۷ سال از شروع داستان واگذاري سهام عدالت مي گذرد .داستاني كه به واسطه آن ۴۰ ميليون از جمعيت ۷۰ ميليوني ايران در جرگه سهامداران بورسي قرارگرفتند . در زمان اجراي مراحل اوليه اين طرح متوليان اهداف پيش روي آن را به مواردي همچون توزيع متعادلتر ثروت و درآمد، تسريع در روند خصوصيسازي، استفاده از روشهاي سالمتر و شفافتر در واگذاري سهام شرکتهاي دولتي، افزايش ثروت و ايجاد درآمد دائمي براي خانوارهاي ايراني،کاهش تمرکز مالکيت دولت و انتقال مالکيت به عموم مردم، افزايش کارايي بنگاههاي دولتي و همچنين گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور عنوان كرده و مدعي شدند اجراي اين طرح درصدد حمايت از قشر کمبضاعت جامعه است.
هرچند متوليان اين امر كوشيدند تا بيش از سود و دارايي كه از اين مساله نصيب سهامداران مشمول اين طرح مي شود اذهان عمومي را به اهداف بلندتر طرح معطوف كنند اما از همان ابتداي كار سوالهاي مطرحي همچون اين سوال كه چه زمانی میتوانند سهامی را که دریافت کردهاند بفروشند ويا اينكه چه میزان از سود سهامی که در طول این هفت سال بابت سهام دریافت کردهاند ،بابت اقساط سهامشان تهاتر یا پرداخت شده است و دست آخراينكه چه زماني اقساط اين سهام به پايان مي رسد، در جرگه مهمترين سوالات اين مشمولين بود . با گذشت ۷ سال از اين مهم اين گروه پاسخ سوال اصلي خود با اين عنوان كه چه زماني مي توانند نسبت به خريد و فروش اين سهام اقدام كنند را يافته اند .
شهريور ؛ماه موعود
براساس مصوبه شورای عالی سیاستهای کلی اصل ۴۴ توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی قرار است انجام معاملات سهام شرکتهای استانی عدالت به تناسب اقساط واریزی به خزانه از سهام عدالت تا پایان شهریور ۹۲ امکانپذیر شود. طبق اين مصوبه به سازمان خصوصیسازی اجازه داده شده تا با هدف حفظ ارزش و پیشگیری از رقیق شدن سهام عدالت واگذار شده و پشتیبانی از سرمایهگذاریهای موجه شرکتهای سرمایهگذاری استانی، تا زمانی که سبد سهام اختصاصیافته برای طرح توزیع سهام عدالت از بابت تسویه اقساط ثمن معامله در وثیقه سازمان خصوصیسازی قرار دارد، از محل مجموع سودهای دریافتی از شرکتهای سرمایهپذیر منابع لازم برای مشارکت در افزایش سرمایه شرکتهای سرمایهپذیر را تأمین کند.
از سوي ديگر به منظور تسهیل در ورود شرکتهای سرمایهگذاری استانی به بازار سرمایه و معاملاتی شدن سهام آنها، وزارت اقتصاد با رویکردهای حفظ حقوق سهامداران، حفظ ثبات بازار سرمایه، آموزش و ترویج فرهنگ سهامداری و تداوم و رشد پایدار ارزش سبد سهام شرکتهای سرمایهگذاری استانی و نظارت بر آنها نسبت به تدوین دستورالعمل ورود شرکتهای یادشده به بازار سرمایه برای تصویب در کمیسیون تخصصی شورا با همکاری دستگاههای ذیربط تا پایان تیرماه سال ۹۲اقدام کند؛ به نحوی که تا پایان شهریور سالجاري انجام معاملات سهام این شرکتها متناسب با اقساط واریزی به خزانه از سبد سهام عدالت، امکانپذیر شود.
با اين وجود تمام سبد سهام عدالت تقسيم شده بین ۳۰شرکت سرمایهگذاری استانی تحت عنوان سهام اين ۳۰شرکت، قرار است در فرابورس عرضه شود تا امکان دادوستد سهام عدالت بهوجود بیاید.
۱۰۰هزار میلیارد تومان؛ ارزش سهام عدالت
طبق اظهار نظر متوليان سهام عدالت از ابتدای واگذاری سهام عدالت به مردم تاکنون ارزش کل سبد سهام عدالت۲.۵برابر شده است. به این ترتیب با احتساب ۴۰هزار میلیارد تومان سهامی که تاکنون واگذار شده، ارزش کل ۳۰شرکت سرمایهگذاری استانی به ۱۰۰هزار میلیارد تومان رسیده است.
كي و كجا
هرچند متوليان بورس در اين خصوص معتقدند سهام عدالت براي قابل معامله شدن چند گام بيشتر فاصله ندارند به اين معنا كه با ابلاغ اين مصوبه ،در قدم اول باید شرکتهای سرمایهگذاری استانی در بورس یا فرابورس پذیرش شوند که با توجه به شفافيت آنها كار سختی نیست و در گام بعدي بايد نسبت به شناسایی مشخصات کامل دارندگان برگههای سهام عدالت است که با توجه به وسعت جمعیت سهامدار عدالت کاری سخت و زمانبر است.با درنظر گرفتن جمعیت ۶ميليون نفري سهامداران بورس تهران با ورود ۳۰شرکت سرمایهگذاری استانی به فرابورس جمعیت کل سهامداران کشور به ۵۰میلیون نفر معادل ۶۵درصد از کل جمعیت ایران خواهد رسید.از مجموع کل جمعیت ۷۷میلیون نفری ایران تاکنون ۴۲میلیون نفر معادل ۵۵درصد از کل جمعیت ایران سهام عدالت دریافت کردهاند که همه این سهام به شرکتهای سرمایهگذاری استانی تخصیص يافته است.
آذربایجان شرقی ؛سردمدار
طبق اخبار منتشر شده براساس اخبار منتشر شده تاكنون شركت فرابورس موافقت اصولی خود را با پذیرش شرکت سرمایهگذاری استانی سهام عدالت آذربایجان شرقی اعلام كرده است كه طبق گفته مديرعامل اين شركت اين مهم در راستای رویکردهای حفظ حقوق سهامداران، حفظ ثبات بازار سرمایه، آموزش و ترویج فرهنگ سهامداری و تداوم رشد پایدار ارزش سبد سهام شرکتهای سرمایه گذاری استانی و همچنین با همکاری سازمان خصوصی سازی و سازمان بورس صورت گرفته است.
طبق اعلام نظر دست اندركاران شرایط پذیرش شرکت هاي سرمایه گذاری استانی به نهایی شدن فهرست سهامداران و اعلام آن به شرکت سپرده گذاری مرکزی بستگی دارد ضمن اينكه اجرای افزایش سرمایه شرکتهای سرمایهگذاری استانی، ارائه صورتهای مالی حسابرسی شده ۶ماهه، تهیه صورتهای مالی بر اساس استانداردهای مورد نظر سازمان بورس و همچنین قطعی شدن ارزش پرتفوی شرکتهای سرمایهگذاری از دیگر موارد با اهمیتی است که در پذیرش این شرکت ها مورد توجه قرار میگیرد.
عايدي مردم
هرچند انتشار اين اخبار اين تصور را براي دارندگان سهام عدالت ايجاد كرده كه از اين پس مي توانند نسبت به خريد و فروش اين سهام خود اقدام كنند اما واقعيت اين امر آن است كه اولا قرار است سازمان خصوصیسازی سهام عدالت متعلق به مردم را به هر میزان که اقساطش پرداخت شده، آزاد کند تا امکان خرید و فروش آن بخش از سهام عدالت که اقساطش پرداخت شده در بازار سهام بهوجود آید.
محمد جواد شيخ عضو هیات مدیره کانون شرکت های سرمایه گذاری سهام عدالت در اين بازه به سياست روز گفت: با .ورود اين سهام به فرابورس ،مردم مي توانند آن بخش از سهام خود كه نسبت به پرداخت اقساط اقدام كرده اند را در فرابورس معامله كنند.
وي افزود: اين سهام قيمت اسمي معادل ۱۰۰ تومان دارند و در حال حاضر بخشي از اقساط اين سهام پرداخت شده و بخشي هم با بخشودگي مواجه شده است به گفته وي اگر فردي يك ميليون تومان سهام عدالت داشته باشد واين سهام در رقمي نزديك به ارزش ذاتي سهم كشف قيمت شود با توجه به شرايط حال حاضر بازار اين يك ميليون تومان در بازار ،ارزش روز این سهام به طور متوسط ۲.۵ برابر خواهد بود.
شيخ تصريح كرد: براي مثال هر فرد ۱ ميليون تومان سهام عدالت دارد و با پرداخت بخشي از اقساط آن به طور مثال ۳۰۰هزار تومان اين سهم آزاد شده و قابل معامله است و مابقي آن به عنوان رقمي است كه فرد ميتواند پس از پرداخت اقساط نسبت به معامله آن اقدام كند.
وي با بيان اينكه دهک های اول ودوم که دهک های کم درآمد محسوب می شوند،۵۰درصد تخفیف در قیمت واگذاری سهام دریافت کرده اند تصريح كد:به طور مثال اگر کسی از دهک اول است علاوه بر ۵۰ درصد سهامش که به خاطر تخفیف آزاد است، به فرض ۳۰ درصد بقیه سهامش نیز از طریق پرداخت قسط آزاد شده، در مجموع می تواند ۸۰ درصد سهامش را برای فروش عرضه کند.
شيخ خاطرنشان کرد: تاكنون دهک های اول و دوم دو بار و در مجموع ۸۰ هزار تومان و سایر دهک ها یک بار ۴۰ هزار تومان به عنوان سود این سهام ـ علاوه بر پرداخت اقساط ـ دریافت کرده اند.
به گفته اين عضو هیات مدیره کانون شرکت های سرمایه گذاری سهام عدالت همچنین مقررشده قیمت ۵۰۰هزارتومانی باقیمانده سهام در طول مدت ۱۰ سال و هر سال ۵۰ هزار تومان از سود شرکت صاحب سهام برداشت و پرداخت شود اما دهک های بالاتر این تخفیف ۵۰ درصدی را ندارند و هر سال یکصد هزار تومان به مدت ۱۰ سال از سود سهام به نامشان، صرف پرداخت اقساط می شود.
شركت هاي سهام عدالتي
طبق آمار و مستندات موجود در حال حاضر ۵۶ شرکت به عنوان شرکت های سرمایه پذیر در بخش سهام عدالت مطرح هستند. این شرکت ها مربوط به ۹ وزارتخانه است که مجموعه های صنعت، معدن و تجارت و نفت بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند كه از اين ميزان ۱۸ شرکت غیربورسی و مابقی بورسی هستند که از یک تا ۵۰ درصد سهام آنها به سهام عدالت تعلق گرفته است.فولاد مبارکه، صنایع ملی مس، سنگ آهن چادرملو، هلدینگ خلیج فارس، بانک تجارت، دخانیات ایران، بانک ملت، بانک صادرات و کشتیرانی ایران از جمله شرکت های معروفی هستند که بخشی از سهامشان به عنوان سهام عدالت به مردم واگذار شده است.
هرچند گفته مي شود با آزاد شدن آن بخش از سهامی که اقساطش پرداخت شده امکان دادوستد سهام عدالت فراهم خواهد شد اما نکتهای که وجود دارد این است که تا زمانی که سهام عدالت بهطور کامل آزاد نشود، شرکتهای سرمایهگذاری استانی نمیتوانند ترکیب سبد سرمایهگذاریشان را تغییر دهند، این بهمعنای آن است که عملا سرمایهگذاریهای استانی تا زمان آزاد نشدن کامل سهام عدالت شرکتهای سرمایهگذاری غیرفعال خواهند بود.