از ویژگی‌های بارز شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی شخصیت چندساحتی و نگاه عمیق و آینده‌نگر او است؛ چیزی که از «قاسم سلیمانی» یک فرمانده بی‌نظیر نظامی می‌سازد که در عین حال، کار یک دیپلمات موفق و همزمان یک رسانه نیز هست.
سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، به‌عنوان فرماندهی که برای مدت دو دهه با هسته‌های مقاومت در منطقه سروکار داشت بیش از هر فرمانده دیگری در این جغرافیا ضرورت اتحاد گروه‌های مقاومت را درک کرده بود. ظرفیت‌های کوچکی که گاهی در برخی مناطق تمرکز داشتند، می‌توانستند دست به دست هم داده و با ایجاد یک جبهه قوی‌تر، به میزان قابل ملاحظه‌ای توان دشمن را به خود مشغول ساخته و آن را تحلیل یا بطور کامل از بین ببرند.
البته تلاش برای اتحاد گروه‌های مقاومت، به‌ویژه در فلسطین ابتکار شهید سلیمانی نبود، اما آنچه که تلاش‌های این شهید عزیز را برجسته می‌کند میزان موفقیت ایشان در برقراری اتحاد بین همین گروه‌ها بود.
تا پیش از این منشور ملی فلسطین که منجر به ایجاد سازمان آزادیبخش فلسطین در اواسط دهه1340 شمسی شد، مهم‌ترین تلاش فلسطینی‌ها برای ایجاد اتحاد بین گروه‌های فلسطینی بود که البته به هدف خود، یعنی آزادی سرزمین فلسطین از اشغال رژیم صهیونیستی نرسید.
در ادامه جریانات اسلام‌گرای مقاومت فلسطینی هم از دهه 1380 گام در مسیر اتحاد نهادند. در سال 1385 جمعی از فرماندهان ارشد گروه‌های فلسطینی که در اسارت رژیم صهیونیستی بودند، در زندان گرد هم آمدند و با امضای یک بیانیه مشترک، اعلام کردند اتاق عملیات مشترک درست می‌کنند. با این حال آنچه در عمل اتفاق افتاد، تنها ایجاد هماهنگی بین گردان‌های عزالدین قسام از جنبش فتح و گروهان‌های قدس از جنبش جهاد اسلامی بود. علی‌رغم همه تلاش‌هایی که گروه‌های فلسطینی برای وحدت بین خودشان انجام دادند، هیچ گاه اتحاد عملیاتی بین آنها شکل نگرفت.
نیروی قدس سپاه که سال‌ها برای مقابله با فتنه داعش در منطقه حضور مستقیم مستشاری داشت، تجربه خوبی از هماهنگی بین گروه‌های مختلف مقاومت کسب کرده بود که از گوشه و کنار جغرافیای مقاومت گرد هم آمده بودند. تلاش برای ایجاد اتحاد عملیاتی بین گروه‌های فلسطینی با تأکید و هدایت مستقیم سردار شهید سلیمانی از همان مقطع اوج گرفت.
در مرداد 1397 دوازده بازوی نظامی مقاومت فلسطینی با یکدیگر متحد و یک جبهه نظامی واحد را در مقابل رژیم صهیونیستی شکل دادند. هویت جدید مقاومت با نام «اتاق مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی» شکل گرفت که اعضای آن عبارتند از: گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی جنبش حماس)، گروهان‌های قدس (شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی)، تیپ نضال عامودی، سپاه طوفان، جوخه‌های شهید ایمن جوده و گردان‌های عبدالقادر الحسینی (شاخه‌های نظامی جنبش فتح)، تیپ‌های ناصر صلاح‌الدین (شاخه نظامی کمیته‌های مردمی مقاومت)، گردان‌های مقاومت وطنی (شاخه نظامی جبهه دمکراتیک آزادی فلسطین)، گردان‌های ابوعلی مصطفی و گردان‌های جهاد جبریل (شاخه‌های نظامی جبهه مردمی آزادی فلسطین) گردان‌های انصار (شاخه نظامی جنبش احرار) و گردان‌های مجاهدین (شاخه نظامی جنبش مجاهدین).
نشان اتاق عملیات مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی حاوی عناصر بصری پرچم فلسطین، سلاح و دستان مقاومی که آن را گرفته است، نقشه فلسطین و چفیه فلسطینی بود؛ عناصری که مورد اتفاق کلیه گروه‌های عضو اتاق مشترک بود.
این وحدت میدانی محدود به جغرافیای فلسطین هم نمی‌شد. شهید سلیمانی تلاش می‌کرد گروه‌های فلسطینی با سایر گروه‌های مقاومت هم ارتباط نزدیک‌تری پیدا کنند و یکپارچگی عملیاتی «از نهر تا بحر» هم فراتر برود. هماهنگی عملیاتی بین گروه‌های مقاومت در لبنان و فلسطین می‌توانست آورده‌های گران‌قیمتی برای مقاومت داشته باشد که هیچ چیز دیگری نمی‌توانست جای آن را بگیرد. با همین نگاه بود که روابط بین گروه‌های فلسطینی با حزب‌الله لبنان استحکام بیشتری پیدا کرد و در فاصله سال‌های 1397 تا 1402 شاهد جلسات متعددی در عالی‌ترین سطوح، بین رهبران حزب‌الله لبنان، جنبش حماس و جنبش جهاد اسلامی فلسطین بودیم.
اولین بروز میدانی اتاق مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی برگزار رشته‌رزمایش‌های «ستون استوار» (الرکن الشدید) در نوار غزه بود. مهم‌ترین ویژگی این رزمایش، عملیات مشترک کلیه گروه‌های عضو اتاق مشترک در کنار هم و با هماهنگی فرماندهی و عملیاتی بود که در آنها سناریوهای مختلف پدافندی و آفندی از قبیل پرتاب انبوه موشک، تهاجم به نیروهای زرهی، اجرای کمین برای خودروهای نظامی، اسیرگیری، عملیات پهپادی، رهگیری و شلیک موشک‌های زمین-هوا، نفوذ آب‌خاکی وسرپل‌گیری در ساحل و نهایتاً انجام عملیات در عمق دریا توسط نیروهای غواص تمرین شد.
وحدت گروه‌های فلسطینی زمینه‌ساز فعالیت اصولی‌تر گروه‌های مقاومت برای باز کردن جبهه‌های جدید در پیش روی رژیم صهیونیستی شد. جنبش جهاد اسلامی از میان فلسطینی‌های آواره در لبنان یک گردان نظامی به نام «گردان شهید محمود مجذوب» درست کرد که عمدتاً در اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی زندگی می‌کردند و با پشت سر گذاشتن آموزش‌های مناسب، در هماهنگی با حزب‌الله لبنان و نیروهای فجر (شاخه نظامی جماعت اسلامی لبنان) در زمان مناسب از جبهه لبنان علیه اسرائیل عمل کنند. مشابه همین روال در سوریه هم طی شد که منجر به شکل‌گیری «گردان شهید علی اسود» شد.
با شروع عملیات طوفان‌الاقصی، هماهنگی کامل بین گروه‌های دوازده‌گانه عضو اتاق مشترک به‌صورت کامل بروز کرد. عملیاتی که مقاومت فلسطین در غزه دست‌کم چهار سال برای آن برنامه‌ریزی و هماهنگی کرده بود، در صبح روز 15 مهر به‌صورت یکپارچه از همه نقاط غزه علیه سرزمین‌های اشغالی شروع شد. از همان اولین ساعات حمله، هر 12 گروه عضو اتاق مشترک به‌صورت یکپارچه در هجوم زمینی و عملیات موشکی مشارکت داشتند. همچنین در مقابله با تهاجم زمینی ارتش اسرائیل به مناطق مختلف نوار غزه در طول 15 ماه گذشته، تمام گروه‌های فلسطینی، هر کدام به اندازه توان و ظرفیت خود، حضور داشتند.
در مذاکرات برای آتش‌بس هم وحدت گروه‌های مقاومت فلسطینی به‌صورت کامل بروز کرد. در حملات غافلگیرانه نیروهای مقاومت در روز 15 مهر 1402، بیش از 250 نفر به اسارت کلیه نیروهای مقاومت فلسطینی درآمدند که عمده آنها در اختیار گردان‌های عزالدین قسام بودند، اما سایر گروه‌ها نظیر گروهان‌های قدس و گردان‌های مجاهدین هم برخی از این اسرا را در اختیار دارند.
در طول 15ماه گذشته، هر گروه فلسطینی به‌صورت جداگانه اسرای خود را نگهداری کرده و اقدامات لازم برای عدم شناسایی محل نگهداری آنها را انجام می‌دهد، اما این گروه‌ها با هماهنگی کامل عمل کرده و در مواقع لزوم به یکدیگر، برای جابجایی پنهانی یا تقسیم و تجمیع اسرا کمک می‌کنند. ضمناً مذاکره به واسطه میانجی‌ها با طرف مقابل، توسط هیئتی از نمایندگان جنبش حماس انجام می‌شود اما تصمیم‌گیری درباره مذاکره در اتاق مشترک انجام شده و این تصمیمات از سوی همه گروه‌های عضو اتاق مشترک، اجرا می‌شود. اگر این هماهنگی کامل، که ایده شهید سلیمانی برای شکوفایی مقاومت فلسطین بود، اجرا نمی‌شد بدون شک کار اسرائیلی‌ها را برای آزاد کردن اسرای خود هموارتر می‌کرد.
در پایان باید اشاره کرد تلاش‌های شهید سلیمانی برای ایجاد وحدت، تنها محدود به فلسطین نبود و در سایر پهنه‌های مقاومت نظیر عراق هم نتیجه داد. از ابتدای جنگ طوفان‌الاقصی، گروه‌های مقاومت در عراق در حمایت از فلسطین دست به اقدام نظامی زدند که این عملیات‌ها همگی در قالب یک گروه با عنوان «مقاومت اسلامی عراق» اجرا می‌شد.
عملیات طوفان‌الاقصی بستری برای عملیاتی شدن ایده شهید سلیمانی، که اتحاد گروه‌های مقاومت بود، فراهم کرد که در عراق هم عینیت یافت.
سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، به‌عنوان فرماندهی که برای مدت دو دهه با هسته‌های مقاومت در منطقه سروکار داشت بیش از هر فرمانده دیگری در این جغرافیا ضرورت اتحاد گروه‌های مقاومت را درک کرده بود. ظرفیت‌های کوچکی که گاهی در برخی مناطق تمرکز داشتند، می‌توانستند دست به دست هم داده و با ایجاد یک جبهه قوی‌تر، به میزان قابل ملاحظه‌ای توان دشمن را به خود مشغول ساخته و آن را تحلیل یا بطور کامل از بین ببرند.
البته تلاش برای اتحاد گروه‌های مقاومت، به‌ویژه در فلسطین ابتکار شهید سلیمانی نبود، اما آنچه که تلاش‌های این شهید عزیز را برجسته می‌کند میزان موفقیت ایشان در برقراری اتحاد بین همین گروه‌ها بود.
تا پیش از این منشور ملی فلسطین که منجر به ایجاد سازمان آزادیبخش فلسطین در اواسط دهه1340 شمسی شد، مهم‌ترین تلاش فلسطینی‌ها برای ایجاد اتحاد بین گروه‌های فلسطینی بود که البته به هدف خود، یعنی آزادی سرزمین فلسطین از اشغال رژیم صهیونیستی نرسید.
در ادامه جریانات اسلام‌گرای مقاومت فلسطینی هم از دهه 1380 گام در مسیر اتحاد نهادند. در سال 1385 جمعی از فرماندهان ارشد گروه‌های فلسطینی که در اسارت رژیم صهیونیستی بودند، در زندان گرد هم آمدند و با امضای یک بیانیه مشترک، اعلام کردند اتاق عملیات مشترک درست می‌کنند. با این حال آنچه در عمل اتفاق افتاد، تنها ایجاد هماهنگی بین گردان‌های عزالدین قسام از جنبش فتح و گروهان‌های قدس از جنبش جهاد اسلامی بود. علی‌رغم همه تلاش‌هایی که گروه‌های فلسطینی برای وحدت بین خودشان انجام دادند، هیچ گاه اتحاد عملیاتی بین آنها شکل نگرفت.
نیروی قدس سپاه که سال‌ها برای مقابله با فتنه داعش در منطقه حضور مستقیم مستشاری داشت، تجربه خوبی از هماهنگی بین گروه‌های مختلف مقاومت کسب کرده بود که از گوشه و کنار جغرافیای مقاومت گرد هم آمده بودند. تلاش برای ایجاد اتحاد عملیاتی بین گروه‌های فلسطینی با تأکید و هدایت مستقیم سردار شهید سلیمانی از همان مقطع اوج گرفت.
در مرداد 1397 دوازده بازوی نظامی مقاومت فلسطینی با یکدیگر متحد و یک جبهه نظامی واحد را در مقابل رژیم صهیونیستی شکل دادند. هویت جدید مقاومت با نام «اتاق مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی» شکل گرفت که اعضای آن عبارتند از: گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی جنبش حماس)، گروهان‌های قدس (شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی)، تیپ نضال عامودی، سپاه طوفان، جوخه‌های شهید ایمن جوده و گردان‌های عبدالقادر الحسینی (شاخه‌های نظامی جنبش فتح)، تیپ‌های ناصر صلاح‌الدین (شاخه نظامی کمیته‌های مردمی مقاومت)، گردان‌های مقاومت وطنی (شاخه نظامی جبهه دمکراتیک آزادی فلسطین)، گردان‌های ابوعلی مصطفی و گردان‌های جهاد جبریل (شاخه‌های نظامی جبهه مردمی آزادی فلسطین) گردان‌های انصار (شاخه نظامی جنبش احرار) و گردان‌های مجاهدین (شاخه نظامی جنبش مجاهدین).
نشان اتاق عملیات مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی حاوی عناصر بصری پرچم فلسطین، سلاح و دستان مقاومی که آن را گرفته است، نقشه فلسطین و چفیه فلسطینی بود؛ عناصری که مورد اتفاق کلیه گروه‌های عضو اتاق مشترک بود.
این وحدت میدانی محدود به جغرافیای فلسطین هم نمی‌شد. شهید سلیمانی تلاش می‌کرد گروه‌های فلسطینی با سایر گروه‌های مقاومت هم ارتباط نزدیک‌تری پیدا کنند و یکپارچگی عملیاتی «از نهر تا بحر» هم فراتر برود. هماهنگی عملیاتی بین گروه‌های مقاومت در لبنان و فلسطین می‌توانست آورده‌های گران‌قیمتی برای مقاومت داشته باشد که هیچ چیز دیگری نمی‌توانست جای آن را بگیرد. با همین نگاه بود که روابط بین گروه‌های فلسطینی با حزب‌الله لبنان استحکام بیشتری پیدا کرد و در فاصله سال‌های 1397 تا 1402 شاهد جلسات متعددی در عالی‌ترین سطوح، بین رهبران حزب‌الله لبنان، جنبش حماس و جنبش جهاد اسلامی فلسطین بودیم.
اولین بروز میدانی اتاق مشترک گروه‌های مقاومت فلسطینی برگزار رشته‌رزمایش‌های «ستون استوار» (الرکن الشدید) در نوار غزه بود. مهم‌ترین ویژگی این رزمایش، عملیات مشترک کلیه گروه‌های عضو اتاق مشترک در کنار هم و با هماهنگی فرماندهی و عملیاتی بود که در آنها سناریوهای مختلف پدافندی و آفندی از قبیل پرتاب انبوه موشک، تهاجم به نیروهای زرهی، اجرای کمین برای خودروهای نظامی، اسیرگیری، عملیات پهپادی، رهگیری و شلیک موشک‌های زمین-هوا، نفوذ آب‌خاکی وسرپل‌گیری در ساحل و نهایتاً انجام عملیات در عمق دریا توسط نیروهای غواص تمرین شد.
وحدت گروه‌های فلسطینی زمینه‌ساز فعالیت اصولی‌تر گروه‌های مقاومت برای باز کردن جبهه‌های جدید در پیش روی رژیم صهیونیستی شد. جنبش جهاد اسلامی از میان فلسطینی‌های آواره در لبنان یک گردان نظامی به نام «گردان شهید محمود مجذوب» درست کرد که عمدتاً در اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی زندگی می‌کردند و با پشت سر گذاشتن آموزش‌های مناسب، در هماهنگی با حزب‌الله لبنان و نیروهای فجر (شاخه نظامی جماعت اسلامی لبنان) در زمان مناسب از جبهه لبنان علیه اسرائیل عمل کنند. مشابه همین روال در سوریه هم طی شد که منجر به شکل‌گیری «گردان شهید علی اسود» شد.
با شروع عملیات طوفان‌الاقصی، هماهنگی کامل بین گروه‌های دوازده‌گانه عضو اتاق مشترک به‌صورت کامل بروز کرد. عملیاتی که مقاومت فلسطین در غزه دست‌کم چهار سال برای آن برنامه‌ریزی و هماهنگی کرده بود، در صبح روز 15 مهر به‌صورت یکپارچه از همه نقاط غزه علیه سرزمین‌های اشغالی شروع شد. از همان اولین ساعات حمله، هر 12 گروه عضو اتاق مشترک به‌صورت یکپارچه در هجوم زمینی و عملیات موشکی مشارکت داشتند. همچنین در مقابله با تهاجم زمینی ارتش اسرائیل به مناطق مختلف نوار غزه در طول 15 ماه گذشته، تمام گروه‌های فلسطینی، هر کدام به اندازه توان و ظرفیت خود، حضور داشتند.
در مذاکرات برای آتش‌بس هم وحدت گروه‌های مقاومت فلسطینی به‌صورت کامل بروز کرد. در حملات غافلگیرانه نیروهای مقاومت در روز 15 مهر 1402، بیش از 250 نفر به اسارت کلیه نیروهای مقاومت فلسطینی درآمدند که عمده آنها در اختیار گردان‌های عزالدین قسام بودند، اما سایر گروه‌ها نظیر گروهان‌های قدس و گردان‌های مجاهدین هم برخی از این اسرا را در اختیار دارند.
در طول 15ماه گذشته، هر گروه فلسطینی به‌صورت جداگانه اسرای خود را نگهداری کرده و اقدامات لازم برای عدم شناسایی محل نگهداری آنها را انجام می‌دهد، اما این گروه‌ها با هماهنگی کامل عمل کرده و در مواقع لزوم به یکدیگر، برای جابجایی پنهانی یا تقسیم و تجمیع اسرا کمک می‌کنند. ضمناً مذاکره به واسطه میانجی‌ها با طرف مقابل، توسط هیئتی از نمایندگان جنبش حماس انجام می‌شود اما تصمیم‌گیری درباره مذاکره در اتاق مشترک انجام شده و این تصمیمات از سوی همه گروه‌های عضو اتاق مشترک، اجرا می‌شود. اگر این هماهنگی کامل، که ایده شهید سلیمانی برای شکوفایی مقاومت فلسطین بود، اجرا نمی‌شد بدون شک کار اسرائیلی‌ها را برای آزاد کردن اسرای خود هموارتر می‌کرد.
در پایان باید اشاره کرد تلاش‌های شهید سلیمانی برای ایجاد وحدت، تنها محدود به فلسطین نبود و در سایر پهنه‌های مقاومت نظیر عراق هم نتیجه داد. از ابتدای جنگ طوفان‌الاقصی، گروه‌های مقاومت در عراق در حمایت از فلسطین دست به اقدام نظامی زدند که این عملیات‌ها همگی در قالب یک گروه با عنوان «مقاومت اسلامی عراق» اجرا می‌شد.
عملیات طوفان‌الاقصی بستری برای عملیاتی شدن ایده شهید سلیمانی، که اتحاد گروه‌های مقاومت بود، فراهم کرد که در عراق هم عینیت یافت.
سهیل کثیری نژاد - کارشناس مسائل رژیم صهیونیستی
