به نظر می‌رسد با استقرار دولت چهاردهم عملاً ماه عسل دولت هم به پایان رسیده است.
تعطیلی سه هفته‌ای مجلس و تعطیلات گذشته باعث شد تا بسیاری از اخبار مهم انعکاس چندانی نداشته باشد و در دولت هم اراده‌ای برای پاسخگویی به این رخدادها وجود ندارد هر چند که بعضی از این رخدادها به دولت پزشکیان مربوط نمی‌شود اما به هر حال ارثیه‌ای است که به آن‌ها رسیده و باید پاسخگوی افکار عمومی باشند.یکی از رخدادهای مهم بی پاسخ این است.
1- طبق اعلام بانک مرکزی، از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا ۱۳شهریور ماه، بیش از ۳۰میلیارد دلار ارز برای واردات تخصیص یافته است. در آخرین گزارش تأمین ارز بانک مرکزی در این بازه زمانی، 30میلیارد و ۴۸میلیون دلار ارز کشور تامین شده است. بر اساس این گزارش، حدود 5/6میلیارد دلار به کالاهای اساسی و دارو، بیش از ۱۶میلیارد دلار به کالاهای تجاری و بازرگانی و ۷۴۷میلیون دلار به بخش خدمات تخصیص داده شده است. مقدار ارز کل تامین شده نسبت به هفته گذشته (۱۰ شهریور) 2/2درصد و برابر با ۶۴۷میلیون دلار بیشتر بوده است.
سوالی که اکنون افکار عمومی را به خود مشغول کرده این است که این مقدار ارز به چه نهادهایی اختصاص یافته که اثرات آن در زندگی و معیشت مردم نه تنها مشهود نیست، بالعکس با گذر زمان نه تنها بر قیمت کالاهای اساسی افزوده شده بلکه هیچ گرهی از مشکلات مردم را باز نکرده است.
2- در سفر اخیر رییس‌جمهور روسیه به آذربایجان برای نخستین‌بار شاهد عیان شدن موضع پنهانی روس‌ها در حمایت از کریدور ارتباطی زنگزور شدیم. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در انتقاد از ارمنی‌ها اعلام کرد که ارمنستان در حال خرابکاری در اجرای پروژه ارتباطی (کریدور زنگزور) است. هدف مسکو به دست گرفتن کنترل کریدور «زنگزور» است که الهام علی‌اف با آن موافق است. اگرچه پیش از این نیز برخی مقامات روسی از جمله سفیر روسیه در باکو و وزیر حمل‌ونقل این کشور تلویحاً به این موضوع اشاره کرده و چراغ سبز نشان داده بودند. اظهارات اخیر لاوروف در جریان سفر پوتین به آذربایجان آشکارترین و سطح بالاترین موضع‌گیری روسیه در این زمینه تلقی می‌شود.
ارمنستان مخالفت آشکاری با ایجاد دالان زنگزور نکرده اما در عین حال مسیرهای جایگزینی هم برای آن معرفی کرده و از طرح موسوم به چهارراه صلح سخن به میان آورده است اما از مواضع مکرر ایروان چنین برمی‌آید که این کشور تلویحا با کریدور زنگزور مخالفتی ندارد.
آذربایجان، روسیه و ترکیه با تحت حاکمیت ارمنستان قرار گرفتن این محور و حفظ تمامیت ارضی ارمنستان مخالفتی ندارند اما بر عدم استقرار پست‌های مرزی و گمرکی ارمنستان به دلیل تردد شبانه‌روزی اهالی آذربایجان و نخجوان و بین‌المللی شدن این کریدور تاکید دارند.
همواره این سوال بدون پاسخ مانده که اگر با وجود انسداد مرزی با ایران، ارمنستان که تخت گاز به سوی غرب می‌رود و دیگر بازیگران و ذی‌نفعان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به عملیاتی شدن این کریدور چراغ سبز نشان دهند، جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی نشان خواهد داد یا اینکه چه واکنشی می‌تواند نشان دهد؟
3- یکی از گرفتاری‌های دولت در حال حاضر این است که تکلیف رییس بانک مرکزی کابینه معلوم نشده است. نگه داشتن محمدرضا فرزین در منصب ریاست بانک مرکزی پس از سپری شدن نزدیک به یک ماه از روی کار آمدن پزشکیان آیا به معنای این است که قرار نیست در این نهاد مهم اقتصادی و سیاستگذاری اصلی ارز و پول تغییری صورت پذیرد؟ اگر چنین سناریویی تهیه شده و رییس دولت چهاردهم رییس بانک مرکزی را تغییر نخواهد داد باید به طور شفاف بیان شود. اگر چنین نیست و پزشکیان خود تشخیص داده است فرزین همچنان در مقام رییس بانک مرکزی بماند باید از وی پرسید آیا سیاست‌های ارزی وی را قبول دارد؟ واقعیت این است که فعالان اقتصادی اعم از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گلایه‌های پرشماری از رفتار رییس بانک مرکزی داشته و دارند. صادرکنندگان باورشان این است که وی در بانک مرکزی کاری کرده است که صادرات به مرور به محاق برود. وقتی رییس بانک مرکزی صادرکنندگان را مجبور می‌کند دلارهای صادراتی خود را به قیمت زیر بازار به دولت بفروشند معنایش تضعیف صادرات است. از طرف دیگر سیاست ارزی اتخاذ شده از سوی فرزین راه رانت‌خواری در واردات را باز کرده است. تخصیص 30میلیارد دلار با نرخ‌های متفاوت رانت عظیمی تولید کرده و راه را برای واردات با هدف رانت‌خواری گسترده کرده است.
سیاستگذاری ارزی برای اقتصاد ایران در کنار سیاستگذاری بودجه‌ای و سیاستگذاری مالی یک پایه اصلی فعالیت‌های اقتصادی است. اگر قرار است فرزین بماند باید گفت که آیا رییس سازمان برنامه‌وبودجه و وزیر اقتصاد با او سازگار خواهند شد، یا اوست که خود را با این دو مقام ارشد سازگار می‌کند.این روزها که مقوله سیاست خارجی بر داستان ارز سایه افکنده است، گفته می‌شود بانک مرکزی با ارزپاشی می‌خواهد دلار را ارزان کند، از این‌رو باید تکلیف رییس بانک مرکزی را معلوم کرد. بدیهی است کارشناسان در این وضعیت نمی‌توانند تصمیم بگیرند و کارها بر زمین خواهد ماند.
به هرحال این سه رخداد مهم و بنیادی در حقیقت توپ را در زمین دولت انداخته است که باید هرچه سریعترپاسخ‌هایی درخور برای آن‌ها داده شود.
تعطیلی سه هفته‌ای مجلس و تعطیلات گذشته باعث شد تا بسیاری از اخبار مهم انعکاس چندانی نداشته باشد و در دولت هم اراده‌ای برای پاسخگویی به این رخدادها وجود ندارد هر چند که بعضی از این رخدادها به دولت پزشکیان مربوط نمی‌شود اما به هر حال ارثیه‌ای است که به آن‌ها رسیده و باید پاسخگوی افکار عمومی باشند.یکی از رخدادهای مهم بی پاسخ این است.
1- طبق اعلام بانک مرکزی، از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا ۱۳شهریور ماه، بیش از ۳۰میلیارد دلار ارز برای واردات تخصیص یافته است. در آخرین گزارش تأمین ارز بانک مرکزی در این بازه زمانی، 30میلیارد و ۴۸میلیون دلار ارز کشور تامین شده است. بر اساس این گزارش، حدود 5/6میلیارد دلار به کالاهای اساسی و دارو، بیش از ۱۶میلیارد دلار به کالاهای تجاری و بازرگانی و ۷۴۷میلیون دلار به بخش خدمات تخصیص داده شده است. مقدار ارز کل تامین شده نسبت به هفته گذشته (۱۰ شهریور) 2/2درصد و برابر با ۶۴۷میلیون دلار بیشتر بوده است.
سوالی که اکنون افکار عمومی را به خود مشغول کرده این است که این مقدار ارز به چه نهادهایی اختصاص یافته که اثرات آن در زندگی و معیشت مردم نه تنها مشهود نیست، بالعکس با گذر زمان نه تنها بر قیمت کالاهای اساسی افزوده شده بلکه هیچ گرهی از مشکلات مردم را باز نکرده است.
2- در سفر اخیر رییس‌جمهور روسیه به آذربایجان برای نخستین‌بار شاهد عیان شدن موضع پنهانی روس‌ها در حمایت از کریدور ارتباطی زنگزور شدیم. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در انتقاد از ارمنی‌ها اعلام کرد که ارمنستان در حال خرابکاری در اجرای پروژه ارتباطی (کریدور زنگزور) است. هدف مسکو به دست گرفتن کنترل کریدور «زنگزور» است که الهام علی‌اف با آن موافق است. اگرچه پیش از این نیز برخی مقامات روسی از جمله سفیر روسیه در باکو و وزیر حمل‌ونقل این کشور تلویحاً به این موضوع اشاره کرده و چراغ سبز نشان داده بودند. اظهارات اخیر لاوروف در جریان سفر پوتین به آذربایجان آشکارترین و سطح بالاترین موضع‌گیری روسیه در این زمینه تلقی می‌شود.
ارمنستان مخالفت آشکاری با ایجاد دالان زنگزور نکرده اما در عین حال مسیرهای جایگزینی هم برای آن معرفی کرده و از طرح موسوم به چهارراه صلح سخن به میان آورده است اما از مواضع مکرر ایروان چنین برمی‌آید که این کشور تلویحا با کریدور زنگزور مخالفتی ندارد.
آذربایجان، روسیه و ترکیه با تحت حاکمیت ارمنستان قرار گرفتن این محور و حفظ تمامیت ارضی ارمنستان مخالفتی ندارند اما بر عدم استقرار پست‌های مرزی و گمرکی ارمنستان به دلیل تردد شبانه‌روزی اهالی آذربایجان و نخجوان و بین‌المللی شدن این کریدور تاکید دارند.
همواره این سوال بدون پاسخ مانده که اگر با وجود انسداد مرزی با ایران، ارمنستان که تخت گاز به سوی غرب می‌رود و دیگر بازیگران و ذی‌نفعان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به عملیاتی شدن این کریدور چراغ سبز نشان دهند، جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی نشان خواهد داد یا اینکه چه واکنشی می‌تواند نشان دهد؟
3- یکی از گرفتاری‌های دولت در حال حاضر این است که تکلیف رییس بانک مرکزی کابینه معلوم نشده است. نگه داشتن محمدرضا فرزین در منصب ریاست بانک مرکزی پس از سپری شدن نزدیک به یک ماه از روی کار آمدن پزشکیان آیا به معنای این است که قرار نیست در این نهاد مهم اقتصادی و سیاستگذاری اصلی ارز و پول تغییری صورت پذیرد؟ اگر چنین سناریویی تهیه شده و رییس دولت چهاردهم رییس بانک مرکزی را تغییر نخواهد داد باید به طور شفاف بیان شود. اگر چنین نیست و پزشکیان خود تشخیص داده است فرزین همچنان در مقام رییس بانک مرکزی بماند باید از وی پرسید آیا سیاست‌های ارزی وی را قبول دارد؟ واقعیت این است که فعالان اقتصادی اعم از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گلایه‌های پرشماری از رفتار رییس بانک مرکزی داشته و دارند. صادرکنندگان باورشان این است که وی در بانک مرکزی کاری کرده است که صادرات به مرور به محاق برود. وقتی رییس بانک مرکزی صادرکنندگان را مجبور می‌کند دلارهای صادراتی خود را به قیمت زیر بازار به دولت بفروشند معنایش تضعیف صادرات است. از طرف دیگر سیاست ارزی اتخاذ شده از سوی فرزین راه رانت‌خواری در واردات را باز کرده است. تخصیص 30میلیارد دلار با نرخ‌های متفاوت رانت عظیمی تولید کرده و راه را برای واردات با هدف رانت‌خواری گسترده کرده است.
سیاستگذاری ارزی برای اقتصاد ایران در کنار سیاستگذاری بودجه‌ای و سیاستگذاری مالی یک پایه اصلی فعالیت‌های اقتصادی است. اگر قرار است فرزین بماند باید گفت که آیا رییس سازمان برنامه‌وبودجه و وزیر اقتصاد با او سازگار خواهند شد، یا اوست که خود را با این دو مقام ارشد سازگار می‌کند.این روزها که مقوله سیاست خارجی بر داستان ارز سایه افکنده است، گفته می‌شود بانک مرکزی با ارزپاشی می‌خواهد دلار را ارزان کند، از این‌رو باید تکلیف رییس بانک مرکزی را معلوم کرد. بدیهی است کارشناسان در این وضعیت نمی‌توانند تصمیم بگیرند و کارها بر زمین خواهد ماند.
به هرحال این سه رخداد مهم و بنیادی در حقیقت توپ را در زمین دولت انداخته است که باید هرچه سریعترپاسخ‌هایی درخور برای آن‌ها داده شود.
فرهاد خادمی
