سخنگوی کمیسیون نظارت بر تبلیغات کاندیداها موضوع مناظره دور دو کاندیداهای ریاست جمهوری را مسائل سیاست داخلی و خارجی و مسائل فرهنگی اعلام کرد.
سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی نماینده مردم فریمان در مجلس شورای اسلامی گفت: بناست تا موضوع مناظره دوم کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در روز ۱۵ اردیبهشت‌ماه مسائل سیاست داخلی، سیاست خارجی و مسائل فرهنگی باشد و در سومین مناظره در ۲۲ اردیبهشت‌ماه مسائل اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به اعلام زمان این مناظره مشخص است که زمان زیادی به مناظره دوم کاندیداهای ریاست جمهوری باقی نمانده است. محوریت سیاست در این مناظره موضوعی است که مطالب بسیاری در آن مطرح می‌شود و می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
همین موضوعات چالش‌برانگیز است که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور را بر آن داشته است که در صفحه شخصی خود در توییتر از جدی‌تر شدن خود برای حضور در دو مناظره آتی میان کاندیداها سخن به میان بیاورد.
روحانی و چالش دفاع از عملکرد
به نظر می‌رسد در این مناظره روحانی مجبور باشد که هم پاسخگوی عملکرد خود در زمینه سیاسی به اصلاح‌طلبان باشد و هم اصولگرایان وبه احتمال قوی کار روحانی در این زمینه نسبت به مناظره اول سخت‌تر خواهد شد و مجبور است که به همراه اسحاق جهانگیری از عملکرد خود دفاع کند.
روحانی در این مناظره از یک سو باید نظر اصلاح‌طلبانی را جلب کند که انتقادات زیادی به سیاست داخلی دولت یازدهم داشتند و معتقد بودند که دولت نمره خوبی در سیاست داخلی کسب نکرده است و نتوانست در اصلاحات مورد نظر و خواسته‌های این گروه را به ظهور برساند. روحانی در سال ۹۲ شعارهای بسیاری در مورد آزادی‌های مدنی، حصر و زندانیان سیاسی داده بود که مورد توجه تندروهای اصلاح‌طلب قرار گرفت اما اختیارات بسیاری از این موضوعات با وی نبود و حالا این گروه خواستار پاسخ به مطالبات خود از سوی روحانی هستند.
از سوی دیگر بسیاری از منتقدان سیاست‌های روحانی به ویژه بخش اعظمی از اصولگرایان به روی سیاست خارجی تمرکز خواهند کرد و ممکن است روحانی برای جلوگیری از طرح بیشتر این مسائل به پاسخگویی در مورد این مسائل بپردازد که برجام یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در این زمینه می‌باشد.
ادامه تحریم‌ها و تهدیدات غرب، دستاوردهای اندک برجام، نچرخیدن چرخ سانتیرفیوژها و... موضوعات متعددی است که به احتمال قوی در این مناظره در مورد برجام مطرح خواهد شد.
اما تنها موضوع محض برجام در این زمینه مطرح نیست بلکه گره زدن بیشتر مسائل کشور به موضوع سیاست خارجی و وادادگی و نگاه به سمت غرب نیز از جمله موضوعاتی است که در این مناظره به احتمال قوی مطرح خواهد شد.
همچنین از جمله دیگر موضوعاتی که می‌تواند محور سوال‌ها از روحانی باشد موضوع سن وزرای کابینه است. دولت روحانی پیرترین کابینه را پس از انقلاب دارد و انتقادی که در این زمینه مطرح است این است که بدون شک قدرت اجرایی این کابینه نیز به صورت طبیعی با مشکلاتی همراه خواهد شد و کابینه چابکی لازم را نخواهد داشت.
بعنوان مثال خواب نیمروزی یکی از وزرای کابینه دریکی از کمیسیون‌های مجلس موضوعی بود که بعدها در استیضاح وی مطرح شد یا ویلچیرنشینی‌های ظریف و کمر دردهای ممتد وی از جمله مثال‌هایی در این زمینه خواهد بود.
از جمله دیگر موضوعات اعتبار و عزت پاسپورت ایرانی و حادث منا است موضوعی که در مورد سیاست خارجی انتقادات زیادی را برانگیخته است و ممکن است که یکی از پرسش‌هایی باشد که از روحانی مطرح می‌شود.
یکی از شعارها و وعده‌هایی که حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی بر آن تکیه داشت مساله بازگشت عزت به پاسپورت ایرانی بود. در واقع این وعده بر این اصل استوار بود که در دولت نهم و دهم حلقه ارتباطات ایران با سایر کشورها محدود شده است و دولت سن روحانی قصد دارد با این وعده این ارتباطات را گسترش دهد و مردم ایران در سایر کشور مورد احترام بیشتری واقع شوند و به راحتی بتوانند به سایر کشورها رفت و آمد داشته باشند.
اما دلایل بسیاری بر فقدان امر وجود دارد از جمله عدم پذیرش حمید ابوطالبی بعنوان نماینده رسمی ایران در سازمان ملل و عملکرد منفعلانه دولت در برابر این اقدام ، حادثه فرودگاه جده و تعرض به دو نوجوان ایرانی، حادثه منا و کشته شدن نزدیک به ۵۰۰ نفر از هموطنان ایرانی در این حادثه و باز هم عملکرد ضعیف دولت در این موارد، اخراج دانشجویان ایرانی از نروژ، اعمال محدودیت برای سفر به ایران از سوی امریکا و بسیاری از موارد دیگر می‌تواند در زمره مسائلی باشد که شاید لازم باشد روحانی در مورد آن پاسخ دهد.
موضع قالیباف به برجام
بی‌شک یکی از مهمترین مباحثی که روز جمعه در مناظره مورد بحث قرار خواهد گرفت و به خصوص محمدباقر قالیباف از آن برای انتقاد از روحانی استفاده خواهد کرد موضوع «برجام» خواهد بود که مواضع قالیباف درباره آن بسیار پرفراز و نشیب بوده است.
اگر چه شهردار تهران این سند را به عنوان یک سند ملی کشور می‌داند اما سیاست‌ها و عملکرد روحانی این قابلیت را دارد که قالیباف بتواند این توافق هسته‌ای را زیر سوال ببرد و آن را دستاویزی برای انتفاد از دولت قرار دهد.
قالیباف پیشتر در مورد برجام گفته بود: «متأسفانه رویکرد مدیریتی دولت شرایط را به‌گونه‌ای رقم‌زده که جامعه حس می‌کند انرژی مسئولین به جای حل مشکلات آنها صرف مسئله‌سازی‌هایی می‌شود که هدف از آن وابسته کردن کشور به مذاکرات هسته‌ای و گریزناپذیر نشان دادن توافق به هر قیمت است. گویی هدف دولت برای دستیابی به توافق، رفع تحریم‌ها نیست بلکه جلب آرای سیاسی برای پیروزی در انتخابات آتی است ... تردیدی در این نیست که قدرت دفاعی و اقتصادی کشور امکان چانه‌زنی و دستیابی به توافقی باعزت را افزایش می‌دهد؛ و امروز تأسف‌انگیز است که دولت با دست خود، خود را در میز مذاکرات خلع سلاح کرده است».
او همچنین پیشتر در صفحه شخصي خود نسبت به رویکرد امریکا به برجام اينگونه واكنش نشان داده بود که: «این بدعهدی چندان دور از انتظار نبود. صرفا برای شیفتگان غرب که بی‌اعتمادی نظام به آمریکا را وهم و دشمن تراشی می‌دانستند، این اتفاق تجربه جدید بود و شاید حالا به دوراندیشی رهبر انقلاب ایمان بیاورند. همچنانکه قطعا اصل مذاکره و برجام خیانت نبود. خیانت آن است که برجام را قاب بگیریم و فقط مشتاقانه به آن نگاه کنیم و از توان داخل کشور غفلت کنیم.»
قالیباف همچنین در برنامه تبلیغات انتخاباتی خود نیز گفت: حرف مردم ما این است که چرا دولت فقط موضوعش شده است برجام؟ نتیجه برجام چه تاثیری در زندگی ما داشت؟ چرا آن بخش تعهداتی که اجرا کردیم، چرا آنها اجرا نکردند؟ و چرا دولت نتوانست حق ما را از آنها بگیرد؟ مردم می‌گویند چرا دولت همه کارها را تعطیل کرد و فقط موضوعش شد برجام مردم از این گله‌مندند و حق دارند. چرا فرصت‌های برجام برای تولید داخلی نیست ولی برجام فرصت بزرگی شد برای فروش کالاهاش خارجی به ایران.
بنابراین از این اظهارات می‌توان دریافت که به طور حتم قالیباف در این مناظره از روحانی سوالات بسیاری خواهد کرد و بخش عمده‌ای از سوالات خود را به این موضع اختصاص خواهد داد.
ابراهیم رئیسی و سیاست خارجی
اما برخلاف قالیباف، ابراهیم رئیسی تا به امروز مواضع مشخص و روشنی درباره برجام و به طور کلی مذاکرات هسته‌ای ابراز نکرده است.با این وجود با توجه به نزدیکی وی به سعید جلیلی می‌توان دریافت که وی دیدگاه‌های او را در مورد برجام قبول داشته و این دیدگاه‌های نیز تفاوت زیادی با عملکرد روحانی در این امر خواهد داشت.
یعنی تا امروز صحبت خاصی در این‌باره مطرح نکرده است اما با توجه به نزدیکی وی به جلیلی، می‌توان این تحلیل را داشت که سیاست خارجی وی تا حدود زیادی همان دیدگاه‌های جلیلی است که تفاوت‌های چشمگیری با سیاست خارجی ظریف و روحانی دارد.
جلیلی سیاست خارجی خود را اینگونه تشریح کرده است که: «عزت و حکمت حکم می‌کند که با تمامی کشورها ارتباط سازنده داشته باشیم، برای صادرات باید ارتباطات اقتصادی و فرهنگی با دیگر کشورها داشته باشیم اما تعامل با عزت و به جز با اسرائیل با همه کشورها ارتباط برقرار خواهد بود اما با رعایت اصل عزت.»
برنامه محور توسعه
اگرچه این روزها مردم به مسائل سیاسی چندان تمایلی ندارند و کشور ما کشوری سیاست زده است اما از آنجا که بسیاری از مسائل به این مسائل گره خورده است لازم است که کاندیداها نیز برنامه‌ای مدون در این زمینه ارائه دهند تا مردم که از بازی‌های سیاسی خسته شده‌اند را به خود امیدوار سازند. در مناظرات پیش‌رو کسی می‌تواند دست بالاتر را داشته باشد که دارای برنامه و اطلاعات درست باشد.
کسی می‌تواند در دل مردم جا باز کند که در همیشه حال حرف برای گفتن داشته باشد. مردم در این مناظرات به خوبی تشخیص می‌دهند که نامزدی که شعارها و وعده‌های توخالی دهد کاری را پیش نخواهد برد. کسی که بتواند برنامه‌ای مدون برای آینده کشور ارائه کند، در مناظرات برای مردم برجسته خواهد شد. در غیر این صورت گفتمان هر کاندیدایی همراه با مغلطه خواهد بود و در ادامه کار دچار مشکل خواهد شد.
در سیاست خارجی باید برنامه‌های مدونی برای ارتباط با کشورهای منطقه و فرا منطقه‌ای براساس اصل عزت، مصلحت و حکمت ارائه شود و برنامه‌ای برای احقاق حقوق مردم ایران در حوزه‌هایی که در سال‌های اخیر در مورد آن قصوری صورت گرفت است ارائه شود تا در حیطه عمل کرامت ایرانی مجددا حفظ شود.
همچنین در سیاست داخلی لزوم ایجاد تفکیک مسائل و برخورد غیرسیاسی و غیرجناحی با تخلفات احتمالی در این حوزه، استفاده از افراد کارآمد بدور از نگاه جناحی و حزب‌گرایی، برنامه‌ریزی برای سیاست‌های اعلام شده از سوی رهبری و سیاست‌های چشم‌انداز بیست ساله، نوع ارتباط غیرپوپولیستی با مردم، رعایت اصل سیاست براساس دیانت مورد توجه قرار گیرد.
کتایون مافی
