رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با نشریه فایننشال تایمز با اشاره به سفر اخیر خود به ایران و گفت‌وگو با مقام های ارشد کشورمان عنوان کرد که تهران برای مذاکرات جدی با این سازمان تمایل نشان داده و روابط دو طرف می‌تواند وارد مرحله جدیدی شود.
این سخنان از زبان آقای گروسی در حالی مطرح می‌شود که رسیدن به این راه و مرحله جدید نیازمند توجه و تحقق برخی چارچوب‌ها و شرایط می‌باشد. نخست آنکه در طول دو دهه گذشته ایران بیشترین و بهترین همکاری‌ها را با آژانس داشته است و هیچ شبهه‌ای در باب صداقت رفتاری ایران وجود ندارد. همچنین به دهها دلیل منطقی ایران هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نبوده است و تغییراتی نیز که در دکترین هسته‌ای خود داده است در مسیر صلح آمیز و برگرفته از نوع تهدیدات و رفتارهای غیر مسئولانه آژانس و طرف‌های غربی بوده است. بر اساس مسیر جدید زمانی محقق می‌شود که آژانس از سیاسی کاری و رفتارهای غیر حرفه‌ای در قبال ایران دست برداشته و رسما عادی شدن پرونده ایران همچون سایر اعضا را اعلام نماید و شخص گروسی نیز از بازی‌ها و لفاظی‌های دوگانه دست برداشته و صداقت رفتای او به تایید ایران برسد و آژانس نیز تضمین دهد که دیگر پرونده‌های مختومه شده پی ام دی را بازگشایی نمی‌سازد.
دوم آنکه رفتارهای آژانس و شخص گروسی در عرصه جهانی نیازمند بازنگری جدی می‌باشد. آژانس نمی‌تواند انتظار اعتماد ایران به رفتارهایش را داشته باشد در حالی که از یک سو هر اتهام ناروایی را به ایران روا می‌دارد و از سوی دیگر در برابر سخنان مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی که رسما از واژه به کارگرفتن بمب هسته‌ای علیه غزه و ایران استفاده می‌کنند سکوت کند و یا نوسازی تسلیحات هسته‌ای دارندگان این سلاح‌ها را نادیده بگیرد و یا ریختن پسماندهای هسته‌ای ژاپن به دریا را بی اهمیت جلوه دهد. راه جدید مستلزم صداقت و رفتار مسئولانه و غیر جانبدارانه آژانس در تمامی مسائل هسته‌ای جهان و دست کشیدن از استثنا نمایی پرونده ایران است.
سوم آنکه آژانس نمی‌تواند از راه جدید سخن بگوید در حالی که در این راه جدید هیچ جایگاهی برای رفتارهای خودخواهانه و غیر قانونی طرف‌های غربی برجام قائل نمی‌باشد. به عنوان نمونه شورای اتحادیه اروپا در بروکسل اعلام کرد که کشورهای عضو این اتحادیه تصمیم گرفته‌اند تا تحریم‌های کنونی علیه ایران را به دلیل آن‌چه نقش تهران در جنگ اوکراین خوانده است، گسترش دهند. ادعا شده است که هدف تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا صنایع پهپادی ایران است و صادرات قطعاتی را که می‌تواند به ایران در ساخت پهپاد کمک کند، ممنوع می‌سازد.
این اقدام اروپایی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که اولا بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت از مهر ماه 2020 تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو گرده است و از مهر ماه 2023 نیز تحریم‌های موشکی و پهپادی ایران پایان یافته است. این بدان معناست که بر اساس عالی‌ترین مرجع جهانی یعنی شورای امنیت ایران حق دارد که به هر میزان که بخواهد و با هر کشوری که تمایل داشته خرید و فروش تسلیحات از جمله در حوزه پهپادی و موشکی داشته باشد. بر این اساس تحریم اروپا اقدامی کاملا مغایر با قطعنامه شورای امنیت می‌باشد. ثانیا، بر اساس برجام نیز تحریم‌های مذکور دارای بازه زمانی خاصی بوده که بر اساس همان تاریخ‌های قطعنامه 2231 است لذا اقدام اروپا نیز رسما مغایر با برجام می‌باشد. ثالثا در مذاکرات احیای برجام( دولت سیزدهم) میان طرف‌های برجامی تاکید شد که جنگ اوکراین نباید مبنایی برای تحریم و اعمال فشار علیه ایران قرار گیرد و حتی غرب حق ندارد به بهانه تحریم‌های روسیه بر سر جنگ اوکراین، به تحریم علیه تهران بپردازد. بر این اساس رفتار اروپایی‌ها در تحریم‌های پهپادی ایران خلاف قطعنامه شورای امنیت، خلاف برجام و احیای برجام می‌باشد که غیر قابل اعتماد بودن و مسئولیت ناپذیری غرب را بار دیگر آشکار می سازد. در این شرایط و با توجه به اینکه پرونده روابط ایران و آژانس مرتبط با برجام و مذاکرات پیرامون آن می‌باشد، به نظر می‌رسد آقای گروسی به جای ذره‌بین به دست بودن و تجسس‌های بی‌مورد درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، نیم نگاهی نیز به رفتارهای طرف‌های غربی داشته باشد و دیپلماسی خود را برای مهار رفتارهای غیر سازنده آنها به کار گیرد. گروسی نمی‌تواند با نعل وارنه زدن و جا به جا کردن جای متهم و زیان دیده، یا همان فشار بر ایران و سکوت در برابر رفتارهای نادرست طرف غربی انتظار به نتیجه رسیدن تعاملات با ایران را داشته باشد.
این سخنان از زبان آقای گروسی در حالی مطرح می‌شود که رسیدن به این راه و مرحله جدید نیازمند توجه و تحقق برخی چارچوب‌ها و شرایط می‌باشد. نخست آنکه در طول دو دهه گذشته ایران بیشترین و بهترین همکاری‌ها را با آژانس داشته است و هیچ شبهه‌ای در باب صداقت رفتاری ایران وجود ندارد. همچنین به دهها دلیل منطقی ایران هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نبوده است و تغییراتی نیز که در دکترین هسته‌ای خود داده است در مسیر صلح آمیز و برگرفته از نوع تهدیدات و رفتارهای غیر مسئولانه آژانس و طرف‌های غربی بوده است. بر اساس مسیر جدید زمانی محقق می‌شود که آژانس از سیاسی کاری و رفتارهای غیر حرفه‌ای در قبال ایران دست برداشته و رسما عادی شدن پرونده ایران همچون سایر اعضا را اعلام نماید و شخص گروسی نیز از بازی‌ها و لفاظی‌های دوگانه دست برداشته و صداقت رفتای او به تایید ایران برسد و آژانس نیز تضمین دهد که دیگر پرونده‌های مختومه شده پی ام دی را بازگشایی نمی‌سازد.
دوم آنکه رفتارهای آژانس و شخص گروسی در عرصه جهانی نیازمند بازنگری جدی می‌باشد. آژانس نمی‌تواند انتظار اعتماد ایران به رفتارهایش را داشته باشد در حالی که از یک سو هر اتهام ناروایی را به ایران روا می‌دارد و از سوی دیگر در برابر سخنان مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی که رسما از واژه به کارگرفتن بمب هسته‌ای علیه غزه و ایران استفاده می‌کنند سکوت کند و یا نوسازی تسلیحات هسته‌ای دارندگان این سلاح‌ها را نادیده بگیرد و یا ریختن پسماندهای هسته‌ای ژاپن به دریا را بی اهمیت جلوه دهد. راه جدید مستلزم صداقت و رفتار مسئولانه و غیر جانبدارانه آژانس در تمامی مسائل هسته‌ای جهان و دست کشیدن از استثنا نمایی پرونده ایران است.
سوم آنکه آژانس نمی‌تواند از راه جدید سخن بگوید در حالی که در این راه جدید هیچ جایگاهی برای رفتارهای خودخواهانه و غیر قانونی طرف‌های غربی برجام قائل نمی‌باشد. به عنوان نمونه شورای اتحادیه اروپا در بروکسل اعلام کرد که کشورهای عضو این اتحادیه تصمیم گرفته‌اند تا تحریم‌های کنونی علیه ایران را به دلیل آن‌چه نقش تهران در جنگ اوکراین خوانده است، گسترش دهند. ادعا شده است که هدف تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا صنایع پهپادی ایران است و صادرات قطعاتی را که می‌تواند به ایران در ساخت پهپاد کمک کند، ممنوع می‌سازد.
این اقدام اروپایی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که اولا بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت از مهر ماه 2020 تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو گرده است و از مهر ماه 2023 نیز تحریم‌های موشکی و پهپادی ایران پایان یافته است. این بدان معناست که بر اساس عالی‌ترین مرجع جهانی یعنی شورای امنیت ایران حق دارد که به هر میزان که بخواهد و با هر کشوری که تمایل داشته خرید و فروش تسلیحات از جمله در حوزه پهپادی و موشکی داشته باشد. بر این اساس تحریم اروپا اقدامی کاملا مغایر با قطعنامه شورای امنیت می‌باشد. ثانیا، بر اساس برجام نیز تحریم‌های مذکور دارای بازه زمانی خاصی بوده که بر اساس همان تاریخ‌های قطعنامه 2231 است لذا اقدام اروپا نیز رسما مغایر با برجام می‌باشد. ثالثا در مذاکرات احیای برجام( دولت سیزدهم) میان طرف‌های برجامی تاکید شد که جنگ اوکراین نباید مبنایی برای تحریم و اعمال فشار علیه ایران قرار گیرد و حتی غرب حق ندارد به بهانه تحریم‌های روسیه بر سر جنگ اوکراین، به تحریم علیه تهران بپردازد. بر این اساس رفتار اروپایی‌ها در تحریم‌های پهپادی ایران خلاف قطعنامه شورای امنیت، خلاف برجام و احیای برجام می‌باشد که غیر قابل اعتماد بودن و مسئولیت ناپذیری غرب را بار دیگر آشکار می سازد. در این شرایط و با توجه به اینکه پرونده روابط ایران و آژانس مرتبط با برجام و مذاکرات پیرامون آن می‌باشد، به نظر می‌رسد آقای گروسی به جای ذره‌بین به دست بودن و تجسس‌های بی‌مورد درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، نیم نگاهی نیز به رفتارهای طرف‌های غربی داشته باشد و دیپلماسی خود را برای مهار رفتارهای غیر سازنده آنها به کار گیرد. گروسی نمی‌تواند با نعل وارنه زدن و جا به جا کردن جای متهم و زیان دیده، یا همان فشار بر ایران و سکوت در برابر رفتارهای نادرست طرف غربی انتظار به نتیجه رسیدن تعاملات با ایران را داشته باشد.
قاسم غفوری
