهدات هستهاي اعتراف كرد كه اين مسئله نشان داد ایران در عمل به الزاماتی که در توافق ژنو به آن متعهد شد، دارای یک خط مشی معطوف به صداقت و شفافیت است اما طرف غربی در اجرای تعهداتی که به صورت متقابل داشته، رفتاری مشابه ایران نداشته است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی ديروز و طبق روال ۵ گزارش قبلی خود، ششمین گزارش ماهانه خود درباره عملکرد ایران در اجرای تعهدات و الزامات توافقنامه ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ ژنو را منتشر کرد. این خبر را پیش از این، نماینده دائم ایران در آژانس نیز تائید کرده بود. این گزارش که طبق معمول در بیستمین روز هر ماه از دوره شش ماهه توافق موقت منتشر شده است، آخرین گزارش قبل از تمدید ۴ ماهه بود؛ گزارشی که پیش از انتشار رسمی، مفاد آن در روزهای پایانی مذاکرات وین ۶ هم به صورت شفاهی به اطلاع مسئولان مذاکرهکننده هستهای رسیده بود.
البته رویترز به نقل از منابع آژانس، روز جمعه را به عنوان زمان انتشار رسمی این گزارش تلقی کرده بودند. با این حال، همانند گذشته، برخی رسانهها متن کامل این گزارش را منتشر کردند.
مسئله مهم، روند ورود آژانس به پایش تعهدات ایران در اجرای توافق ژنو و نتایج و پیامدهای ملموس آنها در فضای مذاکرات هستهای است. گفتنی است که براساس توافقنامه ژنو و در اجرای گام اول این توافق میان ایران و گروه ۱+۵، به آژانس بینالمللی انرژی اتمی صلاحیت و اجازه داده شد تا پایبندی ایران به الزاماتی که در این گام بر عهده گرفته است را مورد پایش قرار دهد.
این نهاد تخصصی پادمانی، نتایج ارزیابیهای خود را به صورت ماهانه به شورای حکام و اعضای گروه ۱+۵ منعکس کرده است. در گزارش جدید و آنچه به صورت غیررسمی از محتوای آن گفته میشود، آژانس پایبندی کامل ایران به الزامات توافق ژنو را تائید کرده است. بر این اساس، ایران تعهدات خود را از جمله در زمینه تعلیق غنیسازی ۲۰ درصد، عدم فعالیت در زمینه بازفراوری، عدم تزریق گاز به سانتریفیوژهای نسل جدید؛ عدم فعالیت تاسیسات هستهای غنیسازی در سطح بیش از ۵ درصد؛ انجام کامل تبدیل رقیقسازی نیمی از ذخایر اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد؛ فراهم کردن دسترسی مدیریت شده به کارگاههای تولید راتور و نگهداری سانتریفیوژ؛ نظارت بر تحقیق و توسعه؛ دسترسی به تاسیسات هستهای و معادن؛ ارائه اطلاعات روزآمد در زمینه راکتور اراک به انجام رسانده است.
قبل از انتشار این گزارش در تاریخ ۲۹تير، مدیرکل آژانس در فرایند تدوین توافق وین برای تمدید ۴ ماهه این توافقنامه نیز حضور موثر داشته است. بر این اساس، آمانو در ملاقات با وزیر امور خارجه کشورمان و اشتون و همچنین با اطلاعرسانی تفصیلی به وزرای خارجه سایر اعضای کروه ۱+۵، آنها را در جریان محتوای این گزارش جدید قرار داده بود. به تعبیر دیگر، آنها قبل از موافقت با تمدید توافق ژنو، نظر قطعی مدیرکل آژانس را در زمینه تائید پایبندی ایران به تعهدات مربوطه ۶ ماهه درخواست کرده بودند. از اینرو، براساس نظر اعلامی آمانو و متعاقب تائیدیه شفاهی وی همراه با ارائه اطلاعات بخشهای اساسی گزارش اخیر بود که غرب با تمدید ۴ ماهه موافقت کرد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، این گزارش و تايیدیهای که رسماً آژانس در پایبندی ایران به الزامات توافق ژنو داده است، تاثیر مثبتی بر توافق نهايی خواهد داشت و فضای روانی دور جدید گفتوگوهای ایران و گروه ۱+۵ را به سمت کاهش نگرانیها پیش خواهد بود.
آژانس در گزارش ماه قبل خود تائید کرده بود که ایران ۸۵ درصد از ذخایری را که میبایست رقیقسازی میکرد، طبق برنامه زمانی مربوطه انجام داده و تا ۲۰ جولای، این اقدام را کامل خواهد کرد. در گزارش جدید این پیشبینی تائید، و تاکید گردیده که ایران اقدامات لازم را در اجرای تعهدات خود به عمل آورده است. این تايیدیههای آژانس هرچند از خنثی شدن قابلیتهای حساس برنامه هستهای ایران حکایت دارد (به ویژه خنثی شدن قابلیتهای راهبردی و چانهزنی ایران در عرصه تعاملات با غرب) اما عموماً در مقابل لابیهای ضدایرانی قرار دارند که تلاش میکنند تصویری منفی و تسلیحاتی از برنامه هستهای ایران ارائه دهند. از همینرو، غالباً این لابیها از مهمترین مخالفان گزارشهای ماهانه آژانس در مورد پیشرفت اجرای توافق ژنو در ایران محسوب میشوند.
اینکه ایران به موافقتنامه ژنو پایبند بوده و به کلیه الزامات راجع به محدودیتهای غنیسازی، تعلیق برخی از تاسیسات و ارائه اطلاعات همراه با قبول بازرسیهای مدیریت شده عمل کرده است، نکتهای است که در همه ۶ گزارش ماهانه آژانس به صورت تقریباً یکسان تکرار شده است. از اینرو، ایران نشان داده که در عمل به الزاماتی که به گردن گرفته است، دارای یک خطمشی معطوف به صداقت و شفافیت یا همان چیزی است که در توافق ژنو تحت عنوان «حسننیت» مقرر شده است. با این حال، طرف غربی در اجرای تعهداتی که به صورت متقابل داشته است، رفتاری مشابه ایران نداشته و سیاست مبتنی بر تاخیر در اجرای تعهد (به ویژه در پرداخت اقساط درآمدهای قابل بازگشت به ایران و لغو تحریمهای بیمهای و هواپیمايی)، بهانهتراشی همراه با ادامه گسترش تحریم اشخاص ایرانی و خارجی به بهانه دور زدن تحریمها را در پیشرو قرار داده است.
حتي پس از توافق براي تمديد ۴ماهه مشاور سابق رئیسجمهور آمریکا در امور مربوط به کنترل تسلیحات مدعی شد که ایران به طور مخفیانه برنامه غنیسازی خود را توسعه میدهد و این برنامه میتواند مانعی برای ادامه مذاکرات هستهای به وجود آورد.
«رابرت اینهورن»، مشاور سابق ویژه «باراک اوباما» رئیسجمهور آمریکا در امور مربوط به کنترل تسلیحات در وزارت خارجه آمریکا، در اظهارتی مدعی شد که ایران به طور مخفیانه برنامه غنیسازی خود را گسترش میدهد.
اینهورن ادامه داد که تقاضاهای ایران در خصوص برنامه غنیسازی هستهای میتواند برای مذاکرات هستهای مانع به وجود آورد.
همچنين یک مقام آمریکایی که در مذاکرات هستهای وین حضور داشت به بلومبرگ گفت: ایران تحت هیچ شرایطی نباید اجازه غنیسازی در مقیاس صنعتی را دستکم برای یک دهه داشته باشد.
از سوی دیگر سفیر سابق انگلیس در ایران ریچارد دالتون به بلومبرگ گفت: «توافق با ایران بسیار سخت است.»
به نوشته این پایگاه خبری ایران میگوید بازارهای جهانی اورانیوم برای فراهم کردن سوخت مورد نیازش قابل اعتماد نیست. از سوی دیگر قدرتهای جهانی به ایران سابقه متناقض اش درباره شفافیت را تذکر میدهند تا بتوانند قبل از آنکه به ایران برای تسلط بر این فنآوری اعتماد کنند نظارتهای بیشتری را اعمال کنند.
فون هیپل، مشاور بیل کلینتون در مسائل علمی میگوید: «قدرتهای جهانی در حین سر و صداهای به پا خاسته درباره موضوع هستهای ایران، درس گرفتند که چگونه ورود رقبا در بازار جهانی ارائه غنیسازی را تنظیم کنند. ما نباید اجازه دهیم این فرصتها از دست برود.»
شايد بتوان گفت مجموعه اين ادعاها در قبال فعاليت صلحآميز هستهاي كشورمان روند مذاكرات را تا اين اندازه با كندي مواجه كرد و زيادهخواهيهاي آنها باعث تكرار تمديد ۴ماهه مذاكرات شد.
ايران در مذاكرات وين ۶ تمام تلاش خود را براي رفع اختلافات بكار برد رايزنيهاي دوجانبه و چند جانبه آن هم بصورت فشرده از سوي تيم هستهاي كشورمان تاييد محكمي بر خواست ايران براي حل يك دهه مناقشه هستهاي كه تنها بخاطر ادعاها و اتهامات واهي بوجود آمده بود، است اما گويا غرب همچنان ميخواهد با تمديد گفتوگوها و طولاني كردن آن، روند مذاكرات را آنطور كه خود ميخواهد پيش برده تا امتيازات بيشتري از ايران بگيرد.
متاسفانه آژانس و هیچ مرجع بینالمللی خاصی برای نظارت بر ایفای تعهدات اعضای ۱+۵ در برابر ایران مقرر نشده است. در طول دوره چهار ماهه تمدید نیز همین وضع ادامه خواهد یافت. آژانس در ماههای آتی نیز چهار گزارش در مورد ارزیابی ماهانه عملکرد ایران در اجرای توافق جدید یا به اصطلاح تمدیدی خواهد داشت و همچنان عملکرد اعضای ۱+۵، به دور از نظارت و پایش بینالمللی خواهد ماند و هیچ گزارشی در مورد اینکه این دولتها تا چه میزان به الزامات خود در قبال ایران عمل کردهاند، منتشر نخواهد شد.