اگرچه اتحادیه اروپا در قالب دولتهای خود بیانیههایی را برای حفظ برجام به عنوان میراث دیپلماتیک خود صادر میکند اما، در عمل شرکتهای اروپایی توانایی ارتباط با تهران را ندارند و دولتهای اروپایی نمیتوانند در این شرایط اقتصاد جهانی از آنان حمایت کنند؛ ناظران سیاسی بر این باورند، اگر اتحادیه اروپا و حتی چین و روسیه میخواهند حسن نیت خود را ثابت کنند، باید به صورت اجرایی تبادل پولی و بانکی خود با ایران را فعال و به دور از تحت تأثیر قرار گرفتن از فشار و رویکردهای مغرضانه آمریکا، مراودات اقتصادی خویش را با تهران از سر بگیرند؛ حال سوال این است آیا ترئیکای اروپایی توانایی مقابله با اقدام آمریکا و انجام تعهدات برجام را دارد؟
بامداد یکشنبه ۳۰ شهریور ماه و یک ماه پس از آنکه مایک پامپئو تصمیم ایالات متحده آمریکا برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را به اطلاع شورای امنیت رساند، وزیر خارجه این کشور در بیانیهای از فعال شدن مکانیسم بازگشت تحریمها خبر داد و گفت که همه تحریمهای سازمان ملل علیه ایران که پیش از این لغو شده بود، دوباره اجرایی شد.
پامپئو عنوان کرد: این اطلاعیه، فرآیند ۳۰ روزهای را آغاز کرد که منجر به بازگشت تحریمهای پیشین لغو شده سازمان ملل شد، که در روز ۱۹ سپتامبر اجرایی شد. این یعنی که تمام مفاد قطعنامههای ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ ملغی شده بودند، دوباره فعال شدهاند.
اقدام جدید آمریکا با واکنشهای منفی متحدان اروپایی آمریکا مواجه شد. نمایندگی فرانسه در سازمان ملل با صدور بیانیهای اعلام کرد: تحریمهای بینالمللی بر ایران همچنان لغو شده باقی میماند و تهران نیز باید پاسخگو باشد تا زمانی که به الزاماتش عمل کند.
نمایندگی روسیه در سازمان ملل نیز با انتقاد از این اقدام آمریکا گفت: دردناک است که شاهد این باشیم که کشوری به این بزرگی، به این شکل به خودش توهین میکند و لجوجانه با دیگر اعضای شورای امنیت مخالفت میکند.
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد نیز گفت، نمیتواند در ارتباط با ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت همه تحریمهای سازمان ملل علیه ایران اقدامی انجام دهد زیرا به نظر میرسد عدم قطعیت در این خصوص وجود دارد.
علاوه بر این، چین و روسیه در نامهای به شورای امنیت اقدام آمریکا در بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را غیرقانونی توصیف کردند. «ژانگ جان» نماینده چین در سازمان ملل و «واسیلی نبنزیا» نماینده روسیه در سازمان ملل طی نامهای به شورای امنیت سازمان ملل تاکید کردند که اقدام آمریکا در فعال کردن مکانیسم ماشه غیرقانونی بوده و معافیت ایران از تحریمهای سازمان ملل همچنان ادامه خواهد یافت.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در واکنش به ادعای آمریکا در خصوص بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران، تاکید کرد تعهدات مرتبط با رفع تحریمهای ایران طبق برجام، ادامه خواهد یافت. اما این واکنشها تنها درحرف و چند بیانیه ختم شد، اما آنچه در عمل از سوی اروپاییها شاهد هستیم همراه بودن با ریتم تند تحریمهای آمریکا است.ناظران سیاسی میگویند بیانیه و ادعای متعهد بودن به رفع تحریمهای ایران تنها نباید به حرف از سوی تروئیکای اروپایی مطرح شود، آنها باید در عمل به ملت ایران اثبات کنند که خلاف رویکرد آمریکا مسیر اجرای تعهدات را میپیمایند، این همان نکتهای است که اروپاییها در اجرای آن هنوز متزلزل هستند!
اروپا در عمل باید حسن نیت خود را ثابت کند
حسن هانی زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفتوگو با سیاست روز درباره وظیفه تروئیکای اروپایی و حتی چین و روسیه برای اجرای تعهدات در قبال ایران گفت: اقدامات اخیر دونالد ترامپ رییس جمهورآمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه و همچنین تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران با شکست مواجه شد.
وی افزود: ترامپ قصد داشت از پروسه به انزوا کشیدن ایران یک برگ برنده انتخاباتی داشته باشد اما، ایران در طول سالهای اخیر و در چارچوب برجام به تعهدات خود عمل کرده است و گزارش آقای گروسی مدیرکل آژانس بین المللی اتمی در چارچوب تخلف نداشتن ایران درحوزه فعالیت صلح آمیز هستهای به شورای حکام مهر تاییدی بر این موضوع بود.
هانی زاده تصریح کرد: پس از بیانیه آمریکا مبنی بر بازگشت تحریمهای سازمان ملل اتحادیه اروپا و اعضای برجام تنها با بیانیه و واکنش به اقدام واشنگتن مخالفت خود را ابراز داشتند اما درعمل تاکنون هیچ اقدامی از طرف آنها صورت نگرفته است. کارشناس مسائل سیاست خارجی با اشاره به اینکه اگر اتحادیه اروپا میخواهد حسن نیت خود را ثابت کند باید عملاً مسئله گردش مالی خود با ایران را شفاف کند، اظهار داشت: همچنین اروپا باید تبادل پولی و بانکی خود با ایران را فعال و به دور از تحت تأثیر قرار گرفتن از فشار و رویکردهای آمریکا، مراودات اقتصادی خویش را با تهران از سر بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: چین و روسیه نیز باید هرگونه پیش نویس قطعنامه علیه ایران را وتو کنند تا آمریکا در برابر افکار عمومی رسوا شود؛ چرا که واشنگتن به دنبال محدود کردن حوزه نفوذ ایران درمنطقه و مجبور کردن تهران برای به رسمیت شناختن اسرائیل است.
اروپا در برابر آمریکا با چالش روبرو است
همچنین مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل آمریکا در گفتوگو با سیاست روز درباره وظیفه تروئیکای اروپایی و حتی چین و روسیه برای اجرای تعهدات در قبال ایران و اقدام عملی در برابر سیاست خصمانه آمریکا علیه تهران گفت: واگرایی اتحادیه اروپا و کشورهای کهن این اتحادیه با آمریکا است، واشنگتن، دیگر آلمان، فرانسه و انگلیس را شرکای خود نمیداند و در پی باز آفرینی شورای استراتژیک خود در قرن ۲۱میلادی است؛ لذا اتحادیه اروپا و چین رقیب ایالات متحده آمریکا در شکل گیری نظم نوین جهان هستند. وی افزود: درعمل آمریکا یک ابر قدرت دربرابر کل اتحادیه اروپا محسوب میشود چرا که واشنگتن در مجموع از نظر پیشرانهای ۸ گانه درصد قابل توجهی از اتحادیه اروپا جلوتر است و نظام بین الملل را از نظر اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی- نظامی کنترل میکند. این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگرچه اتحادیه اروپا در قالب دولتهای خود بیانیههایی را برای حفظ برجام به عنوان میراث دیپلماتیک خود صادر میکند اما، در عمل شرکتهای اروپایی توانایی ارتباط با تهران را دارا نیستند و دولتهای اروپایی نمیتوانند در این بازار اقتصاد جهانی از آنان حمایت کنند.
وی ادامه داد: اتحادیه اروپا و کشورهای چین و روسیه به تقابل و اعمال نظر در واکنش به اقدام آمریکا علیه ایران پرداختند اما، در عمل چالشهایی برای آنها در برابر آمریکا وجود دارد. مطهرنیا با بیان اینکه ایران محیط بازی شکل دهی به نظم آینده جهانی شده است، اظهار داشت: همان گونه که پس از جنگ جهانی، ایران پل پیروزی میان شمال و جنوب بود، امروز پل پیروزی میان شرق وغرب است و بالطبع ایران باید هزینههای نرم افزاری و سخت افزاری آن را تقبل نماید.
کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه چین و روسیه تلاش میکنند روابط خود را با ایران حفظ کنند، گفت: به آنها پیشنهاد میکنیم تا از فضای تنفسی در ارتباط با دور زدن تحریمها استفاده نمایند و درعین حال با برگ ایران از آمریکا امتیاز بگیرند و تمام اینها در چارچوب منافع ملی مسکو و پکن امکان پذیر است.
وی با تاکید بر اینکه این شرایط برای اروپا نیز مهیا است، خاطرنشان کرد: البته اتحادیه اروپا زودتر از چین و روسیه برای همکاری با آمریکا در قبال فشار آوردن به ایران بار دیگر وارد عمل خواهد شد؛ به هر ترتیب اتحادیه اروپا نگرانیهای آمریکا را در ارتباط با عملکرد دولت حاکم بر ایران اقراض میدارد و تنها مسیرانتخاب شده بر ایران را پذیرا است.
نویسنده: هدی دهقان بذرافشان