اولین مناظره بین داوطلبان دوره سیزدهم ریاست جمهوری با حضور هفت نامزد احراز صلاحیت‌شده برگزار شد.
در این مورد چند نکته قابل توجه است:
۱. تبلیغات غربی با تبلیغات اسلامی تفاوت اساسی دارد.
در تبلیغات غربی هدف غلبه بر رقیب است به هر قیمت و ابزاری.
به دست‌گیری قدرت در فرهنگ غرب خود یک اصل است، از همین رو همه راه‌های پیروزی بر رقیب مجاز است.
تهمت، تخریب، دروغ، پخش شایعه، توهین، افشای اسرار چه واقعی و چه ساختگی، همگی از مصادیق جنگ روانی است و در فرهنگ غربی به صورت نانوشته پذیرفته شده است. نمونه این رفتار را در میان کاندیداهای ریاست جمهوری در آمریکا بارها شاهد بوده‌ایم. رقابت انتخاباتی بین ترامپ و بایدن نمونه‌ای از شیوه تبلیغات غربی بود.
۲. تبلیغات اسلامی چیزی جدای از اخلاق اسلامی نیست. مکتب اسلام در مجموع شامل سه بخش می‌شود:
الف- اصول اعتقادات
ب- احکام
ج- اخلاق
هر کدام از موارد سه‌گانه را اگر کسی در مقام اندیشه یا عمل نادیده بگیرد به همان میزان از اسلام فاصله گرفته است.
در اخلاق اسلامی تهمت، دروغ، توهین، تخریب، غیبت، فحاشی و هر رفتاری که موجب ریختن آبروی دیگران شود امری حرام و گناه شمرده می‌شود. هیچ دلیل و توجیهی نمی‌تواند این امور حرام را مباح کند مگر برای کسانی که از دایره شمول این حرمت‌ها خارج شوند.
قرآن مجید در موارد متعدد مردم را از انواع بداخلاقی‌ها باز می‌دارد از جمله:
- نهی از عيبجويى دیگران: وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ
- ندادن القاب زشت به دیگران: وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ (حجرات/۱۱)
- نهی شدید از دروغ بستن به دیگران: قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ (ذاریات/۱۰)
- نهی از عیب‌جویی و هرزه زبانی، وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ (همزه/۱)
حضرت امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«مَنْ رَوَى عَلَى مُؤْمِنٍ رِوَايَةً يُرِيدُ بِهَا شَيْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوءَتِهِ لِيَسْقُطَ مِنْ أَعْيُنِ النَّاسِ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ وَلَايَتِهِ إِلَى وَلَايَةِ الشَّيْطَانِ فَلَا يَقْبَلُهُ الشَّيْطَانُ.»
هر كه برضد مؤمنی سخنی بگويد و قصدش عيب‌جویی از او و ريختن آبرويش باشد و بخواهد او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از ولایت خود خارج مى‌کند و تحت سرپرستى شیطان قرار مى‌دهد؛ ولى شیطان هم او را نمى‌پذیرد!
(كافى، ج۲، ص ۳۵۸، ح۱)
۳. بر همین اساس در فرهنگ اسلامی استفاده از هر شیوه تبلیغاتی برای پیروزی بر رقیب جایز نیست. تنها تبلیغاتی قابل قبول است که در چارچوب معیارهای پذیرفته‌شده باشد. اسلام در هیچ شرایطی اجازه نداده که اشخاص هر چند خود را برای مسئولیت اصلح و محق بدانند پا را از محدوده اخلاق اسلامی فراتر بگذارند و برای پیروزی بر رقیب معیارهای اخلاق اسلامی را زیر پا بگذارند.
کارگزار و مسئول در حکومت اسلامی، در نگاه اسلام انسانی مؤمن است که خود را وقف خدمت به جامعه اسلامی می‌کند. با چنین رویکردی این کارگزار مؤمن آبرویش از خانه کعبه بالاتر است:
روزی رسول خدا صلوات الله علیه و آله به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تورا بزرگ و حرمتت را گرامی داشته است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیش‌تر است، زیرا خداوند تنها یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز راحرام کرده است: مال، جان و آبرو تا کسی به او گمان بد نبرد.
(بحارالانوار، ج ۶۴، ص۷۱)
با این نگاه، هیچ دلیلی حتی رقابت انتخاباتی نمی‌تواند به کسی مجوز تخریب رقیب را بدهد.
در مقابل خداوند در قرآن تأکید کرده که انسان‌ها با زبان نیک با یکدیگر سخن بگویند:
- وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا (بقره/۸۳)
[به زبان خوش با مردم تکلّم کنید].
- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا (احزاب/۷۰)
[اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از خدا بترسيد و سخن درست بگوييد].
۴. برخی اتفاقات ناخوشایند که در اولین مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری افتاد با بدیهی‌ترین اصول و مبانی اخلاق اسلامی سازگاری نداشت. برخی از کاندیداها با رویکرد تبلیغات غربی به صحنه مناظره پا گذاشتند. برخی بی‌اخلاقی‌ها که از یکی دو نفر از کاندیداها سر زد نمونه‌ای از اخلاق تبلیغات غربی بود که برای پیروزی بر رقیب از هر حربه‌ای استفاده کردند. به برخی کاندیداها نسبت‌های دروغ دادند و فضای رقابت را که باید مصداق: فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ(مائده/۴۸) باشد به دروغ و کلمات و سخنان ناروا آلوده کردند.
۵. سبک تبلیغات غربی همان طور که برای رقبا امری پذیرفته‌شده است برای مردم آن دیار نیز پذیرفته شده است. اما این شیوه در میان مردم ایران که با فرهنگ دینی، خود را آراسته‌اند نه تنها پذیرفتنی نیست بلکه بازخورد منفی نیز دارد. هر چند انتشار چنین رفتاری در درازمدت به فرهنگ حاکم بر جامعه ایران اسلامی لطمه وارد
خواهد کرد.
آنچه از آقایان مهرعلی‌زاده و همتی سر زد مصداق واقعی بداخلاقی انتخاباتی بود. امری که با واکنش منفی مردم روبه‌رو گردید.
۶. سخن آخر اینکه نظام اسلامی و صدا و سیما نباید اجازه دهند که چنین رویه‌ای در فضای رقابت
انتخاباتی رواج پیدا کند. تخریب رقیب انتخاباتی باید جرم شناخته شود و در هیچ شرایطی نباید اجازه داد سبک انتخابات غربی در جامعه ما جایگزین اخلاق و رفتار اسلامی شود.
نویسنده: دکتر نصرالله شفیعی
