پیادهروی میلیونی و با شکوه اربعین شهادت امام حسین(ع)، رویداد مهمی است که همگان را به شگفتی وا داشته است. در روزهای منتهی به اربعین سالار شهیدان میلیونها انسان، عاشقانه، مخلصانه و بیپروا از تهدیدات تروریستی موجود و با پای پیاده، دهها و برخی صدها کیلومتر را طی مسیر میکنند تا به سرزمین کربلا برسند. ابعاد کمی و کیفی این رویداد به قدری گسترده است که آن را تبدیل به یک رویداد منحصر به فرد بینالمللی کرده است که البته توسط رسانههای اسلامستیز غربی تلاشی معنی دار برای نادیده گرفتن و سانسور آن میشود. حرکت میلیونها نفر از نقاط مختلف جهان برای زیارت امام حسین(ع) چنان عظمتی دارد که هیچکدام از نظریات جامعه شناسی و انسانشناسی غربی عمق نظری و معرفتی برای تحلیل و تبیین آن ندارد.
پیادهروی اربعین، بازتولید شور، عشق و معرفت حسینی
درنگی همدلانه با معنای ذهنی مشارکتکنندگان در خلق بزرگترین اجتماع انسانی نشان میدهد که پایمردی و صبر انسانهایی واجد والاترین صفات نیکوی انسانی در برابر ظلم و ستم و پستی و برای دفاع از آرمانی الهی بزرگترین انگیزه برای شرکت در این برنامه است و مشارکتکنندگان در این مراسم که پس از حدود ۱۴۰۰ سال از سپری شدن واقعه کربلا برگزار میگردد، به دنبال اعلام همراهی و همنوایی با آن هستند. به عبارت دیگر ویژگی متمایز اساسی در واقعه عاشورا که چنین شور و تحرکی را در میان انسانها ایجاد میکند معطوف به این است که تجمع و پاسداشت واقعه عاشورا یک حرکت عبادی صرف برای تقدیس و ستایش خدا یا یک امر متعالی نیست، بلکه همنوایی انسانها با واقعهای است که در آن انسانهایی چون سایرین برای احیاء و دفاع از ارزشهای الهی و انسانی با بذل تمام هستی خود، زیباییهای الهی را به عینه نمایان ساختند و ملموس نمودند. در واقع مشارکتکنندگان در این رویداد با تمسک به کاروان کربلا با پیادهروی طولانی و با تمسک به خصلتهای زیبای کاروان حسینی خود را در صحنه کربلا حاضر میبینند و سعی در بازتولید آن شور و عشق و معرفت دارند.
پیادهروی اربعین، باطلالسحر اسلام آمریکایی
انقلاب اسلامی فراتر از آن که یک انقلاب اسلامی با وجه شیعی صرف باشد یک انقلاب دینی با پیامی جهانی است که مخاطبان آن همه مستضعفین عالم هستند که تحت سلطه و ستم مستکبرین جهان قرار دارند. به بیان دیگر انقلاب اسلامی واجد آرمانی جهانی است، که مخاطب آن فطرت همه انسانهایی است که به نوعی تحت انقیاد امپراطوری جهانی ثروت، قدرت و لذت قرار گرفته و دچار سطحی از خودبیگانگی و ازخدابیگانگی گشته اند. نگاه جهان شمول و عام انقلاب اسلامی برگرفته از نگاه جهانی اسلام ناب است که به دور از خطکشیهای کاذب مختلف همچون قومیت، ملیت، نژاد و... انسانها را اعضای یک پیکره واحد میداند که اگر در دین یکسان نباشند در خلقت با یکدیگر برادر هستند. از این رو مسئولیت حمایت از همه مستضعفین عالم و رساندن پیام رهایی بخش اسلام به آنان از مهمترین کار ویژههای انقلاب اسلامی بوده و هست. حرکتها و اقدامات گروههای مختلف در جهان در سطح جنبشی و ملی در همسویی، همدلی و همنوایی با انقلاب اسلامی و حمایتهای علنی مادی و معنوی انقلاب اسلامی از آنان در همین چارچوب قابل تحلیل است. یکی از محورهای اصلی فعالیتهای رسانهای و تبلیغاتی شبکه بینالمللی نظام سلطه، تلاش برای شیعی جلوه دادن انقلاب اسلامی و محدود کردن مبارزات و مجاهدتهای جنبشهای مقاومت متأثر از آن در آرمان یک جمعیت مذهبی محدود بوده است.
تلاش برای مخدوش کردن و از مشروعیت انداختن نسخه مبارزاتی جهادی انقلاب اسلامی با به صحنه آوردن بدیلی مضحک، کاریکاتوری و متوحش همچون جریان تکفیری نشان از طراحی و اجرای پروژهای عظیم و پیچیده برای به محاق بردن و منزوی کردن وجه رهایی بخشی جهانی انقلاب اسلامی و محدود کردن آن به جمعیت شیعیان جهان دارد.
تلاشهای پیدا و پنهان نظام سلطه برای شکل دادن به گروههای متعدد تروریستی در منطقه و به خصوص در عراق و سوریه و کمکهای گسترده رسانههای دیداری، نوشتاری و سایبری غرب برای انتشار جنایات فجیع و مشمئزکننده گروههای تروریستی رنگارنگ همچون داعش و جبهه النصره، نشان دهنده انگیزههای شکل گیری این گروهها است که یکی از مهمترین آنها مخدوش کردن چهره نورانی اسلام ناب به عنوان آخرین و مستحکم ترین دین الهی و سنگر مقاومت در برابر اندیشه الحادی و فرهنگ مادی غرب است. بزرگترین اجتماع بشری با ویژگیهایی استثنایی، باطل السحر این افسون شیطانی است که با همت مردان و زنان عاشق و تحمل سختی و دشواری فراوان، چهرهای روشن از اسلام ناب به جهانیان نشان میدهد و جهان را در برابر تابلویی زیبا از حقیقت اسلام و پیروان واقعی آن قرار میدهد. در واقع جهانیان با دیدن این رویداد عظیم و جلوههای زیبای معنوی و ابعاد انسانی آن، مشتاق آشنا شدن با حقیقت قیام کربلا میشوند و این موضوع زمینهسازی درخشش پرفروغتر حقیقت اسلام ناب را در سراسر جهان فراهم خواهد نمود و نسخههای اسلام آمریکایی همچون جریان تکفیری را به محاق خواهد برد.
شکلگیری فراجنبش اجتماعی جهانی
پیادهروی اربعین، صحنهای زیبا و بدیع از مناسبات و روابط و جوشش انسانهایی است از ملیتها و قومیتهای مختلف و حتی معتقدان آیینهایی متفاوت از شیعه که واجد زیباترین، خالصانهترین و عاشقانهترین تعاملات بین انسانی است که با هیچیک از نظریات جامعهشناسی قابل تبیین و تحلیل نیست. اجتماع گسترده انسانهایی از سراسر جهان با ملیتها و نژادهای مختلف و از اقشار، پایگاهها و منزلتهای اجتماعی گوناگون که در واقع میتوان آن را به مثابه نمونهای از جامعه بشری دانست، در کنار نمایش جلوههای مختلف فضائل اخلاقی همچون از خودگذشتگی و ایثار، صبر، یاری به هم نوع، محبت و عطوفت و صدها خصلت والای انسانی نشان از شکلگیری یک فراجنبش اجتماعی در سطح جهانی است که بشریت را به آرمانشهری عینی فرا میخواند.
در واقع پیادهروی اربعین پدیدهای است که نظریات علوم انسانی غربی را به چالشی اساسی میکشد و بشریت غرق شده در مادیات و دور شده از عالم معنا را به بازگشت دوباره به فطرت الهی فرا میخواند. این حرکت عظیم انسانی نه جنبشی است بر مبنای عقلانیت ابزاری که انسانها در آن براساس محاسبه سود و زیان مادی به کنشگری بپردازند و نه حرکتی است توده وار و بیهدف و مبتنی بر احساس صرف و نه حرکتی ناشی از تضادهای طبقاتی. بلکه خیزشی است جهانی برای پاسخ به ندای فطری خداجویی و حقطلبی و بر پایه بالاترین حد شور و عواطف و در اوج قله عقلانیت انسانی.
شکلگیری امت جهانی مستضعفین
مردم عراق خصوصاً روستاییان کم بضاعت عراقی که اندوخته هرچند اندک خود راکه نتیجه زحمات طاقت فرسای یک سالشان است برای آسایش زائران در طبق اخلاص گذاشته و در این همایش هزینه میکنند. این واقعیتی است که شرکتکنندگان در این پدیده در سرتاسر این مسیر آن را به وضوح میبینند. راهپیماییکنندگان ایرانی هم عمدتاً از اقشار غیر مرفه جامعه هستند که با شرایط ایجاد شده برای این سفر با هزینهای اندک به آن میپیوندند. در واقع از بعد اقتصادی، عمده شرکتکنندگان و فعالان این همایش عظیم الهی، از اقشار مستضعف هستند. چه عراقیهایی که پس از دههها جنگ و آشوب میراث دار محرومیتی توان فرسا هستند و چه ایرانیانی که بیشتر از اقشار مستضعف جامعه و با هزینههای کم موفق به شرکت در آن شدهاند.
از بعد اعتقادی هم هرچند عمده شرکتکنندگان در این مراسم از مسلمانان شیعه هستند ولی از مذاهب گوناگون سنی، مسیحی، ایزدی، صائبی و... در این همایش عظیم مشارکت میکنند. از بعد جغرافیایی و قومیتی هم خلقکنندگان این رویداد عظیم از کشورها و اقوام مختلف از گوشه و کنار جهان و منطقه هستند. این واقعیتها نشان میدهد که واقعه عاشورا مرزهای اعتقادی و جغرافیایی را درنوردیده و مردم مختلف دنیا را به خود جذب کرده است و پیادهروی اربعین نه یک حرکت صرفاً شیعی بلکه یک خیزش عظیم انسانی است که بخشی از مستضعفین عالم را حول احیاء ارزشهای الهی به دور هم جمع نموده و به صورت یک جامعه یگانه و یکپارچه متبلور نموده است.
راهپیمایان اربعین، کنشگرانی هستند که در وادی عرفان واقعی به سیر و سلوک مشغولند و در حقیقت امر با طی طریق عشق، به کعبه عاشقان و شاهدان وجه الهی قدم میگذارند. در این سیر، هر فرد در عین سلوک فردی و مواجهه شخصی خود با حقیقت کربلا و ارتباط قلبی با امام حسین(ع)، در وجه جمعی به عنوان عضوی از یک جامعه مؤمن در تلاش و تکاپو در مسیر کمال و سعادت و در دعوت به فطرت الهی قدم میگذارد و تلاش میکند تا به دیگران در رسیدن به مقصد کمک نماید. آنچه در این حقیقت شگرف خود را نمایان میکند، تمرین و ممارستی است که اعضای این جامعه برای شکل گیری امت مؤمن انجام داده و به اجمال، مدل جامعه جهانی موعود را شکل میدهند.
گسترش قدرت نرم انقلاب اسلامی
استفاده گسترده راهپیمایان ایرانی و غیرایرانی از تصاویر مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی) نشان از تعمیق انقلاب اسلامی و تسری گفتمان امام - امت است که اساس شکلگیری انقلاب اسلامی و تداومش بر آن ابتنا دارد. در مورد زائران ایرانی، نقل قولهای غیررسمی مبنی بر توصیه مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی) برای شرکت در این مراسم، عامل شرکت گسترده و حضور پرتعداد و شگفتآور در آن بود که علیرغم تمهیدات ناکافی ارگانهای مسئول برای خدماترسانی و تسهیل امکانات سفر، نسبت به سالهای قبل چندین برابر برآورد شده است.
گستردگی شگفت آور استفاده از تصاویر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در راهپیمایی امسال نشان از نفوذ روزافزون انقلاب اسلامی و آرمانهای آن در میان مردم منطقه و جهان است که علی رغم تبلیغات گسترده برای کاهش نفوذ و قدرت نرم آن، به ملجاء و پناهگاه مردم مستضعف جهان تبدیل شده است.
حمایت انقلاب اسلامی از مردم جهان و منطقه فارغ از نژاد، ملیت و مذهب آنان در برابر ظالمان و سلطهگران عالم و عوامل آنان، به تدریج حقانیت آن را بر جهانیان آشکار مینماید. حمایت انقلاب اسلامی از دولتهای مظلوم و مورد ستم در سطح منطقه و جهان، حمایت از جنبشهای آزادی بخش همچون گروههای مقاومت فلسطینی و حزبالله و حمایت از قومیتها و مذاهب گوناگون منطقه در برابر تهاجم جریانات وحشی تکفیری، به تدریج سبب آشکار شدن هرچه بیشتر حقیقت انقلاب اسلامی بر جهانیان شده است. برای نمونه میتوان به ذهنیت نامناسب بخشی از جامعه عراق - همچون بخشی از شیعیان - نسبت به انقلاب اسلامی اشاره نمود که به سبب تأثیرپذیری از تبلیغات حکومت بعثی صدام و پس از آن تبلیغات منفی گسترده رسانههای غربی و عربی ایجاد شده بود که راهپیمایی عظیم اربعین نشاندهنده تغییر فضا و عمیقتر شدن انقلاب اسلامی در ذهن و روح مردم عراق است.
جمعبندی
همایش عظیم پیادهروی اربعین حسینی، همچون اصل رویداد دارای ابعاد گوناگون عظیمی است که نیازمند بررسی همه جانبه است. آنچه در انتها میتوان گفت این است که رخداد واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری به سان موجی است که از نقطهای آغاز شد و با گذشت زمان هر بیشتر و پر قدرت به پیش میرود و در سطح جهان گسترش مییابد و راهپیمایی اربعین حسینی تنها نشان دهنده گوشهای از این موج خروشان است که به تدریج آینده جهان و بشریت را رقم خواهد زد، همانگونه که مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی) میفرمایند: «اولین جوششهای چشمهی جوشان محبت حسینی - که شطّ همیشه جاری زیارت را در طول این قرنها به راه انداخته است - در اربعین پدید آمد. مغناطیس پُرجاذبهی حسینی، اولین دلها را در اربعین به سوی خود جذب کرد؛ رفتن جابربنعبداللَّه و عطیّه به زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین، سرآغاز حرکت پُربرکتی بود که در طول قرنها تا امروز، پیوسته و پیدرپی این حرکت پُرشکوهتر، پُرجاذبهتر و پُرشورتر شده است و نام و یاد عاشورا را روزبهروز در دنیا زندهتر کرده است.»
حمیدرضا شاهنظری پژوهشگر مسائل فرهنگی- اجتماعی - برهان