سرانجام تکلیف اعضا و رئیس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص شد و در پنج سال آینده این آیت‌الله سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی است که بر مسندی که آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی حدود ۲۲ سال بر آن تکیه زده بود، می‌نشیند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، روز گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی رئیس، دبیر و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج‌ساله منصوب کردند. متن حکم رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
خداوند علیم و قدیر را سپاس می‌گویم که با کمک و هدایت خود، مجمع تشخیص مصلحت را بر ادای وظائف خطیر آن موفق فرمود و این نهاد قانونی در بیش از ربع قرن توانست نقشی اثرگذار در اداره‌ی کشور داشته باشد. لازم می‌دانم از همه‌ی اعضاء و کارگزاران این نهاد تشکر کنم و یاد درگذشتگان این مجموعه را گرامی بدارم، مخصوصاً جناب آقای هاشمی رفسنجانی که از استوانه‌های سیاسی کشور بودند و سال‌ها مسئولیت سنگین ریاست این مجمع را برعهده داشتند، و نیز جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای طبسی و جناب آقای عسگراولادی و جناب دکتر حسن حبیبی رحمة‌الله‌علیهم.
اکنون با آغاز دوره‌ی جدید این نهاد، به حکم تجربه‌های ارزنده‌ی موجود، تغییراتی در ساختار و محتوا ضروری می‌نماید که عمدتاً عبارت است از:
سامان بخشیدن به مجموعه‌ی سیاست‌های کلّی و بازنگری در عناوین و نیز در فرآیند تعیین و تنظیم آن.
سامان بخشیدن به مسأله‌ی نظارت بر اجرای سیاست‌ها.
سازوکار لازم برای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها.
ایجاد انسجام کامل در ساختار تشکیلاتی و مدیریتی و تمرکز برنامه‌ها براساس آئین‌نامه‌ی مصوّب.
چابک‌سازی تشکیلات و حذف بخش‌های موازی و غیر ضرور.
به جز اینها تغییرات اصلاحی دیگری نیز در خلال کار و در سایه‌ی دقّت نظر دست‌اندرکاران و انعطاف‌پذیری تشکیلات، لازم خواهد نمود و به کار گرفته خواهد شد انشاءالله.
با عنایت به آنچه گفته شد آیت‌الله آقای حاج سیّدمحمود هاشمی‌شاهرودی را به ریاست و جناب آقای دکتر محسن رضایی را به دبیری مجمع تشخیص مصلحت و اشخاص حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را به عضویت آن در دوره‌ی پنج‌ساله‌ی جدید منصوب میکنم:
اشخاص حقوقی:
الف) رؤسای محترم سه قوه
ب) فقهای معزّز شورای نگهبان
ج) رئیس ستادکل نیروهای مسلّح
د) دبیر شورایعالی امنیت ملّی
ه) وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است
و) رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی
اشخاص حقیقی:
آیات و حجج‌اسلام:
آقای حاج سیّدمحمود هاشمی‌شاهرودی، آقای حاج شیخ احمد جنتی، آقای امینی نجف‌آبادی، آقای موحدی‌کرمانی، آقای ناطق‌نوری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای محسنی‌اژه‌ای، آقای مجتهد شبستری، آقای سیّدابراهیم رئیسی، آقای درّی نجف‌آبادی، آقای محمّدی‌عراقی، آقای مجید انصاری، آقای مصباحی‌مقدم.
و حضرات:
آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقامحمّدی، آقای محمود احمدی‌نژاد، آقای محمّدجواد ایروانی، آقای محمّدرضا باهنر، آقای احمد توکّلی، آقای سعید جلیلی، آقای غلامعلی حدّادعادل، آقای داود دانش‌جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محسن رضائی، آقای سیّدمحمد صدر، آقای محمّدحسین صفارهرندی، آقای محمّدرضا عارف، آقای محمّد فروزنده، آقای سیّدحسن فیروزآبادی، آقای محمّدباقر قالیباف، آقای حسین محمّدی، آقای حسین مظفّر، آقای سیّدمصطفی میرسلیم، آقای سیّدمحمّد میرمحمّدی، آقای سیّدمرتضی نبوی، آقای علی‌اکبر ولایتی، آقای صادق واعظ‌زاده، آقای احمد وحیدی.
حضرات آقایان را به حضور و اتقان و دقّت در تشخیص مصلحت و نیز به صلاح و سداد و انصاف دعوت میکنم و توفیق و هدایت الهی را برای خود و آنان مسألت می‌نمایم. نکات یاد شده در پیوست این حکم لازم است مورد توجه قرار گیرد.
سیّدعلی خامنه‌ای
۲۳ مرداد ۹۶
تشکر هاشمی‌شاهرودی از حسن اعتماد رهبر معظم انقلاب
به دنبال ابلاغ این حکم آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی از حسن اعتماد رهبر معظم انقلاب در سپردن مسئولیت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام به وی، تشکر کرد.
آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در نامه‌ای به محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی از حسن اعتماد معظم‌له در سپردن مسئولیت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام به خود قدردانی کرد. در این نامه آمده است: انقلاب شکوهمند اسلامی ایران که به برکت قیادت رهبر کبیر انقلاب امام راحل عظیم‌الشان چون شجره طیبه‌ای در ایران سربلند غرس گردید اکنون با رهبری‌های داهیانه رهبری معظم انقلاب و همراهی امت حزب‌الله روز به روز بر ثمرات و برکاتش افزون میگردد.
آیت‌الله شاهرودی در این نامه می‌افزاید: اینجانب مراتب سپاسگزاری خویش از حسن اعتماد آن جناب در سپردن مسئولیت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام به این جانب را اعلام و خداوند متعال را بر این نعمت شاکرم.
در ادامه این نامه تصریح شده است: امید می‌رود که این جانب در کنار سایر اعضای محترم مجمع که آنان نیز مفتخر به جلب اعتماد حضرتعالی گشته‌اند این امانت را به بهترین وجه تحمل نموده و مسئولیت خطیر مشاورت مقام عالی ولایت امر در تعیین سیاست‌های کلی نظام و دیگر مسئولیت‌های قانونی مربوط را تحت ارشادات آن رهبر فرزانه ادا نمایند.
رئیس جدید «مجمع» را بهتر بشناسید
آیت‌الله هاشمی شاهرودی رئیس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام دارای مسئولیت‌های گوناگونی در انقلاب اسلامی بوده است.
شاهرودی، از مراجع عظام تقلید و فقهای شورای نگهبان است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۶۹ وی را به عنوان مسئول تأسیس و رئیس مؤسسه «دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل‌بیت(ع)» منصوب کردند. عضویت در شورای نگهبان به حکم رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۷۳، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان رهبری و ۱۰ سال ریاست بر قوه قضاییه در کارنامه آیت‌الله شاهرودی دیده می‌شود.
وی در مردادماه سال ۱۳۲۷ در کربلا متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در مدرسه «علوی» گذراند و در سن ۱۴ سالگی تصمیم به تحصیل دروس حوزوی گرفت. پس از آموختن دوره مربوط به «سطح» به شاگردی دو شخصیت برجسته یعنی امام خمینی(ره) و شهید سیدمحمدباقر صدر رسید و درس «خارج» خود را نزد شهید صدر آموخت و در کمترین زمان ممکن یعنی در سن ۲۷ سالگی از سوی شهید صدر به درجه اجتهاد نائل شد.
درپی تظاهرات مردم عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) و شورش مردم نجف اشرف، رژیم صدام طبق اظهارات رئیس اداره امنیت عمومی آیت‌اللَّه هاشمی‌شاهرودی را به عنوان محرّک و مشوّق این تظاهرات متهم کرد و قرار دستگیری او از سوی اداره امنیت عمومی صادر شد، مأموران امنیتی جست‌وجوی گسترده‌ای را برای دستگیری وی آغاز کردند. در این شرایط شهید صدر از او خواست که فوراً از عراق خارج شود. او ابتدا به کویت رفت و از آنجا به ایران بازگشت. آیت‌الله هاشمی پس از ورود به ایران خدمت حضرت امام شرفیاب و با موافقت ایشان مسئولیت برقراری ارتباط میان نیروهای خارج از کشور به ویژه شهید صدر و حوزه علمیه نجف اشرف با امام خمینی(ره) را به عهده گرفت.
آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در ۳۰ مردادماه سال ۹۰ طی حکمی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، به ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب شد. وظایف اصلی هیأت، ارائه نظرات مشورتی در موارد حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه، اهتمام به منتفی ساختن اختلاف در مراحل رسیدگی با توافق طرفین، شناسایی آسیب‌ها و ارائه راه‌حل‌های کلی، جامع و قاعده‌مند، رصد رفتار قوا به منظور انجام اقدامات پیشگیرانه قبل از بروز اختلاف و هم‌افزایی توانایی‌های قوای سه‌گانه تعیین شده است.
وی همچنین در ۲۴ اسفندماه ۱۳۹۰ با حکم رهبر معظم انقلاب به عنوان یکی از اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.
تاریخچه تشکیل و وظایف قانونی
«مجمع تشخیص مصلحت نظام» یکی از مهم‌ترین نهادها و ارکان نظام اسلامی است که به ابتکار حضرت امام خمینی(ره) ایجاد شده است.
تشکیل این مجمع به لحاظ تاریخی فراز و نشیب و سیر خاصی داشته است. یکی از مهم‌ترین مسائل و چالش‌های کشور در دهه‌ی ابتدایی پیروزی انقلاب مسئله‌ی تطابق مصوبات مجلس با موازین شرع و قانون اساسی بود. حضرت امام(ره) ابتدا و در سال ۱۳۶۰ طی نامه‌ای اجازه دادند نمایندگان مجلس مواردی را که براساس مصلحت نظام تشخیص می‌دهند با رأی اکثریت و با تصریح به موقت بودن تا وقتی که موضوع محقق است تصویب و اجرا کنند اما با ادامه‌ی مسائل و مناقشاتی بین مجلس و شورای نگهبان در موضوع تطابق با شرع و قانون اساسی باعث شد امام خمینی(ره) در سال ۱۳۶۶ طی حُکمی دستور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای حل اختلافات صادر نمایند.
ارتقای جایگاه و افزایش وظایف
در ادامه‌ی این سیر تاریخی و پس از بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ این مجمع در قانون اساسی جمهوری اسلامی جایگاهی قانونی پیدا کرد. از سوی دیگر علاوه بر جایگاه قانونی، مجمع پس از بازنگری قانون اساسی وظایفی بیش از حل اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان یافت. «مشاوره به رهبری نظام در تعیین سیاست‌های کلی» و «حل معضلات عمده کشور» از جمله این وظایف جدید بود. بر این اساس مجمع هم‌اکنون در تنظیم سیاست‌های کلی نظام نقشی مهم ایفا می‌کند. این سیاست‌ها اول در کمیسیونهای دولت تنظیم می‌شود و دولت آنها را بررسی و تصویب و به رهبری پیشنهاد می‌کند. رهبری هم آن را به مجمع تشخیص مصلحت می‌دهد. این سیاست‌ها در کمیسیونهای مجمع تشخیص مصلحت با حضور کارشناسان متعدد بررسی و تکمیل می‌شود بعد مجددا به رهبری ارائه می‌شود و رهبری هم آن سیاست‌ها را با آن مبانی و اصول ارزشی نظام جمهوری اسلامی تطبیق می‌دهد، تصویب می‌کند و آن سیاست‌ها به دولت برمی‌گردد و به مجلس ابلاغ می‌شود.
رُکن اثرگذار در ساختار حاکمیت
در جمع‌بندی موضوع اینگونه می‌توان گفت که هرچند این مجمع در بدو امر برای حل مشکلی ساختاری در مسئله‌ی اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان با ابتکار حضرت امام خمینی(ره) ایجاد شد اما در فرآیندی تاریخی تبدیل به رُکنی مهم در ساختار سیاست‌گذاری و حاکمیتی جمهوری اسلامی شد. نهادی که عملکرد و تصمیماتش تأثیری مهم در تنظیم سیاست‌های کلان کشور و مشاوره به رهبری نظام دارد تا جایی که رهبر معظم انقلاب از جایگاه و نقش مهم این مجمع با تعبیر «هیات مستشاری عالی رهبری» یاد می‌کنند: «با توجه به مجموع وظایف مقرر در قانون اساسی، این مجمع در جایگاه هیات مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی قرار می‌گیرد.»
هاشمی‌رفسنجانی، واعظ طبسی، حبیب‌الله عسگراولادی و حسن حبیبی از اعضای فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند که با فوت‌شان در این دوره از فعالیت مجمع حضور ندارند.
پس از درگذشت هاشمی‌رفسنجانی، آیت‌الله موحدی‌کرمانی به صورت موقت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده داشت. همچنین پیش از این حسن روحانی و علی لاریجانی به عنوان اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام معرفی شده بودند که در این دوره به دلیل قرار گرفتن در جایگاه حقوقی در گروه اشخاص حقیقی قرار ندارند.
اعضای‌جدید تشخیص مصلحت چه کسانی هستند؟
رهبر انقلاب در حکم جدید ۶ نفر را به جمع دور جدید مجمع تشخیص اضافه شده‌اند.
براساس این حکم حجج‌اسلام آقای مجتهد شبستری و آقای سیّدابراهیم رئیسی بر نفرات قبلی اضافه شدند. همچنین آقایان احمد توکلی، سیّدمحمد صدر، آقای محمّدباقر قالیباف، آقای سیّدمحمّد میرمحمّدی نیز از اعضای جدید مجمع تشخیص محسوب می‌شوند.
بیوگرافی کوتاهی از اعضای جدید
آیت‌الله محسن مجتهد شبستری امام جمعه سابق تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی بود. وی در خرداد ماه سال جاری در آخرین خطبه نماز جمعه خود اعلام کرد که به علت کهولت سن از مقام معظم رهبری خواسته تا کناره‌گیری از مسئولیتش به توصیه پزشکان را بپذیرند.
سیدابراهیم رئیسی دومین متولی آستان قدس رضوی، کاندیدای اصولگرای دوازدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری و دادستان کل دادگاه ویژه روحانیت است. او پیش از این دادستان تهران از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ بود. از آن سال تا ۱۳۸۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد و پس از آن ده سال معاون اول قوه قضاییه بود و سپس از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ دادستان کل کشور بود. وی پس از فوت واعظ طبسی یکی از اعضای فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۹۴ با حکم رهبری به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.
محمدباقر قالیباف، شهردار فعلی تهران که در انتخابات ریاست جمهوری گذشته یکی از کاندیدهای جریان اصولگرا بود، در سابقه فعالیت‌های خود فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، نیروی هوایی سپاه پاسداران و نیروی انتظامی را برعهده داشته است. قالیباف از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بوده و همچنین در چهار دوره از انتخابات‌های ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲،۱۳۸۸،۱۳۸۴ و ۱۳۹۶ به عنوان کاندیدا حضور داشته است.
احمد توکلی نماینده اصولگرای دوره اول مردم بهشهر، و نماینده دور هفتم، هشتم و نهم مردم تهران در مجلس است. وی سخنگوی دولت محمدعلی رجایی و وزیر کار و امور اجتماعی کابینه اول میرحسین موسوی بشمار می‌رود. توکلی همچنین در رقابت‌های نهمین دور از انتخابات ریاست جمهوری کاندید شد اما به نفع قالیباف کنار رفت.
سیدمحمد صدر دیپلمات باسابقه ایرانی، مشاور سابق سید رئیس دولت اصلاحات و مشاور ارشد ظریف، وزیر امور خارجه است. او از زمان دولت شهید رجایی به عنوان مدیرکل امور اروپا - آمریکای منصوب شد و از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ معاون سیاسی وزیر کشور بود و سپس در دولت اصلاحات معاون عربی - آفریقایی وزارت خارجه شد. صدر از اعضای مؤسس جبهه مشارکت ایران اسلامی است.
سیدمحمد میرمحمدی نماینده مجلس در دوره‌های ششم و هفتم، رئیس دفتر هاشمی‌رفسنجانی در دولت سازندگی، معاون نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری.
تبریک ظریف
در همین حال وزیر امور خارجه کشورمان با صدور پیامی انتصاب آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را تبریک گفت.
محمدجواد ظریف در پیام‌هایی جداگانه خطاب به حضرت آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی و سیدمحمد صدر، ریاست و عضویت ایشان را در مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی مقام معظم رهبری تبریک گفت.
