نشست سالانه وزرای خارجه پنج کشور ساحلی دریای خزر شامل ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان در روسیه دیروز برگزار شد. این نشست با هدف بررسی ابعاد تحولات دریای خزر از جمله رژیم حقوقی آن و وضعیت اقلیمی این منطقه در حالی که برگزار شد که چند نکته در باب آن قابل توجه است.
نخست آنکه دریای خزر به عنوان منطقه‌ای اقتصادی و جغرافیایی شناخته می‌شود که از همه جهت محصور بوده و بزرگترین دریاچه جهان است. تغییرات اقلیمی و اب و هوایی در جهان موجب ایجاد چالشهای زیست محیطی در این منطقه شده است. با توجه به اهمیت منابع آبی در دنیای امروز و آینده و موقعیت جغرافیایی خزر، توجه همسایگان برای رفع این چالشها امری ضروری است.
دوم آنکه رژیم حقوقی دریای خزر با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1990 و افزوده شدن 3 کشور به جمع همسایگان خزر، توجه به رژیم حقوقی بستر و زیر بستر آن را الزم آور ساخته است. آنچه در این زمینه مورد توجه است رعایت انصاف در این تقسیم بندی است که به طور تقریبی بیست درصد را برای هر کدام از همسایگان در نظر می‌گیرد.
سوم آنکه خزر دارای منابع سرشار اقتصادی و تجاری است که بهره برداری از آن نیازمند تعامل گسترده میان همسایگان است. قطعا نبود انسجام و توافق بر سر این منابع و نحوه بهره برداری از آنها، جز تنش در منطقه نتیجه‌ای ندارد در حالی که مرور زمان نیز گاه این منابع را با فرسایش و نابودی همراه می‌سازد.
چهارم آنکه سیاست‌های غرب نشان می‌دهد که در لوای نام ارتباط اقتصادی و حتی حمایت نظامی به دنبال بر هم زدن انسجام همسایگان خزر و حتی نظامی سازی آن است. این روند را می‌توان در رفتارهای ناتو نیز مشاهده کرد که در قبال ارمنستان در جریان است. رویکردهای غیر سازنده برخی کشورهای منطقه نظر جمهوری آذربایجان مبنی بر روابط با رژیم صهیونیستی و همراهی با طرح‌های توسعه طلبانه و بحران ساز غرب که در کریدورهای نفت و گاز جریان دارد، رویکردی غیر سازنده در منطقه است که جز سوء استفاده غرب نتیجه‌ای به همراه ندارد.
آنچه مسلم آنکه همسایگان خزر نیازمند تعاملات منطقه محور و درون گفتمانی برای برخوردار شدن از شرایط منحصر به فرد آن هستند که در کنار برگزاری نشست‌های متعدد مقابله واحد با دخالت‌های غرب و البته رژیم صهیونیستی امری ضروری می‌نماید.
نخست آنکه دریای خزر به عنوان منطقه‌ای اقتصادی و جغرافیایی شناخته می‌شود که از همه جهت محصور بوده و بزرگترین دریاچه جهان است. تغییرات اقلیمی و اب و هوایی در جهان موجب ایجاد چالشهای زیست محیطی در این منطقه شده است. با توجه به اهمیت منابع آبی در دنیای امروز و آینده و موقعیت جغرافیایی خزر، توجه همسایگان برای رفع این چالشها امری ضروری است.
دوم آنکه رژیم حقوقی دریای خزر با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1990 و افزوده شدن 3 کشور به جمع همسایگان خزر، توجه به رژیم حقوقی بستر و زیر بستر آن را الزم آور ساخته است. آنچه در این زمینه مورد توجه است رعایت انصاف در این تقسیم بندی است که به طور تقریبی بیست درصد را برای هر کدام از همسایگان در نظر می‌گیرد.
سوم آنکه خزر دارای منابع سرشار اقتصادی و تجاری است که بهره برداری از آن نیازمند تعامل گسترده میان همسایگان است. قطعا نبود انسجام و توافق بر سر این منابع و نحوه بهره برداری از آنها، جز تنش در منطقه نتیجه‌ای ندارد در حالی که مرور زمان نیز گاه این منابع را با فرسایش و نابودی همراه می‌سازد.
چهارم آنکه سیاست‌های غرب نشان می‌دهد که در لوای نام ارتباط اقتصادی و حتی حمایت نظامی به دنبال بر هم زدن انسجام همسایگان خزر و حتی نظامی سازی آن است. این روند را می‌توان در رفتارهای ناتو نیز مشاهده کرد که در قبال ارمنستان در جریان است. رویکردهای غیر سازنده برخی کشورهای منطقه نظر جمهوری آذربایجان مبنی بر روابط با رژیم صهیونیستی و همراهی با طرح‌های توسعه طلبانه و بحران ساز غرب که در کریدورهای نفت و گاز جریان دارد، رویکردی غیر سازنده در منطقه است که جز سوء استفاده غرب نتیجه‌ای به همراه ندارد.
آنچه مسلم آنکه همسایگان خزر نیازمند تعاملات منطقه محور و درون گفتمانی برای برخوردار شدن از شرایط منحصر به فرد آن هستند که در کنار برگزاری نشست‌های متعدد مقابله واحد با دخالت‌های غرب و البته رژیم صهیونیستی امری ضروری می‌نماید.
علی تتماج
