امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه طی ماههای اخیر نشان داده که به دنبال ایفای نقشی به اصطلاح جهانی است و تلاش دارد تا چنان نشان دهد که توان ایفای نقش در قالب یک بازیگر بزرگ نه تنها در سطح اروپا بلکه در صحنه جهانی را نیز دارد. یکی از نکات قابل توجه در رفتارهای ماکرون آن است که رئیس جمهور فرانسه در جمع سفرای این کشور در پاریس با اشاره به اینکه نظم بین المللی در حال تغییر است تاکید کرد که هژمونی غرب بر جهان پایان یافته است و قدرتهای اقتصادی و سیاسی نوظهوری این نظم را به چالش کشیدهاند. وی در این زمینه گفت: ما شاهد پایان هژمونی غرب بر جهان هستیم. ما از قرن هجدهم به نظامی مبتنی بر هژمونی غربی عادت کردهایم، که رهبری آن نیز بر عهده فرانسه و جنبش روشنگری بود. در قرن نوزدهم این رهبری به واسطه انقلاب صنعتی در اختیار بریتانیا قرار گرفت و در قرن بیستم هم به واسطه دو جنگ جهانی و استیلای اقتصادی ایالات متحده، رهبری به آمریکا رسید. اوضاع تغییر کرده است. غربیها مرتکب اشتباهاتی شدهاند.
حال این سوال مطرح میشود که چرا ماکرون این سخنان را مطرح و چه نتایجی به همراه خواهد داشت؟ بخشی از سخنان ماکرون را میتوان برگرفنه از حقایق جاری در عرصه جهانی دانست که تزلزل و ناتوانی غرب را نشان میدهد چنانکه رئیس جمهور فرانسه در این زمینه اضافه کرد، علاوه بر قدرتهای اقتصادی، قدرتهای سیاسیای نیز ظهور کردهاند که خود را تمدنهایی میدانند که در حال تغییر و تحول نظم بینالمللی هستند و بر اقتصاد جهانی نیز اثرگذارند. او در همین حال تاکید می کند که به چین، هند و روسیه بنگرید که انگیزههای سیاسی به مراتب قدرتمندتری از اروپاییها دارند.
اما نکتهای که در سخنان ماکرون باید بیشتر مورد توجه باشد آن است که وی از بحران در نظام سرمایهداری می گوید از دهه ۱۹۹۰ با فروشاپی شوروی نظام سرمایه داری سعی کرده تا خود را قدرت اول جهان معرفی نماید و دیگران را به تبعیت از خود سوق دهد. این جمله ماکرون که اذعان می کند اقتصاد بازار(نظام سرمایه داری) با بحرانی بیسابقه روبرو شده است بیانگر واهی بودن ادعای قدرت برتر بودن نظام سرمایهداری است. در کنار این مباحث یک اصل مهم وجود دارد و آن تاکید ماکرون بر تلاش فرانسه برای احیای آن دوران است در حالی که همزمان از رفتارهای آمریکا نیز انتقاد میکند که نشانگر رویکرد فرانسه به احیای دوباره دوران استعماری در جهان و اذعان این کشور به تزلزل شدید آمریکاست. مواضع ماکرون نشان می دهد که قدرت آمریکا دیگر آن قدرت هژمونیک نیست و جهان به دنبال دوری از روابط با آمریکاست هر چند که در ظاهر ادعای رویکرد تعاملی با این کشور را سر میدهد.
نویسنده: علی تتماج