تا سوم آذرماه ۹۳ كمي بيشتر از يك ماه باقي مانده است. نزديك به يكسال است كه گفتوگوهاي ايران و ۱+۵ با روش تازهاي دنبال ميشود. همه گمانهزنيها از همان آغاز گفتوگوهاي تازه رسيدن به يك توافق جامع بود كه حقوق هستهاي ايران رعايت شود و تحريمها هم برداشته شود.
در عوض ايران هم با شفاف سازيهايي كه انجام ميدهد به اداعاي پوچ آمريكا و غرب پاسخ دهد كه فعاليتهاي هستهاياش جنبه تسليحاتي نداشته و نخواهد داشت.
اكنون كه به زمان پايان يكي سال نزديك ميشويم گرچه برخي سخن از ۹۸ درصد حل مسائل هستهاي ميگويند اما همان ۲ درصد باقي مانده شايد آنقدر پيچيده و حساس باشد كه توافق نهايي به دست نيايد.
تمديد زمان گفتوگوها در صورت به توافق نرسيدن در زمان ۳ آذر هم از سوي دو طرف رد شده است. تمديد مذاكرات ادامه همين روندي است كه اكنون وجود دارد. اگر تمديدي در كار نباشد دو راه باقي است. توافق كردن و توافق نكردن.
اگر توافقي انجام شود كه به اصطلاح برد - برد براي دو طرف باشد، موضوع هستهاي ايران را شايد بتوان پايان يافته تلقي كرد. اما اگر توافقي انجام نشود و تمديد مذاكرات هم در كار نباشد چه؟
گفتوگوهاي هستهاي ايران با غرب بيش از ۱۰ سال است ادامه دارد و تاكنون نتيجه مطلوبي هم حاصل نشده است.
در داخل، اميداري برخي بر رسيدن به توافق همچنان وجود دارد. گرچه همه در ايران خواهان رسيدن به يك توافقي هستند كه حقوق كشورمان در آن رعايت شده باشد، اما طرف مقابل چنين عزمي ندارد. نرسيدن به توافق با شرايط كنوني و بحرانهايي كه در منطقه ايجاد شده است، ديگر نميتواند مانند سابق فشارهاي تحريم را افزايش دهد.
اكنون شرايط بينالمللي تفاوت كرده است. روسيه از يك سو از سوي آمريكا و اتحاديه اروپا در تحريم قرار گرفته و همين موضوع باعث شده است تا مسكو همچون تهران طعم تجريم را بچشد و براي مقابله با آن تصميماتي را اتخاذ كند.
گرايش روسيه به سوي شرق پس از تحريمهاي غرب عليه آن يكي از مواردي است كه ميتواند مبادلات اقتصادي ايران و روسيه را افزايش دهد.
غرب و آمريكا اگر توافقي انجام نشود توان بازآفريني تحريمها عليه ايران را نخواهند داشت. در اين چند سال گذشته هم كه جمهوري اسلامي ايران تحت شديدترين تحريمها قرار داشت و هنوز هم دارد، آنچه كه براي آمريكا و غرب تصور ميشد، محقق نشد. تحريمهاي ۳۵ ساله آمريكا عليه ايران دستاوردي براي كاخ سفيد نداشت و تنها بدبيني و بي اعتمادي مردم ايران را نسبت به سران آمريكا و ديگر همپيمانان او افزايش داد.
خودباوري و اتكا به داشتهها و توان داخلي توانست بسياري از مشكلات ايجاد شده به واسطه تحريمها را از بين ببرد. و اگر اكنون هم توافقي به دست نيايد بايد با توان هر چه بيشتر به مقابله با آن رفت.
در جريان مذاكرات ژنو كه هفته گذشته انجام شد بارقههايي از رسيدن به توافق ديده شد اما همچنان اختلاف نظراتي باقي است كه البته آن هم از سوي آمريكا مطرح ميشود. در آن گفتوگوها هم گفته شد كه طرفين تمايلي به تمديد مذاكرات ندارند. اين ديدگاه دو جنبه دارد. يا طرفين تأكيد بر رسيدن به توافق دارند كه البته جمهوري اسلامي ايران بر اين موضوع بيشترين تأكيد را دارد و به نظر ميرسد اين غرب و آمريكاست كه خواهان به نتيجه نرسيدن مذاكرات است، يا اين كه طرف مقابل ايران به اين خاطر با تمديد گفتوگوهاي هستهاي مخالف است كه ميخواهد توافقي انجام نشود و به گمان خود فشار را بر ايران افزايش داده و خواستهاي خود را به كرسي بنشاند. اما همانطور كه به خاطر دلايل ذكر شده گفته شد بازگشت تحريمها دشوار و ناشدني است.
درباره تمديد نشدن مذاكرات هستهاي عراقچي عضو تيم مذاكرهكننده هستهاي كشورمان بار ديگر تأكيد كرد كه هیچ یک از طرفها علاقهمند به تمدید مذاکرات نیستند.
عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای کشورمان گفت: در مذاکرات اخیر با ۱+۵ در بعضی جزییات پیشرفتهایی داشتهایم اما در مسائل اساسی هنوز توافق حاصل نشده است.
سیدعباس عراقچی در حاشیه همایش تحلیلی بر اعلامیه و برنامه عمل حقوق بشر در دانشگاه تهران در جمع خبرنگاران افزود: موضوعات بسیار مهمی باقی مانده که درباره آنها هنوز توافقی حاصل نشده است؛ البته کار زیادی صورت گرفته و روی گزینههای مختلف فکر ، بحث و مذاکره شده است.
وی اضافه کرد: درباره انتخابهای مختلفی که وجود دارد کار شده است و کارشناسان در جلسات مختلف آن را بررسی کردهاند.
معاون وزیر امور خارجه همچنین از ادامه مذاکرات کارشناسی در وین در چهارشنبه و پنجشنبه این هفته خبر داد و افزود: زمان مذاکرات بعدی ۱+۵ به زودی تنظیم میشود و فکر میکنم شاید دو هفته دیگر مجدداً جلسه سهجانبهای میان آقای ظریف، خانم اشتون و آقای کری برگزار شود.
وی در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات نماینده روسیه مبنی بر حل و فصل ۹۸ درصد اختلافات گفت: خیلی به این درصدها اعتقاد ندارم مهم این است که ما بخش زیادی از راه را رفتهایم و مسیر مذاکرات به مقدار بسیار زیادی طی شده است اما آیا اینکه به توافق رسیدهایم یا میتوانیم برسیم هنوز محل سؤال است.
عراقچی افزود: امیدوارم به نتیجه برسیم اما هنوز تا رسیدن به نتیجه فاصله داریم، این فاصله ممکن است به سرعت طی شود یا زمان بیشتری ببرد.
وی گفت: تا مهلت مقرر یعنی تا سوم آذر هنوز امیدواری است که بتوان به توافق رسید.
معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا راهحلی برای رسیدن به توافق ارائه شده است؟ گفت: درباره راهحلهای مختلف کار شده و گزینههای مختلفی است که برخی از آنها برای ما قابل قبول نیست و بعضی از آنها برای طرف مقابل پذیرفتنی نیست به هر حال مذاکرات در سطوح کارشناسی، معاونان و وزرا ادامه دارد.
عراقچی با بیان اینکه اختلافات اساسی کماکان وجود دارد ابراز امیدواری کرد بتوان در جلسات آینده پیشرفت قابل ملاحظهای داشت.
وی گفت: ایدههای زیادی وجود دارد اما هنوز تقریباً در هیچ یک از آنها به توافق نرسیدهایم.
عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای همچنین در پاسخ به پرسشی درباره احتمال تمدید مذاکرات هستهای گفت: اکنون هیچ یک از طرفهای مذاکرهکننده علاقهمند به تمدید نیستند و همه مصمماند تا قبل از موعد مقرر یعنی تا پیش از سوم آذر به جمعبندی برسیم.
عراقچی افزود: با توجه به اینکه هنوز امیدواری برای رسیدن به این هدف هست هیچکس علاقه ندارد که به تمدید مذاکرات فکر کند و این موضوع در دستور کار هیچ یک از طرفها نیست.
۱۰ سال مذاكره بر سر موضوعي كه غربيها آن را ساختهاند زمان زيادي است و اكنون هم كه شيوه تازه گفتگوهاي هستهاي از سوي ايران ابداع شده است در صورت تمايل آمريكا به پايان دادن به ادعاهاي خودساخته، اين موضوع ميتواند تا سوم آذر به نتيجه برسد.
در هر صورت جمهوري اسلامي ايران چه توافق حاصل شود و چه توافق حاصل نشود، حقوق هستهاي خود را از دست نخواهد داد.