چهار ماه پس از پایان جشنواره فیلم فجر چهل و یکم، همین چند روز پیش بود که محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی، دوباره مجتبی امینی را به عنوان دبیر جشنواره چهل و دوم انتخاب کرد. امینی که در گیرودار اغتشاشات و ناآرامی‌های سال گذشته این سمت را قبول کرده بود با توجه به کم و کاستی‌ها و موضع سینماگران علیه این رویداد تا حدودی توانست از پسِ کار در آن مقطع بربیاید. به همین منظور و به بهانه انتخاب مجدد امینی به عنوان دبیر چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر مصاحبه‌ای داشتیم با محمدتقی فهیم، کارشناس و منتقد سینما و همچنین عضو هیات داوران جشنواره چهل و یکم که در ادامه می‌خوانید.
محمد تقی فهیم منتقد سینما در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به انتخاب مجدد امینی گفت: چنانچه افراد و یا آدم‌های موجه‌تری به لحاظ تجربه و سابقه‌ی حضور در تولید و مدیریت، در مقامی مثل دبیری جشنواره فجر می‌داشتیم حتماً اتفاقات بهتری رخ می‌داد و توفیق‌های شیرین‌تری نصیب سینمای ایران می‌شد. اما این را در نظر بگیرید که فاکتور جوانی، جسور بودن، ریسک‌پذیری و اعتماد به نفس ویژگی‌هایی است که همواره کمبود آنها در بسیاری از مدیریت‌ها احساس می‌شود.
وی در ادامه اضافه کرد: در تمام این سال‌هایی که جشنواره فجر برگزار شده است هیچ دوره‌ای به سختی دوره چهل و یکم که مجتبی امینی جشنواره را مدیریت کرد نداشتیم. حتی سال ۸۸ که برخی دوستان با توجه به اتفاقات سیاسیِ رخ داده، آن را دوره موفقی برای دبیری جشنواره می‌دانند، نسبت به سال گذشته و جشنواره چهل و یکم فاصله زمین تا آسمان است و اصلاً قابل قیاس نیست.
این کارشناس سینما با اشاره بر اوضاع سیاسی حاکم بر سینمای ایران در سال گذشته عنوان کرد: سال گذشته سینمای ایران با اوضاع بغرنجی روبرو بود. به نحوی که حتی خیلی از مدیران میانی جامعه دچار تردید بودند و اعلام موضع نمی‌کردند. در فضای مجازی صفحات خیلی از مدیران میانی و حتی کارشناسان سینمایی کاملاً ملتهب و دچار سردرگمی شده بود و به نوعی باورشان شده بود که تغییرات بنیادی در حال رخ دادن است. خیلی‌ها اعتقاد داشتند که جشنواره فجر نباید برگزار شود. بسیاری از کسانی که در جریان مدیریتی موجود سمت داشتند نظرشان این بود و حتی فشار می‌آوردند که جشنواره فجر برگزار نشود.
این هجمه سنگین از درون خودی‌ها باعث شده بود که عده‌ای باور کنند برگزاری جشنواره در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و احتمال لغو آن وجود دارد.
محمد تقی فهیم با اشاره به نقش پر رنگ محمد خزاعی در برگزاری جشنواره فجر چهل و یکم گفت: در چنین شرایطی که اوضاع جامعه و سینما به شدت ملتهب بود، محمد خزاعی و تیم مدیریتی سازمان سینمایی و مجتبی امینی جشنواره را برگزار کردند. من شکی ندارم حتماً اگر آدم دارای ویژگی‌های قابل پذیرش‌تری در نزد عموم سینماگران بود حتماً می‌توانست گزینه‌ی بهتری نسبت به مجتبی امینی باشد؛ اما در آن طرف قصه اگر یک دبیر با مواضع خنثی در رأس جشنواره قرار می‌گرفت شاید اوضاع را به مراتب بدتر می‌کرد و کل جشنواره را به تعطیلی می‌کشاند. یکی از مهم‌ترین کاستی‌هایی که در دوره قبل و دبیری مجتبی امینی مشهود بود ضعف در حوزه رسانه بود. مجتبی امینی می‌توانست در حوزه رسانه فعال‌تر ظاهر بشود و در زمینه اطلاع رسانی بهتر عمل می‌کرد وی حتی می‌توانست در زمینه تعامل با برخی سینماگران بهتر عمل کند.
فهمیم با ذکر این نکته که اکثر بازیگران و سینماگران تحت فشار شدیدی بودند عنوان کرد: در آن دوره و قبل از برگزاری جشنواره فجر، آتشکده‌ای بر پا شده بود که حتی مصطفی زمانی پس از حضور در نشست خبری فیلمش دیگر از ترس کامنت‌های مردم و برخی اهالی سینما جرأت نداشت در مراسم‌های جشنواره فجر شرکت کند. حتی سینماگران درون سیستم که سال‌ها از بودجه‌های دولتی تغذیه شدند، از آقای باشه‌آهنگر بگیرید تا بقیه این ها سال‌ها فیلم‌های دولتی و حاکمیتی ساختند اینها هم علم اپوزیسیون بلند کردند.
در چنین وضعیتی کسی مثل مجتبی امینی با یک تجربه‌ی اولیه در برگزاری جشنواره بزرگ به میدان آمد. محمد خزاعی در آن دوره با اعلام موضعی شفاف نسبت به آشوب‌ها و هجمه‌ها با انتخاب مجتبی امینی در کنار او قرار گرفت. محمد خزاعی زمانی که خودش مسئولیت برگزاری جشنواره را برعهده داشت تریبون و دبیری جشنواره را به یک نیروی اصلاح‌طلب داد. اگر امروز دوباره مجتبی امینی را به‌عنوان دبیر جشنواره چهل و دوم برگزیده و معرفی کرده پر بیراه نیست. به نظر من اگر خزاعی کسی جز مجتبی امینی را انتخاب می‌کرد به نحوی بی‌اعتنایی خود را نسبت به وفاداران جشنواره بروز می‌داد.
فهیم در ادامه صحبت‌هایش گفت: الان اگر بخواهم قاطعانه نظر بدهم، در ذهنم آدم‌های شایسته‌تری را حتماً برای دبیر جشنواره در نظر دارم؛ اما ما هنوز دچار سینمای بحران زده‌ایم که سینما در آن دولتی است. ۹۰ درصد فیلم‌ها، توسط بودجه‌های دولتی و نهادهای وابسته به دولت تولید می‌شود. طبیعی است که چنین جشنواره‌ای که با این رویه در حال مدیریت است دبیری جشنواره‌اش هم در اختیار کسی با مواضع همسو باشد.
این منتقد سینما با تأکید بر ساختار دولتی سینمای کنونی کشورمان و مواضع سینماگران نسبت به سمت و سوی سیاسی مجتبی امینی و تأثیر آن بر فیلم‌های ارسالی به جشنواره پیش رو عنوان کرد: ما سینمای جدا از سینمایی با ساختار دولتی، به شکل فعال و حضورمند نداریم. وقتی می‌توانیم بگوییم که حضور مجتبی امینی باعث بروز مشکل می‌شود که اغلب فیلم‌های ساخته شده در سیستم سینمای ایران خارج از سیستم تولید حمایتی باشد.بر اساس آمار داده شده سال گذشته، ۷۰ فیلم ساخته شده بود و اکثریت آنها هم تولید دولتی بود و کمتر فیلمی از سینمای مستقل و با بودجه شخصی ادعای حضور در جشنواره را داشت. در صورتی که ریل‌گذاری سینما تغییر کند و تولیدات به سمت بخش خصوصی برود، شاید در آن زمان بتوان گفت که دبیری مجتبی امینی می‌تواند باعث این شود که تهیه کننده‌های مستقل فیلم خود را به جشنواره ارائه ندهند. ما در حال حاضر دیگر بیضایی و تقوایی نداریم که نگران باشیم حالا به محض شنیدن نام امینی، فیلم خود را به جشنواره نمی‌فرستند. بر اساس آماری که داده شده امسال نیز ۸۰ درصد فیلم‌هایی که به درد جشنواره می‌خورند فیلم‌هایی هستند که با بودجه دولتی تولید شده‌اند. اگر هم در این میان فیلم‌هایی با بودجه خصوصی و مستقل وجود داشته باشد، فیلم‌هایی است که مناسب جشنواره نیست. فیلم‌هایی که جزو جریان‌های فرعی سینمای کمدی است و الان به فیلم‌های سطحی معروف است به درد رقابت در جشنواره نمی‌خورد.
سال گذشته اکثر فیلم‌های به درد بخور به جز آنهایی که وارد کنشگری سیاسی شد وارد جشنواره شد و آنهایی که ساز مخالف می‌زد انتخاب شد که وارد مسیر دیگری بشود. این فیلم‌ها همیشه با جشنواره زاویه داشت و خواهد داشت. ما سال گذشته ۵ فیلم داشتیم که توسط کنشگران سیاسی تولید شده بود که آنها می‌توانست در جشنواره چهل و یکم باشد؛ اما اگر زیادی خوش‌بین باشیم حتی دموکرات‌ترین دبیر جشنواره هم آن فیلم‌ها را به جشنواره راه نمی‌داد، چون ممکن بود مثل قرار برادران لیلا پروانه نمایش نگیرد.
علی کلانتری
محمد تقی فهیم منتقد سینما در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به انتخاب مجدد امینی گفت: چنانچه افراد و یا آدم‌های موجه‌تری به لحاظ تجربه و سابقه‌ی حضور در تولید و مدیریت، در مقامی مثل دبیری جشنواره فجر می‌داشتیم حتماً اتفاقات بهتری رخ می‌داد و توفیق‌های شیرین‌تری نصیب سینمای ایران می‌شد. اما این را در نظر بگیرید که فاکتور جوانی، جسور بودن، ریسک‌پذیری و اعتماد به نفس ویژگی‌هایی است که همواره کمبود آنها در بسیاری از مدیریت‌ها احساس می‌شود.
وی در ادامه اضافه کرد: در تمام این سال‌هایی که جشنواره فجر برگزار شده است هیچ دوره‌ای به سختی دوره چهل و یکم که مجتبی امینی جشنواره را مدیریت کرد نداشتیم. حتی سال ۸۸ که برخی دوستان با توجه به اتفاقات سیاسیِ رخ داده، آن را دوره موفقی برای دبیری جشنواره می‌دانند، نسبت به سال گذشته و جشنواره چهل و یکم فاصله زمین تا آسمان است و اصلاً قابل قیاس نیست.
این کارشناس سینما با اشاره بر اوضاع سیاسی حاکم بر سینمای ایران در سال گذشته عنوان کرد: سال گذشته سینمای ایران با اوضاع بغرنجی روبرو بود. به نحوی که حتی خیلی از مدیران میانی جامعه دچار تردید بودند و اعلام موضع نمی‌کردند. در فضای مجازی صفحات خیلی از مدیران میانی و حتی کارشناسان سینمایی کاملاً ملتهب و دچار سردرگمی شده بود و به نوعی باورشان شده بود که تغییرات بنیادی در حال رخ دادن است. خیلی‌ها اعتقاد داشتند که جشنواره فجر نباید برگزار شود. بسیاری از کسانی که در جریان مدیریتی موجود سمت داشتند نظرشان این بود و حتی فشار می‌آوردند که جشنواره فجر برگزار نشود.
این هجمه سنگین از درون خودی‌ها باعث شده بود که عده‌ای باور کنند برگزاری جشنواره در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و احتمال لغو آن وجود دارد.
محمد تقی فهیم با اشاره به نقش پر رنگ محمد خزاعی در برگزاری جشنواره فجر چهل و یکم گفت: در چنین شرایطی که اوضاع جامعه و سینما به شدت ملتهب بود، محمد خزاعی و تیم مدیریتی سازمان سینمایی و مجتبی امینی جشنواره را برگزار کردند. من شکی ندارم حتماً اگر آدم دارای ویژگی‌های قابل پذیرش‌تری در نزد عموم سینماگران بود حتماً می‌توانست گزینه‌ی بهتری نسبت به مجتبی امینی باشد؛ اما در آن طرف قصه اگر یک دبیر با مواضع خنثی در رأس جشنواره قرار می‌گرفت شاید اوضاع را به مراتب بدتر می‌کرد و کل جشنواره را به تعطیلی می‌کشاند. یکی از مهم‌ترین کاستی‌هایی که در دوره قبل و دبیری مجتبی امینی مشهود بود ضعف در حوزه رسانه بود. مجتبی امینی می‌توانست در حوزه رسانه فعال‌تر ظاهر بشود و در زمینه اطلاع رسانی بهتر عمل می‌کرد وی حتی می‌توانست در زمینه تعامل با برخی سینماگران بهتر عمل کند.
فهمیم با ذکر این نکته که اکثر بازیگران و سینماگران تحت فشار شدیدی بودند عنوان کرد: در آن دوره و قبل از برگزاری جشنواره فجر، آتشکده‌ای بر پا شده بود که حتی مصطفی زمانی پس از حضور در نشست خبری فیلمش دیگر از ترس کامنت‌های مردم و برخی اهالی سینما جرأت نداشت در مراسم‌های جشنواره فجر شرکت کند. حتی سینماگران درون سیستم که سال‌ها از بودجه‌های دولتی تغذیه شدند، از آقای باشه‌آهنگر بگیرید تا بقیه این ها سال‌ها فیلم‌های دولتی و حاکمیتی ساختند اینها هم علم اپوزیسیون بلند کردند.
در چنین وضعیتی کسی مثل مجتبی امینی با یک تجربه‌ی اولیه در برگزاری جشنواره بزرگ به میدان آمد. محمد خزاعی در آن دوره با اعلام موضعی شفاف نسبت به آشوب‌ها و هجمه‌ها با انتخاب مجتبی امینی در کنار او قرار گرفت. محمد خزاعی زمانی که خودش مسئولیت برگزاری جشنواره را برعهده داشت تریبون و دبیری جشنواره را به یک نیروی اصلاح‌طلب داد. اگر امروز دوباره مجتبی امینی را به‌عنوان دبیر جشنواره چهل و دوم برگزیده و معرفی کرده پر بیراه نیست. به نظر من اگر خزاعی کسی جز مجتبی امینی را انتخاب می‌کرد به نحوی بی‌اعتنایی خود را نسبت به وفاداران جشنواره بروز می‌داد.
فهیم در ادامه صحبت‌هایش گفت: الان اگر بخواهم قاطعانه نظر بدهم، در ذهنم آدم‌های شایسته‌تری را حتماً برای دبیر جشنواره در نظر دارم؛ اما ما هنوز دچار سینمای بحران زده‌ایم که سینما در آن دولتی است. ۹۰ درصد فیلم‌ها، توسط بودجه‌های دولتی و نهادهای وابسته به دولت تولید می‌شود. طبیعی است که چنین جشنواره‌ای که با این رویه در حال مدیریت است دبیری جشنواره‌اش هم در اختیار کسی با مواضع همسو باشد.
این منتقد سینما با تأکید بر ساختار دولتی سینمای کنونی کشورمان و مواضع سینماگران نسبت به سمت و سوی سیاسی مجتبی امینی و تأثیر آن بر فیلم‌های ارسالی به جشنواره پیش رو عنوان کرد: ما سینمای جدا از سینمایی با ساختار دولتی، به شکل فعال و حضورمند نداریم. وقتی می‌توانیم بگوییم که حضور مجتبی امینی باعث بروز مشکل می‌شود که اغلب فیلم‌های ساخته شده در سیستم سینمای ایران خارج از سیستم تولید حمایتی باشد.بر اساس آمار داده شده سال گذشته، ۷۰ فیلم ساخته شده بود و اکثریت آنها هم تولید دولتی بود و کمتر فیلمی از سینمای مستقل و با بودجه شخصی ادعای حضور در جشنواره را داشت. در صورتی که ریل‌گذاری سینما تغییر کند و تولیدات به سمت بخش خصوصی برود، شاید در آن زمان بتوان گفت که دبیری مجتبی امینی می‌تواند باعث این شود که تهیه کننده‌های مستقل فیلم خود را به جشنواره ارائه ندهند. ما در حال حاضر دیگر بیضایی و تقوایی نداریم که نگران باشیم حالا به محض شنیدن نام امینی، فیلم خود را به جشنواره نمی‌فرستند. بر اساس آماری که داده شده امسال نیز ۸۰ درصد فیلم‌هایی که به درد جشنواره می‌خورند فیلم‌هایی هستند که با بودجه دولتی تولید شده‌اند. اگر هم در این میان فیلم‌هایی با بودجه خصوصی و مستقل وجود داشته باشد، فیلم‌هایی است که مناسب جشنواره نیست. فیلم‌هایی که جزو جریان‌های فرعی سینمای کمدی است و الان به فیلم‌های سطحی معروف است به درد رقابت در جشنواره نمی‌خورد.
سال گذشته اکثر فیلم‌های به درد بخور به جز آنهایی که وارد کنشگری سیاسی شد وارد جشنواره شد و آنهایی که ساز مخالف می‌زد انتخاب شد که وارد مسیر دیگری بشود. این فیلم‌ها همیشه با جشنواره زاویه داشت و خواهد داشت. ما سال گذشته ۵ فیلم داشتیم که توسط کنشگران سیاسی تولید شده بود که آنها می‌توانست در جشنواره چهل و یکم باشد؛ اما اگر زیادی خوش‌بین باشیم حتی دموکرات‌ترین دبیر جشنواره هم آن فیلم‌ها را به جشنواره راه نمی‌داد، چون ممکن بود مثل قرار برادران لیلا پروانه نمایش نگیرد.
علی کلانتری
