اختلاف قرائت در آزادي و محدوديت هاي آن با تأكيد بر اصول قانون اساسي

معرفی گزارش
شناسنامه گزارش
عنوان گزارش: آزادي و محدوديت هاي آن؛ با تأكيد بر اصول قانون اساسي
جمهوري اسلامي ايران
مؤلف: ميلاد قطبي
ناظر علمي: سيد محمدهادي راجي
دفتر: مطالعات تطبيقي
شماره مسلسل: ۱۳۹۲۰۰۹۴
تاريخ انتشار: ۲۸/۱۰/۱۳۹۲
تعداد صفحات: ۴۱ صفحه
ناشر: پژوهشکده شورای نگهبان
منبع: درگاه الکترونیک پژوهشکده شورای نگهبان
در چکیده گزارش اینگونه آمده است: آزادی مفهومی پرمناقشه است که در مکاتب مختلف برداشت های متفاوتی از آن شده و محدودیت هایی نیز برای آن بیان شده است. دانستن این محدودیت ها هم مرزهای آزادی را بیان می کند و هم حدود دخالت مراجع ذیصلاح در ایجاد این محدودیت ها را مشخص می نماید. این نوشتار در پی شناخت محدودیت های آزادی بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. قانون اساسی جمهوری اسلامی
ایران آزادی های مشروع را به رسمیت شناخته است و البته محدودیت های لزوم رعایت و حفظ احکام، مبانی و موازین اسلامی، مصالح و حقوق عمومی، استقلال، آزادی، وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور و اساس نظام را برای آزادی ها بیان کرده است. باید گفت که اولاً این موارد علی رغم اینکه ظاهراً دارای قرابت معنایی هستند، ولی هر کدام معانی خاصی را ایفا می کنند و ثانیاً اگرچه این محدودیت ها، ذیل برخی آزادی ها بیان شده اند، اما قابل تسری به همه موارد آزادی هستند.
در مقدمه گزارش اینگونه آمده است: آزادی از مفاهیم پرمناقشه ای است که وجود آن برای تحقق حقوق ملت ضروری است و اساساً یکی از دلایل عمده تدوین قانون های اساسی در کشورها حمایت از حقوق و آزادی های مردم است، چرا که قدرت در اختیار حکومت هاست و احتمال اینکه در راستای رسیدن به اهداف خود آزادی مردم را سلب یا محدود کنند بسیار زیاد است. بنابراین قانون اساسی که عالی ترین سند حقوقی هر نظامی است، باید حافظ آزادی ها و حقوق ملت باشد. شواهد تاریخی بسیاری نیز در حکومت های گذشته و حال در مورد نقض آزادی های فردی و اجتماعی موجود است و امروزه علی رغم اینکه اکثر کشورها قانون اساسی دارند و نظام های دیکتاتوری کمتری بر اریکه قدرت هستند، اما سلب آزادی های اساسی مردم با اعمال شیوه های نوینی صورت می گیرد. مسئله آزادی در اسناد بین المللی هم مورد توجه ویژه قرار گرفته و در مهم ترین اسناد از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین مورد تأکید فراوان است و امروزه یکی از شاخصه های سنجش دموکراسی و تحقق آن در حکومت ها بررسی میزان آزادی های مردم است. آزادی های فردی و اجتماعی مردم در موارد بسیاری جلوه می کند که آزادی مذهبی و دینی، آزادی مطبوعات، آزادی سیاسی و آزادی در برگزاری تشکل ها و اجتماعات و... از جمله آن موارد هستند. اما جدای از اینکه قدرت طلبی و انحصار خواهی حکومت ها موجب سلب آزادی می شود باید گفت در برخی موارد اساساً حکومت به دلیل جلوگیری از اخلال در نظام و وجود مصلحتی بالاتر آزادی ها را سلب می کند که تحت عناوین مختلفی از جمله نظم عمومی، امنیت، مصالح عمومی، حقوق ملت و... توجیه می شود و به نوعی با آزادی های فردی و اجتماعی در تقابل است. از سوی دیگر خود آزادی دارای محدودیت هایی است به این معنا که اساساً تحقق آزادی مطلق و بدون هیچ گونه محدودیتی قابل تصور نیست. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز مواردی از آزادی تحت عنوان آزادی های مشروع و حقوق مردم احصاء و البته محدودیت هایی نیز برای آنها بیان شده است. قابل ذکر است که در این نوشتار بین حقوق اساسی ملت و آزادی های آنها قائل به تفاوت هستیم و در واقع این دو مسئله، دو مقوله جداگانه هستند. البته برخی از نویسندگان آزادی را نیز زیر مجموعه ای از حقوق بحث می کنند که به لحاظ یک تقسیم بندی کلی محل اشکال نیست، لکن در نوشتار پیش رو حق به مثابه آزادی، مورد بررسی خواهد بود و سایر حقوق ملت محل بحث نیست. در رابطه با ضرورت و هدف از تدوین این موضوع نیز باید گفت که علی رغم اینکه راجع به آزادی های ملت مطالب فراوان و قابل توجهی نگاشته شده، اما در ارتباط با محدودیت های آن در قانون اساسی منبعی مستقل مشاهده نشد و در مورد بیان محدودیت ها، صرفاً مطالبی کلی موجود است و به عنوان نمونه به تفاوت های مفاهیمی مثل احکام اسلامی، موازین اسلامی و مبانی اسلام توجه نشده و به صورت بسیار کلی از محدودیت های شرعی آزادی بحث شده است. همچنین سؤال اصلی که طی این پژوهش پاسخ خواهیم داد این است که، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چه محدودیت هایی برای آزادی های مشروع قائل شده و اینکه آیا رعایت این محدودیت ها برای همه انواع آزادی ضروری است یا صرفاً برای برخی از آزادی هاست؟ و فرضیه ای که به اثبات آن خواهیم پرداخت اینکه، محدودیت های ذکر شده صرفاً برای همان نوع از آزادی که در اصول ذکر شده نیست و رعایت این محدودیت ها در همه انواع آزادی ها الزامی است.
محدودیت های مندرج در قانون اساسی
در مورد محدودیت هایی که در قانون اساسی بیان شده است باید گفت که برخی از این محدودیت ها به حکم عقل در قانون اساسی گنجانده شده و اینچنین محدودیت هایی مورد پذیرش نظام های حقوقی سایر کشورها نیز می باشد و به عنوان نمونه استقلال کشور برای همه حکومت ها مهم است و هیچ چیز نباید آن را مخدوش کند. بنابراین آزادی مردم نباید آنچنان بی قید باشد که خدشه ای به استقلال کشور وارد کند و این یک مسئله عقلی در امر حکمرانی است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز محدودیت هایی با عنوان حفظ استقلال، آزادی، وحدت ملی، اساس نظام و تمامیت ارضی، رعایت حقوق دیگران، مصالح عمومی و حقوق عمومی را با این مبنا پذیرفته و در قانون اساسی خود آورده است. در مورد شمول این محدودیت ها سه فرضیه میتوان طرح کرد: اول اینکه این محدودیت ها صرفاً برای همان نوع از آزادی که ذیل آن آمده است لازم الاتباع است و مثلاً رعایت موازین اسلامی فقط برای آزادی بیان و آزادی عقیده نافذ است و در سایر موارد آزادی، رعایت موازین اسلامی ضرورتی ندارد. در فرضیه دوم می توان با استناد به اصل نهم قانون اساسی که به صورت کلی آزادی های مشروع را مورد اشاره قرار می دهد، این چنین بیان کرد که صرفاً محدودیت های مندرج در این اصل قابل تعمیم به سایر موارد آزادی هاست، چرا که در این اصل به صورت عمومی بیان شده که هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی، به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و تمامیت ارضی ایران کمترین خدشه ای وارد کند و از آنجا که آزادی و وحدت کشور، استقلال و تمامیت ارضی در این اصل تفکیک ناپذیر تلقی شده اند، بنابراین همه موارد مذکور، محدودیت هایی هستند که در مورد انواع آزادی لازم الاتباع است و می بایست رعایت شوند، ولی سایر محدودیت ها قابل تعمیم نخواهد بود، چون صرفاً ذیل نوع خاصی از آزادی بیان شده اند. فرضیه سوم اینکه، مجموع مواردی که به عنوان محدودیت برای هریک از انواع آزادی ها در قانون اساسی ذکر شده، باید برای تمامی انواع آزادی ها مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال نمی توان گفت که شرط رعایت مصالح عمومی فقط در بحث انتخاب شغل وجود دارد و اگر اجتماع و راهپیمایی برگزار شود و خلاف مصالح عمومی باشد آزاد است و منعی ندارد و در برگزاری اجتماعات صرفاً باید عدم اخلال در مبانی اسلام رعایت شود؛ بلکه رعایت مصالح عمومی در همه عرصه ها مهم است. به نظر نگارنده فرضیه اخیر در مورد حیطه شمول محدودیت ها و اینکه این محدودیت ها شامل تمام اقسام آزادی می شوند، صحیح است. برای اثبات این فرضیه دلایلی به شرح زیر قابل ذکر است:
در نتیجه گیری گزارش اینگونه آمده است: مفهوم آزادی با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده و هر مکتبی به تناسب مبانی خود آن را تفسیر کرده است: مکاتب لیبرال در جوامع غربی، آزادی را به صورت مطلق تحلیل کرده و از آن بهره میگیرند و هر آنچه را که مانعی بر سر راه خواسته های انسان باشد، مانع آزادی محسوب می کنند. اگرچه تئوری پردازان غربی در نظرات خود چنین مطالبی را تبیین می کنند، ولی در عمل آزادی مطلق قابل تحقق نیست و طبیعتاً برای اداره جامعه و جلوگیری از هرج و مرج، محدودیت هایی برای آن وجود دارد که رعایت قانون و حقوق دیگران از جمله آنهاست و این دیدگاه صرفاً به جهت مبانی مادی این مکاتب تجلی یافته است. اما در مقابل در مکتب اسلام با دیدگاه الهی، آزادی به صورت مقید پذیرفته شده و مواردی از آزادی که خلاف فطرت پاک انسان ها و موجب انحراف از آن باشد، ممنوع اعلام شده است. به عبارت دیگر در ادبیات اسلامی علاوه بر موارد رعایت قانون و حقوق سایرین، برخی محدودیت ها ناشی از حاکمیت دین در جوامع اسلامی و لزوم رعایت شرع می باشد که با این دیدگاه اساساً آزادی های غیر مشروع عین اسارت است و آزادی معنوی را که از حقوق انسان هاست سلب می کند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز بر این مبنا مواردی از آزادی های مشروع را به صورت تمثیلی ذکر کرده است که آزادی بیان، آزادی اندیشه، آزادی اجتماعات، آزادی مطبوعات و آزادی احزاب و گروه ها از جمله آنهاست. البته برخی از حقوق دیگر ملت نیز در قانون اساسی ذکر شده، اما مقصود ما در این نوشتار حق به مثابه آزادی بوده و نه سایر حقوق ملت، بنابراین حقوق اجتماعی افراد تحت عنوان آزادی های مشروع قرار نخواهند گرفت. قانون اساسی همچنین محدودیت هایی برای آزادی ها ذکر کرده است: رعایت مبانی اسلام و عدم اخلال در آن که آن را به ضروریات اسلام معنا کردیم؛ رعایت مصالح عامه که مفهومی متفاوت و عام تر از حقوق عمومی افراد است و بعضاً دارای رجحان نیز می باشد و معمولاً هر آن چیزی که به اصل نظام برگردد را شامل میشود؛ رعایت موازین اسلامی که مقصود از آن، قواعد کلی فقهی و اصول عقلیه و عملیه می باشد که مقدمه ای برای رسیدن به احکام اسلامی است. از دیگر مفاهیمی که به عنوان محدودیت آزادی بیان شد حفظ استقلال کشور است که ارتباط تنگاتنگی با مفهوم آزادی دارد و به عبارت دیگر کشوری که در مقابل سایر کشورها مستقل نباشد، نمی تواند آزاد باشد و از سوی دیگر در حکومتی که آزادی نباشد، استقلال آن کشور زیر سؤال خواهد رفت و آزادی های ملت نیز زیر سایه استقلال و آزادی کشور محقق می شود. همچنین رعایت عوامل شکل دهنده وحدت ملی و حفظ تمامیت ارضی از موارد محدود کننده آزادی معرفی شدند و آخرین عامل محدود کننده آزادی نیز حفظ اساس جمهوری اسلامی ایران است که گفته شد اسلامیت و جمهوریت اساس نظام جمهوری اسلامی ایران هستند و رعایت اسلامیت نظام در همه مصادیق و مدل خاص جمهوری در نظام ما ضروری و لازم است.

ارزیابی بخش های گزارش
الف) عنوان
- آیا عنوان گزارش بیان گر اهمیت موضوع آن است؟ بله
- آیا محتوای گزارش در راستای بحث و بررسی پیرامون عنوان تهیه و ارائه شده است؟ خیر
- آیا نام دست اندرکاران تهیه و انتشار گزارش بطور کامل شامل نام و نام خانوادگی، رتبه علمی، محل کار و نشانی پست الکترونیک در گزارش قید شده است؟ خیر
الف) چکیده
- آیا چکیده دقیقا آینه تمام نمای مطالعه است؟ گزارش فاقد چکیده است.
- اگر چکیده به تنهایی مورد بررسی قرار گیرد، آیا به اندازه کافی خلاصه و چکیده کل مقاله است؟ گزارش فاقد چکیده است.
- آیا چکیده گزارش دارای بخش واژگان کلیدی است؟ گزارش فاقد چکیده است.
ب) فهرست
- آیا گزارش دارای فهرست اجمالی و تفصیلی است؟ گزارش دارای فهرست اجمالی است.
- آیا جدول ها، نمودارها و تصاویر دارای فهرست جداگانه اند؟ خیر
- آیا گزارش دارای فهرست اعلام و اشخاص، مکان ها و ... است؟ خیر
پ) مقدمه
- آیا مقدمه، توجیه منطقی از مطالعه و یا هدف از مقاله (بیانی از مشکل موجود و بررسی متون) را شامل می شود؟ خیر
- آیا اهداف مطالعه به وضوح شرح داده شده است؟ خیر
- آیا از واژگان کلیدی و اصطلاحات مهم گزارش تعاریف مشخص ارائه شده است؟ خیر
- آیا پیشینه تاریخی بحث مورد نظر در منابع معتبر داخلی و خارجی در گزارش مطرح شده است؟ خیر
ت) روش کار
- آیا از روش های معتبر و قابل اعتماد استفاده شده است؟ روش گزارش توصیفی و اقتباسی است.
- آیا روش های انتخاب شده توسط نویسندگان قادر به پاسخ به سوالات تحقیق می باشد؟ خیر
- آیا روش های مورد استفاده به وضوح شرح داده شده اند؟ خیر
- اگر یک مطالعه تحقیقاتی مشابه توسط محققین دیگری انجام شود، می تواند همین نتایج را در پی داشته باشد؟ خیر
ث) یافته ها
- آیا یافته ها به خوبی سازماندهی شده است؟ خیر
- آیا نتایج به وضوح شرح داده شده است؟ خیر
- آیا روش های آماری مناسب انتخاب شده است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
- راستی آزمایی نتایج گزارش از طریق کدام آزمون انجام شده است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
- آیا نتایج گزارش از روایی و پایایی قابل قبول برخوردار است؟ گزارش فاقد روش آماری است.
ج) بحث
- آیا نتایج مهم به اختصار بیان شده است؟ خیر
- آیا نویسندگان مشخصا بیان کرده اند که فرضیه آنها در این مطالعه ثابت شده یا نه؟ خیر
- آیا یافته های این مطالعه با مطالعات مشابه پیشین در این زمینه مقایسه شده است؟ خیر
- آیا محدودیت های مطالعه ذکر شده است؟ خیر
- آیا برای انجام پژوهش های بعدی پیشنهاداتی ارائه شده است؟ خیر
چ) جدول ها، نمودارها و تصاویر
- آیا مدل مفهومی گزارش در قالب شکل ارائه شده است؟ خیر
- آیا جدول ها، نمودارها و شکل ها ویژگی های کلیدی مطالعه را نشان می دهند؟ گزارش فاقد جدول، نمودار و شکل است.
- آیا تصاویر، جدول ها و نمودارها شفاف و قابل فهم هستند و دارای بالانویس و زیرنویس مناسب می باشند؟ گزارش فاقد جدول ها، نمودارها و شکل ها است.
ح) پیوست ها
- آیا پیوست های گزارش حاوی اطلاعات مفید است؟ گزارش فاقد پیوست است.
- آیا پیوست ها به کسب آگاهی بیشتر در مخاطبان کمک می کند؟ گزارش فاقد پیوست است.
- آیا پیوست ها حاوی فرم ها و اسناد مرتبط با گزارش است؟ گزارش فاقد پیوست است.
خ) منابع
- آیا منابع کافی برای اهداف این مطالعه در جامعه وجود دارد؟ بله
- آیا سبک نوشتن منابع منطبق با دستورالعمل های علمی است؟ بله
- آیا منابع مهم و کلیدی به روز بوده اند و با دقت گزارش شده اند؟ خیر
- شیوه ارائه مستندات و ارجاعات در گزارش چگونه است؟ بصورت پاورقی
- آیا گزارش منابعی برای مطالعه بیشتر مخاطبان ارائه کرده است؟ خیر
- آیا گزارش از منابع بین بخشی و بین رشته ای داخلی و خارجی معتبر استفاده کرده است؟ خیر

ارزیابی محتوایی گزارش
الف) سامان مندی
- آیا گزارش یک کل سامان مند را تشکیل می دهد؟ خیر
- آیا گزارش برای ساماندهی محتوایی خود مدل مفهومی ارائه کرده است؟ خیر
- آیا گزارش دارای فرضیه یا فرضیه هایی با سوالات مشخص است؟ خیر
- آیا عناوین موجود در گزارش دارای انسجام و هماهنگی است؟ خیر
- آیا بسط و توضیح مطالب در هر پاراگراف، بخش، فصل و ... در گزارش انجام شده است؟ خیر
- آیا در پایان هر فصل، بخش و ... مؤلف به جمع بندی مطالب پرداخته است؟ خیر
- آیا گزارش دارای بخش نتیجه گیری یا جمع بندی نهایی است؟ بله
ب) نوآوری
- آیا محتوای گزارش دارای سطح خاصی از نوآوری در نظریه پردازی و اندیشه ورزی است؟ خیر
- آیا گزارش مدعی صورت بندی جدید از مبانی نظری قدیمی است؟ خیر
- آیا در گزارش توانایی های نوین فناورانه وجود دارد؟ خیر
- آیا گزارش مدعی ارائه محصولات یا خدمات جدید است؟ خیر
- آیا محتوای گزارش دارای توانایی خاص در ایجاد یا گسترش گفتمان اجتماعی را دارد؟ خیر
- آیا خواندن این گزارش تفکر نقادانه را ترغیب می کند؟ خیر
پ) اهمیت
- آیا نسبت حجم مطالب به اهمیت موضوع در گزارش کافی است؟ خیر
- آیا چینش مطالب در گزارش بر اساس درجه اهمیت موضوعات و وزن محتوایی آنها انجام شده است؟ خیر
- آیا در نگارش مطالب در گزارش به موضوعات اولویت دار توجه شده است؟ خیر
ت) شیوایی، روشنی و قابل فهم بودن
- آیا متن گزارش روان و سلیس است؟بله
- آیا در گزارش مطالب به روشنی توانسته اند موضوعات مرتبط با خود را مطرح کنند؟ خیر
- آیا گزارش ساده و قابل فهم است؟ بله
ث) جامعیت
- آیا گزارش به لحاظ موضوعی جامعیت دارد و وجوه مختلف موضوع را پوشش می دهد؟ خیر
- آیا استفاده از تصاویر، نمودارها، جدول ها و ... توانسته است به همه جانبه بودن گزارش کمک کند؟ گزارش فاقد تصویر، نمودار و جدول هاست.
- آیا مؤلف از ساختارها و کلمات رایج در متون علمی و نیز سبک نویسندگی استفاده کرده است؟ خیر
- آیا گزارش از ویژگی های بینامتنی برخوردار است؟ خیر
- آیا گزارش برای کمک به درک جامع، الگو یا مدلی خاص برای ساده سازی روابط پدیده مورد نظر با سایر پدیده ها ارائه کرده است؟ خیر
ج) اعتبار
- آیا گزارش مبتنی بر پژوهش های روزآمد حوزه تخصصی مربوطه است؟ خیر
- آیا شواهد، منابع و استدلال های موجود در گزارش از اعتبار علمی لازم و کافی برخوردار است؟ خیر
- آیا اعتبار علمی گزارش از سوی یافته های پژوهشی معتبر داخلی و خارجی تایید می شود؟ خیر

ارزیابی اجتماعی گزارش
الف) مخاطبان و ذینفعان
- مخاطبان و ذینفعان این گزارش چه کسانی هستند؟ اعضای شورای نگهبان
- آیا انتشار این گزارش مورد استقبال مخاطبان و ذینفعان قرار گرفته است؟ نامشخص
- آیا این گزارش مخاطبان را به پژوهش بیشتر در رابطه با موضوع تخصصی ترغیب می کند؟ نامشخص
- آیا گزارش حاضر توانایی برطرف کردن نیازهای مخاطبان و ذینفعان خود را دارد؟ نامشخص
ب) تاثیرگذاری اجتماعی
- آیا گزارش در بحث پیرامون پدیده مورد نظر خود از جامعه نگری قابل قبول برخوردار است؟ خیر
- آیا گزارش پیش نیازها و پیش فهم های ضروری و مورد نیاز برای فهم خود را به مخاطبان ارائه کرده است؟ خیر
- آیا گزارش برای علل و آثار مشکلات متعدد موجود در زندگی مردم تحلیل مناسبی ارائه کرده است؟ خیر
- آیا گزارش برای حل مشکلات زندگی مردم دارای طرح اجرایی با پیشنهادهای مشخص و مستدل است؟ خیر
- آیا گزارش برای کارآمدی راهکارهای پیشنهادی خود برای حل مشکلات زندگی مردم روش راستی آزمایی خاصی را پیشنهاد کرده است؟ خیر
- آیا گزارش توانسته است اهداف اجتماعی از پیش تعیین شده خود را محقق سازد؟ خیر
- آیا ناشر مجموعه نظرات مخاطبان و بازخوردهای مجامع علمی را پیرامون گزارش منتشر کرده است؟ خیر
- آیا گزارش نسبت خود را با اسناد فرادست و فرودست کشور معین کرده است؟ خیر
- آیا گزارش مطالبی پیرامون کارآمدی و عملکرد قوانین مرتبط با موضوع بحث خود را ارائه کرده است؟ خیر
- آیا انتشار این گزارش بازتاب های رسانه ای گسترده در پی داشته است؟ خیر
پ) نیازمحوری
- این گزارش چه نیازی (بنیادی، تخصصی، درسی، کمک درسی و عمومی) را تأمین خواهد کرد؟ نیازهای عمومی
- آیا گزارش توانایی علمی و عملی برای تفکیک نوع نیازهای مخاطبان (خلاءها، کمبودها، تهدیدها، آسیب ها، ضعف ها، فرصت ها، قوت ها، ضرورت ها و اولویت ها) و برنامه ریزی و اجرای برنامه های متناسب با آن را (برنامه های ایجادی، جبرانی، پیشگیرانه، مقابله ای، تقویتی، توانمندسازی، ارتقایی، تامینی و انتخابی) دارد؟ خیر
- آیا توانایی هدف گذاری، راهبردگذاری، سیاستگذاری و سازماندهی مرتبط با موضوع برای رفع سطوح گوناگون نیازهای مخاطبان در گزارش وجود دارد؟ خیر
پ) رتبه ها و جوایز
- آیا گزارش دارای رتبه و جوایز ملی و بین المللی است؟ خیر
- آیا گزارش دارای ارجاعات داخلی و خارجی از سوی منابع علمی معتبر است؟ خیر
ت) تقدیر و تشکر
- آیا در گزارش از شخصیت های حقیقی و حقوقی موثر در کار (اعم از امور علمی و فنی و...) سپاسگزاری شده است؟ خیر
- آیا گزارش در مجامع علمی داخلی و خارجی مورد تقدیر قرار گرفته است؟ خیر

ارزیابی های شکلی گزارش
الف) ویراستاری فنی
- آیا تعداد کلمات و صفحات گزارش برای بیان کامل موضوع گزارش کافی است؟ خیر
- آیا عنوان گذاری اصلی و فرعی در گزارش به درستی انجام شده است؟ خیر
- آیا نوع صفحه آرایی (نوع و اندازه خط، فاصله خطوط، حاشیه ها، سرصفحه و پاورقی و ...) گزارش مناسب است؟ خیر
- آیا آیین نگارش واژگان و جملات بر اساس زبان فارسی معیار در تدوین گزارش رعایت شده است؟ خیر
- آیا در گزارش برای واژگان و اصطلاحات علمی بیگانه، معادل سازی مناسب انجام شده است؟ خیر
- آیا نشانه گذاری در گزارش (مانند ویرگول، نقطه، خط تیره، ویرگول نقطه و پرانتز و ...) به درستی انجام شده است؟ خیر
ب) ویراستاری علمی
- آیا گزارش دارای ناظر یا ویراستار تخصصی است؟ بله
- آیا ناظر یا ویراستار تخصصی به وظایف خود عمل کرده است؟ خیر
- آیا گزارش از زمان انتشار چاپ اول تاکنون بروزرسانی شده است؟ خیر
- آیا محتوای گزارش نیاز به حذف مطالب دارد؟ بله
- آیا محتوای گزارش نیاز به اضافه کردن مطالب دارد؟ بله
- آیا گزارش حاضر نیاز به ویراستاری ادبی دارد؟بله
ج) ویژگی های خاص
- آیا گزارش دارای ویژگی های خاص مانند کادر های خلاصه پیام، سخنان بزرگان، تاریخچه و... است؟ خیر
- آیا گزارش دارای صفحه شناسنامه است؟ بله 

^{نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه}