اخراج دیپلمات‌ها یکی از شیوه‌های رایج نزاع میان دولت‌هاست و البته این حق برای کشوری که دیپلماتش اخراج شده در عُرف بین‌الملل وجود دارد که اقدام مشابه و متقابلی کند.
با گذشت بیش از سه ماه از اخراج دو دیپلمات ایرانی از هلند به اتهامات واهی، افکار عمومی ایران همچنان در انتظار واکنش مقتدرانه از سوی دستگاه دیپلماسی کشور هستند تا بلکه با اقدامی متقابل از عزت و آبروی دیپلمات‌های ایران دفاع کرده و متعاقب آن جایگاه کشور در عرصه بین‌المللی حفظ شود اما متولیان ساختمان عریض و طویل وزارت خارجه، در اتفاقی کم‌سابقه به غیر از اظهار تاسف از اقدام دولت هلند و احضار سفیر این کشور، تا کنون هیچ اقدامی صورت نداده‌اند.
به نظر می‌آید با عدم واکنش جدی از سوی ایران، این مساله به یک رویه در سیاست کشورهای اروپایی تبدل شود، به نحوی که دیگر کشورها هم دومینووار، علیه جمهوری اسلامی ایران توطئه کنند و بدین ترتیب مصونیت دیپلمات‌های ایران در سراسر جهان با خطری جدی مواجه شود و وزارت خارجه باید برای جلوگیری از شکل‌گیری این دومینوی نبرد دیپلماتیک را در دستور کار خود قرار دهد. نبرد دیپلماتیک میان کشورها هم بنا به تاریخچه موجود، سابقه‌ای طولانی دارد و این قدمت منجر به پیچیدگی، تنوع و گستردگی این نزاع شده است.
اخراج دیپلمات‌ها به عنوان عنصر نامطلوب یکی از شیوه‌های رایج نزاع میان دولت‌ها است و البته این حق برای کشوری که دیپلماتش اخراج شده در عُرف بین‌المللی وجود دارد که متقابلاً اقدام به اخراج دیپلمات یا تعدادی از دیپلمات‌های کشور اخراج کننده، کند اما موضوع اخراج دیپلمات‌های ایران در هلند از سوی وزارت خارجه تاکنون بنا به دلایل نامعلومی به اقدام متقابل نرسیده و هیچ اقدامی غیر از احضار سفیر آن هم با تاخیر بسیار و با فشار و مطالبه رسانه‌ها از سوی دستگاه دیپلماسی شاهده نبودیم.
اواسط تیرماه سال‌جاری بود که خبرگزاری رویترز به نقل از سخنگوی سازمان اطلاعات و امنیت هلند خبری منتشر کرد و نوشت: ۲ نفر از وابستگان سفارت ایران در تاریخ ۷ ژوئن (۱۷ خرداد) از هلند اخراج شده‌اند و متاسفانه اطلاعات بیشتری در این زمینه نمی‌توانیم ارائه دهیم. این جمله‌ای بود که هولبرت بِریده‌مَیِر درخصوص ماجرای اخراج دیپلمات‌های ایرانی به رویترز گفته بود.
نکته‌های جالب و بدیعی در این ماجرا وجود دارد:۱- برای اولین مرتبه است که اخراج یک دیپلمات توسط نهاد امنیتی آن کشور اعلام می‌شود! ۲- پیش از اخراج این دو دیپلمات سفیر ایران در این ماجرا به سازمان امنیت هلند فراخوانده می‌شود، در حالی که در عُرف دیپلماتیک چنین امری بی‌سابقه است و جالب‌تر اینکه سفیر ایران، علیرضا جهانگیری، هم این دعوت را پذیرفته و در ساختمان سرویس امنیتی هلند حاضر می‌شود. ۳- سکوت و انفعال دستگاه دیپلماسی کشور در این خصوص بسیار تردیدبرانگیز است و همین انفعال دولت هلند و احتمالا سایر دول اروپایی را برای وارد کردن چنین اتهاماتی به کشورمان جری‌تر می‌کند.
شاید یکی از جالب‌ترین نکته‌های موجود در این ماجرا، عدم استفاده از حق قانونی است که قوانین بین‌المللی ما را مجاز به استفاده از آن کرده، که همان حق اقدام متقابل است.
برای درک بهتر تفاوت این موضوع، اشاره‌ای داریم به سفر سال گذشته بوریس جانسون وزیر وقت امور خارجه انگلیس به تهران و پیگیری‌های مستمر وی از شرایط یک شهروند دوتابعیتی و نه یک دیپلمات انگلیسی، به نام نازنین ساغری که در دادگاه ایران به حبس محکوم شده است. خبرگزاری رویترز به نقل از وزیر خارجه وقت انگلیس درباره سفرش به ایران می‌گوید: در دیدار با مقام‌های ایرانی بر خواست خود مبنی بر آزادی زندانیان بریتانیایی در ایران پافشاری کرده است.
پس از این ماجرا، مهر در نشست خبری ۴ تیر ماه درخصوص اخراج دیپلمات‌های ایران در هلند از سخنگوی وزارت امور خارجه سئوال پرسید که وی در پاسخ گفت: در حال حاضر اطلاع دقیقی از اخراج دو دیپلمات ایرانی در هلند ندارم، بنابراین این مساله را نه تایید می‌کنم و نه تکذیب. اما زمانی که خبر مشخصی از این موضوع به دست آوریم قطعا اطلاع رسانی خواهیم کرد»!!
دستگاه دیپلماسی کشورمان هر چند با تاخیر اما بالاخره پس از آنکه موضوع هلند در رسانه‌های داخلی بازتاب پیدا کرد و اقدام متقابل درخصوص دیپلمات‌های هلندی مقیم در تهران به عنوان مطالبه افکار عمومی در جهت حفظ عزت و آبروی ایران در عرصه بین‌المللی مطرح شد، وادار به اتخاذ موضع شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه نسبت به این ماجرا واکنش نشان داد و ضمن محکومیت این اقدام تنها به این جمله اکتفا کرد که جمهوری اسلامی ایران این تصمیم را اقدامی غیرسازنده در روابط دو کشور ارزیابی می‌کند.
پس از آنکه وزارت خارجه از حق قانونی خود استفاده نکرد، علاالدین بروجردی رئیس سابق کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس از وزارت خارجه خواست به اصل عمل متقابل عمل کند. بروجردی گفت: براساس اصل عمل متقابل باید وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران عکس العمل مشابه داشته باشد و دیپلمات‌های هلندی مقیم تهران از کشور ما اخراج شوند؛ این اصل شناخته شده‌ای در روابط بین‌الملل است.
وی با بیان اینکه اقدام کشور هلند در جهت تحرک اخیر منافقین در اروپا و همچنین در آستانه سفر رئیس‌جمهور به کشورهای اروپایی صورت گرفت، تصریح کرد: هلند به دنبال این بود که به کمک سرویس اطلاعاتی امریکا و رژیم صهیونیستی، روابط جمهوری اسلامی ایران و اروپا را در زمانی که ترامپ قواعد بین‌المللی را به هم می‌زند، تخریب کرده تا ما رابطه منطقی مبتنی بر منافع متقابل با اروپا نداشته باشیم.
انفعال در پاسخ گویی
مروری بر تاریخ روابط بین‌المللی به خوبی نشان می‌دهد که اخراج دیپلمات ها، امری کاملا رایج و متقابل در روابط بین دو کشور است و اساسا اگر کشوری پس از اخراج دیپلمات هایش بلافاصله به این اقدام متقابل دست بزند، از سوی سایر دول مورد سرزنش قرار نمی‌گیرد و این عمل به عنوان کمترین واکنش محسوب می‌شود اما اکنون در انفعالی سوال برانگیز، پس از گذشت سه ماه از ماجرا صرفا به این گفته بسنده می‌شود که ما حق اقدام متقابل را برای خود محفوظ می‌دانیم و در زمان مقتضی پاسخ مناسبی را به دولت هلند خواهیم داد!
این انفعال دستگاه دیپلماسی با انتقاد مجلس هم مواجه شد و سید حسین نقوی حسینی سخنگوی وقت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این رابطه اظهارداشت: ما قبلا هم این مشکلات را داشته‌ایم که همین کشورهای اروپایی اتهام وارد کرده‌اند و سفیر ما را احضار کردند و یا دیپلمات‌های ما را اخراج کردند، در آن تجربیات گذشته وزارت امور خارجه هم برخورد متقابل انجام داد و حتی سفیر و دیپلمات اخراج کرد یا اینکه سفیر را فراخوانده و برخورد کرده است.
وزارت امور خارجه پاکستان در آبان ماه سال ۹۵ اعلام کرد: این کشور سورجیت سینگ دیپلمات سفارت هندوستان در اسلام‌آباد را به عنوان عنصر نامطلوب شناخته و ۴۸ ساعت به وی مهلت داده است تا پاکستان را ترک کند.
دولت آمریکا دی ماه به دلیل آنچه که دخالت سایبری روسیه در انتخابات آمریکا خوانده» ۳۵ دیپلمات روسیه را از ایالات متحده اخراج کرد.
