اخلاق حرفهای از جمله نیازهایی است که باید به آن توجه ویژه شود و به افراد و کارکنان و مدیران خود آموزش دهیم. برخی جامعهشناسان معتقدند اخلاق حرفهای کار در ایران آن چنان که باید و شاید تعریف نشده و نیازمند بازنگریهایی است.
شاخصهای اخلاق حرفهای
امانت دانستن مسوولیت: گاهی افراد مسئولیت را لقمه میدانند اما امانت به معنی برای دیگری نگه داشتن است. پس چون مسئولیت امانت است، متعلق به شخص نبوده و وظایفی را هم به عهده او میگذارد. به عنوان مثال مراقبت از امانت، حفظ سلامت آن.
استبداد گریزی: باید پذیرفت خاصیت داشتن اختیارات، دچار شدن به استبداد در صورت عدم مراقبت است. بنابراین در کلام امام علی (ع) توصیه شده از استبداد فرار کنیم تا رفتار خوب و حسن خلق جایگزین شود.
محبت وصمیمیت: به تعبیر حضرت علی (علیه السلام)، مردم دوسته هستند یا برادر دینی تو هستند یا برادر تو در خلقت هستند و مردم را حتی اگر از نظر باور با ما یکسان نیستند، باید دوست بداریم.
مردمی زیستن :یعنی ساده زیستن، سادگی را پیشه کردن، بیآلایش و بی تکلف بودن. زوائد را کنار بگذاریم و اصول را درنظر بگیریم. در سازمانها گاهی زوائدمان بیشتر از اصولمان میشود. مثلا انسان نیاز دارد به یک نشیمنگاه که میتواند یک صندلی ساده باشد، اما گاهی به یک دکوراسیون و مبل خاصی تبدیل میشود.
رفتار یکسان : در این دیدگاه بهترین میزان، میزان عدالت است و اگر کسی با ارباب رجوع از هر قشری یکسان برخورد نماید، یکی از ویژگیهای اخلاق حرفهای را در خودش زنده کرده و این موجب تعامل و تقویت ارتباط می شود و طبیعتا در ارزیابی عملکرد موثر خواهد بود.
جلب نظر صالحان: در هر سیستمی مردم سه دسته هستند: افراد سالم، افراد ناسالم و افراد خاکستری. اگر مدیر بتواند افراد سالم را در سازمان به خودش جلب نماید، توفیق زیادی برای پیشرفت در حرفه پیدا میکند.
شاخصهای اخلاق فردی
شاخص های اخلاق فردی را هم جدای از اخلاق حرفهای از منظر حضرت علی (علیه السلام) را بررسی میکنیم.
عدل و انصاف: انسان در تمام روابطی که با اطرافیانش دارد، عادل باشد و ضمن نگاه مثبت به جامعه، خیراندیش و از نگاه تند وکلام تند نسبت به افراد پرهیز نماید .
انتقادپذیر: هر انسانی نقاط ضعفی دارد، انتقادپذیری بدین معناست که وقتی نقاط ضعف فرد به او گفته میشود، بپذیرد و اصلاح کند. زندگی مانند دیکتهای است که ما مینویسیم و ممکن است غلطهایی داشته باشیم. بنابراین اگر کسی غلطهای ما را یادآوری کند، باید پذیرا باشیم.
تواضع و فروتنی: یعنی خودمان را طوری نشان دهیم که دیگران بتوانند روی نقاط ضعفمان کار کنند و ما را اصلاح کنند. اگر شخصی متکبر باشد، اجازه و مجال نمیدهد که دیگران نقاط ضعف او را یاد آوری نمایند. مثل بیماری که به طبیب مراجعه مینماید و به دور از تکبر دستورات و توصیههای او را درنظر میگیرد. صبر و استقامت نیز در این میان حائز اهمیت است.
ویژگیهای اخلاق حرفهای
مسوولیتپذیری: هر سازمانی باید در مقابل خدمات و محصولاتش و همین طور در خصوص رفتار پرسنلش پاسخگو باشد.
رقابت: رقابت طلبی میتواند باعث تقویت شود ، مثل مسابقاتی که قبل از مسابقه فینال برای تقویت ورزشکاران، برگزار می شود که موجب رشد آنها و عملیاتی نمودن تکنیکها می گردد.
صداقت: دوری از دروغگویی و ریاکاری نیز مهم است و برای این کار باید به ندای وجدان درون گوش داد چون وجدان حقایق فطرت را به فرد یادآوری میکند.
احترام به دیگران: این احترام شامل احترام به حقوق شرکاء، ذینفعان، کارکنان و جامعه است که یک فرد درحرفه خود باید آنها را درنظر بگیرد. همین طور میبایست به هنجارها و ارزشهای اجتماعی احترام بگذاریم. به عنوان مثال در جامعهای که به روابط خانوادگی و حرمت والدین و معنویات احترام میگذارند، آنها هنجارهای جامعه هستند و افراد نباید هنجارشکنی کنند و به خصوص تولیداتشان نباید مخالف هنجارهای جامعه باشد.
همچنین برای قومیتها و تفاوتهای فرهنگی و اعتقادی که در سازمان وجود دارند، باید عدالت و انصاف رعایت گردد و کسی بر دیگری ترجیح داده نشود تا کارکنان طعم عدالت را بچشند.
هم دردی با دیگران: هر چند اهداف سازمانی مهمترین اولویت هر سازمانی را تشکیل میدهند اما باید با آسیبها و صدماتی که کارکنان ممکن است متحمل شوند، همدردی نمود و تا حد امکان از آنها حمایت مادی و معنوی کرد واهداف سازمانی نباید موجب کم رنگ شدن توجه به افراد کرد . مدیران سازمان نباید از تعهدات خود شانه خالی کرده و خود را جزیی از تیم کارکنان بدانند.
بین اخلاق حرفهای کسب و کار و عملکرد رابطه مستقیمی وجود دارد و داشتن این ویژگیها باعث عملکرد قوی و ارزیابی درخشانی در کارکنان خواهد شد.
نویسنده: آیت الله دکتر حسین تاج آبادی