برقراری و توسعه روابط با سراسر جهان از مولفهها و کارکردهای سیاست خارجی هر کشوری است و جمهوری اسلامی ایران نیز براساس منافع ملی و ظرفیتها و آرمانهایش در این عرصه حضوری قابل توجه داشته است. آنچه در طول ۴ دهه حیات جمهوری اسلامی ایران مشاهده میشود گویای این حقیقت است که جهانیان توان نادیده گرفتن ظرفیتها و جایگاه ایران در معادلات منطقهای و حتی جهانی را ندارند. به صراحت میتوان گفت که رویکرد کشورها و شرکتهای خارجی به همگرایی و گسترش روابط با ایران پس از برجام برگرفته از همین ظرفیتها بوده است نه لطف و گذشت قدرتهای بزرگ، چنانکه آمریکاییها بارها اذعان کردهاند که توان مقابله با رویکرد جهانی به ایران را ندارند.
دستاوردهای گسترده ایران در عرصه مبارزه با تروریسم در عراق و سوریه نقش مهمی در این عرصه داشته است. بر همین اساس رویکرد شرکت نفتی توتال به حضور در فاز ۱۱ پارس جنوبی را نباید برگرفته از نگاه مثبت فرانسه به ایران دانست بلکه ناشی از ظرفیتهای عظیم ایران در حوزه تامین انرژی و امنیت جهانی است به ویژه اینکه بحرانهای اجتماعی، سیاسی و امنیتی حاکم به کشورهای نفتخیز عربی حوزه خلیجفارس هزینههای سرمایهگذاری غرب در این کشورها را بالا برده و آنان به دنبال یافتن منابعی با امنیت بالا هستند که قطعا در این میان جمهوری اسلامی ایران درصدر دارندگان این مولفه قرار دارد.
قرارداد توتال در حالی امضاء شد که دیدگاههای متفاوتی در قبال آن مطرح میشود. اینکه این قرارداد میتواند دستاوردهای داخلی و خارجی بسیاری به ویژه در حوزه اقتصادی برای کشور داشته باشد امری انکار ناپذیر است اما براساس برخی تجربیات تاریخی و نیز شرایط حاکم بر کشور در معادلات منطقهای نگرانیهایی در باب این قرارداد و لزوم توجه به همه ابعاد آن برای جلوگیری از تبدیل آن به مولفههای منفی علیه اقتدار و استقلال و امنیت کشور مطرح است. مسائلی که نه برگرفته از مخالفت با سرمایهگذاری خارجی و یا عملکردهای دولت در حل چالشهای اقتصادی و رسیدن کشور به توسعه و پیشرفت بلکه صرفا در چارچوب مقابله با دشمنی دشمنان و پیامدهای احتمالی غفلت از پیامدهای احتمالی چنین قراردادهایی است.
این امر زمانی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد که مقامات آمریکایی از جمله تیلرسون وزیر خارجه آمریکا به اصل سرنگونی نظام ایران تاکید و ترامپ رئیس جمهور آمریکا در نشست گروه ۲۰در آلمان خواستار عدم همکاری اقتصادی کشورها با ایران شدند. حلقه تکمیلی این طراحی اخبار منتشره از FATF مبنی بر برخورداری بانکهای جهانی برای تکامل با بانکهای ایرانی است.
توتال در حالی به عنوان شرکتی فرانسوی طرف قرارداد بوده که هنوز زمان زیادی از برگزاری نشست گروهک تروریستی منافقین که دستشان به خون ۱۷ هزار ایرانی آغشته است در این کشور نمیگذرد. اقدامات فرانسه در روند مذاکرات ایران و ۱+۵ و عدم پایبندی فرانسه در قبال قراردادهای ایرباس و پژو فرانسه را نیز باید به آن افزود.
در کنار این مسائل مولفههای دیگری نیز در توجه به قراردادهای خارجی از جمله در باب توتال مورد نظر است که از مولفههای مهم آن، تجربه تاریخی ملت ایران است. نمونه بارز آن اقدامات غرب برای تکمیل مقابله با استقلال ایران در حوزه نفت پس از ملی شدن صنعت نفت است. در حالی که با سرنگونی دولت مصدق بخشی از آن طرح اجرا شد، غرب در لوای ایجاد کنسرسیومهای نفتی و شرکتهای چند ملیتی وارد صنعت نفت ایران شدند در حالی که با ادعای نوسازی صنایع نفت سلطه خود را بر صنایع و غارت نفت ایران اجرا کردند و ایرانیان نیز متاسفانه صرفا به کارگرانی مبدل شدند که هیچ نقشی در مدیریت امور نداشته در حالی که در ظاهر ادعای مشارکت طرفهای غربی و ایران از صنعت نفت شعار داده میشد.
نگرانی از تکرار چنین فرآیندی زمانی بیشتر قوت میگیرد که آمریکا و اروپا از به روز رسانی تحریمها علیه ایران گفتهاند که بسیاری از شرکتهای حاضر در این لیست، شرکتهای داخلی از جمله قرارگاه خاتمالانبیاء در صنایع نفت ا ست. این سناریو مطرح است که غرب در مرحله نخست در به روزرسانی صنایع نفت ایران اقدام نماید اما به بهانه لیست تحریمها، حذف طرفهای ایران را شرط ادامه فعالیت خود قرار دهد ایران نیز به دلیل وابسته شدن به تکنولوژی و منابع غربی گزینهای جز اجرای خواست آنها نداشته باشد. به عبارتی نگرانی از بهرهگیری از حضور توتال برای اجرای پروژه نفوذ بهره بگیرد و این مسئلهای است که به اذعان بسیاری از ناظران سیاسی و نفتی در اجرای قراردادهای خارجی از جمله توتال مورد توجه قرار گیرد تا خدایی نکرده این قراردادها که میتواند زمینهساز تقویت قدرت اقتصادی و توسعه کشور شود به مولفههایی برای مقابله با استقلال و آزادی و جایگاه منطقهای ایران مبدل گردد.
این حقیقت انکارناپذیر است که ایران با اصل تکیه بر توان داخلی توانسته موقعیت برتر منطقهای و حتی جهانی را کسب نماید. ایران با داشتن توان موشکی بالا و محور بودن در عرصه مبارزه با تروریسم در قالب مستشاری در سوریه و عراق تحسین دوستان و سرخوردگی دشمنان و حمایت جهانیان را به همراه داشته است این توان موشکی افتخار دولت، ملت و تمام ارکان نظام اسلامی شده است.
دور از حقیقت نیست اگر بگوییم که همین جایگاه رویکرد جهانی برای بهرهگیری از ظرفیتهای ایرانی در حل بحرانهای منطقه را به همراه داشته است نشست آستانه درباره سوریه در حالی برگزار شد که محور آن جمهوری اسلامی ایران بوده است در حالی بحران میان سعودی و قطر منطقه را فراگرفته که از محورهای رایزنیها برای جلوگیری از تشدید بحران در منطقه جمهوری اسلامی است که سفر ظریف وزیر امور خارجه به اروپا، سفر وزیر خارجه عمان به ایران بخشی از این رایزنی است. عراق در حالی توانست بر تروریسم در موصل پیروز شود که در حوزه نظامی حضور مستشاری ایران نقش مهمی در این پیروزی داشت و در حل چالشهای سیاسی عراق نیز نقش ایران غیرقابل انکار است که سفر مقامات عراقی از جمله حیدر العبادی نخست وزیر و جلال طالبانی از بزرگان عرصه سیاسی عراق به تهران برگرفته از این جایگاه است.
بر این اساس میتوان گفت که رویکرد به جذب سرمایهگذار خارجی قطعا امری مثبت برای تحقق توسعه اقتصادی کشور است اما باید در نظر داشت که این امر زمانی مثبت است که بر عرصه داخلی کشور اعتماد و تکیه داشته باشیم و طرفهای خارجی به عنوان یک زیرمجموعه در کنار شرکتهای ایرانی قرار گیرند. اصلی که توان ظرفیت داخلی آن به خوبی وجود دارد و اعتماد به آن نیز همواره دستاوردهای عظیمی داشته که پیشرفتهای کشور در حوزه دفاعی و موشکی، هستهای، پزشکی و نانو نمودی از این اعتماد به درون است.