قاره آفريقا كه در سال هاي اخير تلاش بسياري داشته تا به يكي از اركان نظام بين الملل مبدل شود، اين روزها با چالش هاي گسترده اي همراه است؛ به گونه اي كه نه تنها طرح تشكيل ايالات متحده آفريقا به آرزويي دست نيافتني تبديل شده، كه موج بحران ها، اين قاره را در آستانه فاجعه انساني قرار داده است. جنگ هاي قبيله اي درون كشورها و حتي تقابل ها ميان همسايگان فضايي نابسامان را براي آفريقا در پي داشته است كه نتيجه آن نيز تشديد فقر و گرسنگي و آوارگي ميليون ها انسان بي گناه بوده است.
اين نابساماني ها در حالي آفريقا را فراگرفته است كه بسياري از ناظران سياسي آن را تحولاتي مشكوك مي دانند كه به واسطه عوامل خارجي تحريك و ايجاد شده اند. بسياري تأكيد دارند تاجران اسلحه و حتي سران غرب براي رسيدن به منافع خود به اين نابساماني ها دامن مي زنند؛ امري كه نمود آن تحولات سودان و سودان جنوبي است.
نمونه اين رفتارها را در مواضع و عملكردهاي آمريكا مي توان مشاهده كرد. بررسي كارنامه آمريكا نشان مي دهد اين كشور نگاهي ويژه به آفريقا دارد و ابعاد جديدي از نزديكي به اين قاره را در پيش گرفته است.
در كنار مشاوران و نمايندگان آمريكا كه در ماه هاي اخير راهي آفريقا شده اند، «لئون پا نه تا» وزير دفاع آمريكا رسماً از برخي كشورهاي آفريقايي از جمله مصر و تونس ديدار مي كند. همچنين هيلاري كلينتون، وزير امور خارجه آمريكا از ۱۱ مرداد سفري ۱۱روزه به كشورهاي آفريقايي سنگال، مالاوي، كنيا، سودان جنوبي، آفريقاي جنوبي، اوگاندا آغاز كرد. در همين حال دستگاه هاي اطلاعاتي و نظامي آمريكا نيز در جديدترين گزارش هاي خود بر اهميت آفريقا تأكيد كرده اند، هرچند كه براي توجيه اقدامات خود به برجسته سازي نقش القاعده در اين قاره پرداخته اند.
نكته قابل توجه آنكه مواضع سران آمريكا در قبال آفريقا نيز نه بر اساس كمك به مردم اين كشورها، بلكه بيشتر در چارچوب بر هم زدن روابط همسايگان و توجيه دخالت نظامي بوده است، چنانكه امروز تقابل ها ميان سودان و سودان جنوبي و نيز درگيري ها در بسياري از كشورهاي آفريقايي برگرفته از مواضع و مداخلات گسترده آمريكا است.
هرچند كه نگاه استعماري آمريكا به آفريقا از گذشته بوده است و امر جديدي نيست؛ اما بسياري از ناظران سياسي گرايشات جديد آمريكا را برگرفته از تحولاتي خاص مي دانند كه با انتخابات آمريكا ارتباط دارد.
دولتمردان آمريكا به رياست جمهوري باراك اوباما، در حالي خود را براي انتخابات ماه نوامبر آماده مي كنند كه در حوزه داخلي و خارجي با چالش هاي بسياري مواجهند كه با رويكرد به آفريقا اميدوار به حل آن هستند.
در حوزه داخلي اوباما از يك سو به دنبال كسب آراي مردم است كه محور آن را نيز وعده هاي بهبود شرايط اقتصادي، كاهش بهاي نفت و نمايش بهبود جايگاه آمريكا در جهان تشكيل مي دهد و از سوي ديگر واشنگتن به دنبال جلب نظر سرمايه داران براي كسب حمايت هاي مالي است.
در اين شرايط واشنگتن با رويكرد به آفريقا و برجسته سازي اقدامات صورت گرفته در اين قاره تلاش دارد تا اولاً با زمينه سازي براي حضور سرمايه داران آمريكايي به ويژه تاجران اسلحه در آفريقا و كسب درآمد براي آنان، از حمايت هاي مالي آنها در انتخابات بهره مند شود. بسياري تأكيد دارند كه آمريكا با بحران سازي در آفريقا در اصل دوباره فروش تسليحات براي شركت هاي آمريكايي را فراهم مي كند تا آنها نيز در انتخابات از اوباما حمايت كنند.
ثانياً، اين امر براي آمريكا مسلم شده كه كشورهاي عربي خاورميانه توان تأمين نفت ادعايي را نداشته و ادعاي انتخاباتي اوباما براي رسيدن نفت به ۷۰ دلار امكان پذير نيست، چنانكه جهانيان اذعان دارند كه طرح آمريكا براي اعمال تحريم نفتي عليه ايران به پشتوانه نفت عربستان و قطر ناكام مانده است.
آمريكا با رويكرد به آفريقا از يك سو تلاش دارد از منابع نفتي اين كشورها برخوردار شده تا به اصطلاح به مردم آمريكا در حفظ شريان دائمي انرژي اطمينان دهد و از سوي ديگر با برجسته سازي ابعاد روابط با آفريقا بر انزواي جهاني آمريكا سرپوش گذارد. بسياري تأكيد دارند كه آمريكا عملاً در عرصه جهاني از جمله در ميان متحدان خاورميانه اي خود در انزوا قرار گرفته است، لذا با رويكردهاي پيراموني نظير رويكرد به آفريقا و برخي كشورهاي شرق آسيا به دنبال پنهان سازي اين امر است.
در حوزه سياست خارجي نيز آمريكا اهداف خاصي را در دستور كار دارد.
نخست آنكه آمريكا به شدت از گسترش دامنه بيداري اسلامي خاورميانه و شمال آفريقا به ساير كشورهاي آفريقايي در هراس است؛ به ويژه اينكه ۵۰ درصد جمعيت آفريقا را مسلمانان تشكيل مي دهند. آمريكا با رويكرد پيشدستانه به آفريقا در انديشه مقابله با اين امر است.
در بحثي كلان تر، آمريكا از حضور ساير كشورها از جمله چين، روسيه، هند، ايران و... در آفريقا ابراز نگراني مي كند و تلاش دارد تا به هر نحوي از ورود آنها جلوگيري كند. توسعه مناسبات با آفريقا و حتي بحراني ساختن فضاي اجتماعي و امنيتي اين قاره از ابزارهاي آمريكا براي مقابله با حضور ساير بازيگران در آفريقا است. آمريكا براي اين مهم به شدت طرح تأسيس ۱۲ پايگاه نظامي در آفريقا را در پيش گرفته است و تاكنون مركز فرماندهي آن در مراكش را راه اندازي و به دنبال تأسيس پايگاه در ساير كشورها است كه سودان جنوبي آن نهايي شده است. نكته اساسي آنكه صهيونيست ها با بيداري اسلامي در خاورميانه عملاً در انزواي منطقه اي قرار گرفته اند. صهيونيست ها اكنون سياست پيراموني «بن گوريون» (رئيس اين رژيم در دهه ۱۹۵۰) مبني بر گرايش به كشورهاي آفريقاي و آسياي مركزي و قفقاز را در پيش گرفته اند. از اهداف رايزني هاي آفريقايي آمريكا، زمينه سازي براي حضور صهيونيست ها است. به هر تقدير مي توان گفت مواضع آمريكا در قبال آفريقا از جمله سفر هيلاري كلينتون به اين قاره در كنار سياست هاي استعماري برگرفته از چالش هاي داخلي و خارجي آمريكا است كه بسياري از آنها نشئت گرفته از ناكامي آمريكا در تحولات خاورميانه به ويژه در مقابله با بيداري اسلامي است. بيداري اسلامي كه نه تنها منافع منطقه اي و جهاني آمريكا را متزلزل ساخته، بلكه چالش هاي بسياري براي اين كشور در حوزه داخلي ايجاد كرده است.
