«فارسي را پاس بداريم» اين عنوان برنامهاي بود كه چندين سال قبل از طريق رسانه ملي به تبيين و تبليغ زبان فارسي ميپرداخت.
برنامهاي كه در آن اشتباهات كلامي و نگارشي را بيان ميكرد و به اصلاح آن و شيوه صحيح عبارت يا واژه ميپرداخت.
اما شايد حالا اگر به گذشته برگرديم و روزهاي پس از آن را بررسي كنيم، متاسفانه نه تنها برنامه خوبي براي اين حوزه و تبليغ زبان فارسي (جز چند مستند خاص) به ذهنمان خطور نميكند كه اتفاقا در برخي مواقع (اگر نگوييم متعدد و غالب) رسانه ملي مسير خلاف جهت صحيح را پيش گرفته است.
زبان فارسی به عنوان سند هویت ملی و استقلال فرهنگی کشور شناخته میشود و حفظ و حراست آن از جمله وظایف عموم فارسیزبانان است، اما در این میان نقش و وظیفه نهادهای متولی و مسئول در گسترش و قبل از آن پاسداری از زبان فارسی بر کسی پوشیده نیست.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عنوان یکی از متولیان حراست از زبان فارسی سعی بر این دارد تا از ورود واژگان بیگانه جلوگیری کند که اکنون در نظر نیست تا عملکرد این نهاد بررسی شود. هرچند در برخي موارد نتوانسته به خوبي كاركرد خود را حداقل گزارش كند و به مخاطب ارائه دهد.
اما بعد از فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نهادهایی چون دانشگاهها، مدارس، رسانهها و... نقش پررنگی در گسترش و همچنین پایداری زبان فارسی دارند. رسانهها در گسترش و استفاده از زبان فارسی نقش مهمی دارند و میتوانند کمک شایانی به درستنویسی و گسترش و رواج خط و زبان فارسی داشته باشند.
به گزارش فارس، زبان فارسی یکی از دغدغههای اصلی رهبر فرزانه انقلاب نیز بوده و هست و در مناسبتهای مختلف این مسئله را با بیانهای مختلف مطرح کردهاند. ایشان در بیانات خود در یکی از دیدارهایشان با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، با عنوان کردن اینکه من نگران زبان فارسیام، عمق اهمیت این زبان شیرین و نگهبانی و حراست آن را گوشزد کردهاند.
«من خیلی نگران زبان فارسیام؛ خیلی نگرانم. سالها پیش ما در این زمینه کار کردیم، اقدام کردیم، جمع کردیم کسانی را دُور هم بنشینند. من میبینم کار درستی در این زمینه انجام نمیگیرد و تهاجم به زبان زیاد است. همینطور دارند اصطلاحات خارجی [بهکار میبرند]. ننگش میکند کسی که فلان تعبیر فرنگی را به کار نبرد و به جایش یک تعبیر فارسی یا عربی به کار ببرد؛ ننگشان میکند. این خیلی چیز بدی است؛ این جزو اجزاء فرهنگ عمومی است که باید با این
مبارزه کرد.»
حال رسانه ملی که هم در کلام نورانی امام خمینی(ره) و هم رهبر معظم انقلاب از آن با عنوان دانشگاه عمومی یاد شده، پررنگترین نقش در پاسداری از زبان فارسی را برعهده دارد. رسانه ملی با توجه به پوشش سراسری و گستردهای که بر روی مخاطبان دارد از ضریب نفوذ بالایی در تاثیرگذاری برخوردار است. رسانه ملی حتی در جهت دادن سلیقه زبانی مخاطبان نیز نقش داشته و میتواند از این ظرفیت برای محافظت از زبان فارسی به منظور پیشگیری از آسیب دیدن این گنج با ارزش، استفاده کند.
اما این روزها شاهد گسترش استفاده از واژگان بیگانه در رسانه ملی هستیم، به طرزی که به نظر میرسد به کار بردن کلمات غیرپارسی موجب افزایش جایگاه برنامه و مجری آن میشود. مجریهای رسانه ملی به خصوص در برخی برنامهها به نحوی از واژگان بیگانه استفاده میکنند که اینطور به نظر میرسد که اگر اینگونه کلمات را به خدمت نگیرند دیگر جایی در این رسانه مردمی ندارند. در حالی که کلمات فارسی از نظر آوا به گوش مخاطب آشناتر است.
میزان نفوذ واژگان و عبارات غیرفارسی به قدری رو به افزایش است که میتوان از آن با عنوان هجوم نام برد و گفت که واژگان بیگانه در حال در نوردیدن و تسخیر آنتن رسانه ملی هستند. این در حالی است که رهبر انقلاب نه تنها به استفاده از زبان فارسی در مناطق فارسیزبان تاکید داشتهاند بلکه در برخی مناطق نیز توصیه به پخش برنامههای خوب فارسی زبان داشتهاند اما امروز شاهدیم که رسانه ملی نسبت به این «دُرّ» گرانبها کمتر توجه نشان میدهد و در این میان آنچه آسیب میبیند زبان فارسی به عنوان سند هویت فرهنگی است.
بيش از دو دهه پيش رهبر انقلاب در دیدار مدیران مراکز سازمان صدا و سیما در استانها فرمودند: «هرچه بشود برنامهی فارسىِ خوب پخش کنید، هرچه بشود بخصوص در آن منطقه از زبان فارسىِ صحیح و بدون غلط استفاده کنید، این به نفع ماست...»
تقویت زبان و ادبیات فارسی یکی از ماموریتهایی است که باید رسانه ملی به آن توجه داشته باشد. اما شاهدیم که در برخی برنامههای رسانه ملی نه تنها به این مهم توجه نمیشود بلکه در مسیر عکس آن نیز عمل میشود. برنامههای ورزشی، پیشقراول استفاده از واژگان بیگانه هستند و شاهد هستیم که تاثیر بسیار زیادی نیز بر مخاطبان داشتهاند. برنامههای سرگرمی، اجتماعی و... نیز دیگر برنامههایی هستند که از کلمات بیگانه استفاده میکنند.
اگر بخواهیم واژگان بیگانهای که در برنامههای تلویزیونی به کار برده میشود را بر شماریم از حوصله متن خارج خواهد بود اما برای يافتن مصداق كار چندان سختي پيش روي مخاطبان اين نوشتار و البته رسانه ملي نيست. كافي است كمي با دقت بيشتر جلوي صفحات تلويزيون بنشينيم و تعداد تكرار واژههاي بيگانه را در جملات مجريها، بازيگران، كارشناسان ببينيم. كافي است برنامههايي را ببينيم كه تهيهكنندگان آن با كپيبرداري از شبكههاي خارجي، تنها زحمت زيرنويس كردن را به خود دادهاند و تاب تحمل رنج برگردان صوتي آن به فارسي را نداشتهاند.
در مجموع باید گفت؛ همانطور که ذکر شد اهمیت زبان فارسی بر کسی پوشیده نیست اما از ناحیهای نامشخص نسبت به آن غفلت شده و امید است که تمام دستاندرکاران این حوزه نسبت به آن توجه بیشتری نشان دهند. رسانه ملی نیز در این بین با این فرض که ضریب نفوذ بالایی در میان مخاطبان دارد باید تمام تلاش خود را به کار گیرد تا علاوه بر حفظ و حراست از زبان فارسی به ترویج و گسترش آن نیز کمک کند. اهمیت این زبان تا بدانجا است که امروز شاهد رشد قارچگونه شبکههای فارسی زبان ماهوارهای هستیم و این نشان میدهد که راه نفوذ فرهنگی دشمن از طریق زبان است و رسانه ملی باید نسبت به این مسئله حساسیت داشته باشد.